Taliban giàu đến mức nào?

Ngân sách của Taliban năm 2020 lên tới 1,6 tỷ USD, chủ yếu từ hoạt động khai khoáng, buôn bán ma túy, đánh thuế và tài trợ từ nước ngoài.

Lực lượng Taliban của năm 2021 khác xa những những hình ảnh về họ vào cuối thập niên 1990. Các tay súng mang vũ khí mới toanh, đi xe thiết giáp Humvee do Mỹ sản xuất, quần áo tinh tươm, khác biệt hoàn toàn với những chiến binh khắc khổ cách đây hơn 20 năm.

Những đơn vị Taliban vừa tiến vào Kabul ngày 15/8 thể hiện tính kỷ luật cao, được đầu tư và huấn luyện bài bản, chuẩn bị kỹ lưỡng cho việc tiếp quản chính quyền, xa rời hình ảnh một lực lượng vũ trang thiếu đầu tư và tổ chức như trước đây.

Giới quan sát cho rằng con đường đến Kabul của Taliban được trải bằng tiền. Với tiềm lực tài chính hùng mạnh, Taliban không chỉ xây dựng được sức mạnh quân sự mà còn đủ sức mua chuộc hàng loạt quan chức và tướng lĩnh Afghanistan đầu hàng.

Năm 2016, Forbes đưa Taliban vào danh sách 5 tổ chức vũ trang Hồi giáo giàu nhất thế giới với thu nhập thường niên khoảng 400 triệu USD. Xếp đầu bản danh sách vào thời điểm đó là phiến quân Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng, với nguồn thu khoảng 2 tỷ USD mỗi năm.

Thành viên Taliban canh gác bên ngoài thành phố Herat, Afghanistan vào ngày 13/8. Ảnh: AFP .

Tuy nhiên, 4 năm sau, ngân sách của Taliban năm 2019-2020 đã tăng gấp 4 lần, lên mức 1,6 tỷ USD, theo một báo cáo mật của NATO được đài RFE/RL tiết lộ. Nguồn thu chủ yếu của nhóm là khai khoáng (464 triệu USD), buôn bán ma túy (416 triệu USD), xuất khẩu (240 triệu USD) và đánh thuế (160 triệu USD). Phần còn lại là từ bất động sản và tiền tài trợ từ những người ủng hộ ở nước ngoài.

Báo cáo NATO nhấn mạnh giới lãnh đạo Taliban đã chủ trương tự lực xây dựng nguồn thu mạnh để trở thành một lực lượng quân sự, chính trị lớn, giảm sự phụ thuộc vào nước ngoài. Kiến trúc sư trưởng bộ máy kiếm tiền của Taliban chính là Mullah Mohammad Yaqoob, lãnh đạo quân sự kiêm hoạt động tài chính của nhóm.

NATO mô tả mục tiêu của Mullah Mohammad Yaqoob là tận dụng tiềm năng kiếm tiền từ những vùng do ông ta kiểm soát bằng sức mạnh quân sự, cho phép Taliban tiến hành các hoạt động mà không cần hỗ trợ tài chính, chính trị hay quân sự từ bên ngoài.

Chìa khóa thành công của Yaqoob là điều chỉnh phương thức đánh thuế, đồng thời xây dựng thị trường xuất khẩu bằng các mối quan hệ riêng cho một loạt mặt hàng từ đá quý, muối đến than đá.

Chiến lược này giúp Taliban giảm mạnh sự phụ thuộc vào các nguồn tài trợ bên ngoài. Vào giai đoạn 2017-2018, Taliban nhận 500 triệu USD tiền tài trợ từ bên ngoài, chiếm hơn 50% thu nhập của nhóm. Nhưng một năm sau, số tiền từ bên ngoài giảm xuống chỉ còn 240 triệu USD, chiếm khoảng 15% thu nhập trong giai đoạn 2019-2020.

Trong cùng giai đoạn, ngân sách của chính phủ Afghanistan đạt 5,5 tỷ USD, trong đó mức chi cho quốc phòng chỉ chiếm khoảng 2%. Phần lớn chương trình đầu tư chống Taliban của chính phủ Afghanistan đều được Mỹ tài trợ. Đặt trong so sánh tương quan, số tiền của Taliban trong cùng thời điểm cao gấp 30 lần ngân sách quốc phòng Afghanistan.