Tài nguyên nước Việt Nam đang ở mức báo động

Ngân hàng Thế giới (WB) đã chỉ ra những thực trạng đáng báo động của tài nguyên nước Việt Nam là nhiều dòng sông đã cạn kiệt tại hội thảo công bố báo cáo nghiên cứu độc lập của WB “Việt Nam – hướng tới một hệ thống nước có tính thích ứng, sạch và an toàn” diễn ra vào chiều 30-5.

Sông Hồng mùa cạn nước. Ảnh minh họa: Hà Nội Mới

Tại hội thảo, ông Trần Hồng Hà, Bộ trưởng Tài nguyên và Môi trường cho rằng báo cáo của WB đã đưa ra một bức tranh tương đối đầy đủ về hiện trạng và công tác quản lý tài nguyên nước ở Việt Nam. Báo cáo đã chỉ ra những thực trạng đáng báo động như: nhiều lưu vực sông đã ở mức cạn kiệt; chất lượng nước suy giảm đáng kể. Nước sử dụng cho nông nghiệp chiếm khoảng 70 đến 80% tổng lượng nước sử dụng của Việt Nam nhưng còn sử dụng chưa hiệu quả, lãng phí.

Theo ông Hà, Việt Nam là một nước ở hạ lưu các sông quốc tế, thường xuyên phải gánh chịu các thảm họa do nước gây ra, phải đối mặt với tình trạng khan hiếm nước và suy giảm nguồn nước do khai thác quá mức ở nhiều nơi, bởi vậy tài nguyên nước của Việt Nam đang ẩn chứa nhiều yếu tố thiếu bền vững cho phát triển.

Tổng lượng dòng chảy mặt trên lãnh thổ Việt Nam vào khoảng 830 tỉ mét khối, trong đó khoảng 63% dòng chảy có nguồn gốc từ các quốc gia khác. Tính đến năm 2018, tổng lượng nước bình quân đầu người của Việt Nam đạt khoảng 8.760 mét khối/người/năm. Nếu tính theo lượng nước nội sinh thì chỉ đạt khoảng 3.250 mét khối/người/năm, thấp hơn chuân của quốc gia theo quan điểm của Hiệp hội Nước quốc tế thiếu nước là 4.000 mét khối/người/năm.

Bên cạnh đó dòng chảy phân bố không đều theo mùa và theo vùng, trong đó 70 – 80% tổng lượng dòng chảy tập trung trong mùa lũ. Mùa khô kéo dài từ 6 đến 9 tháng với tổng lượng dòng chảy chỉ chiếm khoảng 20 – 30%, nên nhiều lưu vực sông đã ở tình trạng khan hiếm nước vào mùa khô.

“Việt Nam cũng là một trong các quốc gia chịu tác động lớn nhất của biến đổi khí hậu. Do tác động của biến đổi khí hậu, nguồn nước mùa khô có xu hướng suy giảm, hạn hán kéo dài hơn và diễn ra nghiêm trọng hơn. Nhiều khu vực nước ngọt bị xâm nhập mặn và ô nhiễm gia tăng, khả năng chống chịu với thiên tai suy giảm, đặc biệt là hạn hán sẽ tạo ra thách thức lớn đối với bảo đảm an ninh nguồn nước và phát triển bền vững,” ông Hà nói.

Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường cho rằng, đã đến lúc chúng ta không nên ngộ nhận là quốc gia giàu về tài nguyên nước mà cần thẳng thắn chỉ ra rằng Việt Nam là quốc gia nghèo về nước nhưng lại sử dụng lãng phí tài nguyên nước… Những áp lực này sẽ tạo nên các yếu tố kém bền vững cho phát triển, nếu tài nguyên nước không được quản lý một cách thống nhất và được chia sẻ, khai thác một cách hợp lý, hiệu quả.

Báo cáo của WB chỉ ra việc có nhiều bộ, ngành và luật cùng tham gia vào công tác quản lý gây khó khăn cho thực hiện quản lý tài nguyên nước thống nhất theo lưu vực, cả nước mặt và nước dưới đất, cả số lượng nước và chất lượng nước; khung pháp lý đã có nhưng thực thi còn chưa hiệu quả; cơ chế xử phạt chưa đủ răn đe; thiếu đầu tư lớn cho xử lý nước thải công nghiệp và đô thị; chưa có cơ chế, chính sách hiệu quả làm giảm ô nhiễm nguồn nước do sử dụng phân bón, chất hóa học trong ngành nông nghiệp; ô nhiễm từ nước thải chăn nuôi…

Theo dự báo trong mùa khô, tổng nhu cầu sử dụng nước của Việt Nam sẽ tăng 32% vào năm 2030, căng thẳng nước sẽ diễn ra nghiêm trọng tại các lưu vực kinh tế trọng điểm. Nghiên cứu chỉ ra mức độ khai thác, sử dụng nước ở các lưu vực sông Hồng – Thái Bình, sông Cửu Long, sông Đồng Nai – Sài Gòn, sông Thị Vải, sông Bé, sông Vàm Cỏ… tăng quá nhanh và đang tiến tới mức không bền vững. Trong khi đó các lưu vực này đóng góp khoảng 80% GDP của Việt Nam. Sự gia tăng nhanh chóng của nhu cầu nước được dự báo sẽ gây áp lực cho nguồn nước của 11 trong số 16 lưu vực sông lớn tại Việt Nam vào năm 2030.

Ngoài ra, báo cáo cũng đã đưa ra các khuyến nghị và các nhóm giải pháp chính mà Việt Nam cần thực hiện để giải quyết các thách thức hướng tới đạt được mục tiêu phát triển bền vững tài nguyên nước.

Bộ trưởng Trần Hồng Hà cho biết, những khuyến nghị của báo cáo sẽ được Bộ Tài nguyên và Môi trường sử dụng với mục tiêu đổi mới tư duy, mô hình và thể chế trong quản trị nước quốc gia; thúc đẩy có hiệu quả công tác quản lý tổng hợp tài nguyên nước theo hướng nâng cao năng lực điều tra cơ bản và xây dựng cơ sở dữ liệu về tài nguyên nước, lập quy hoạch để bảo vệ, phát triển bền vững các nguồn nước kể cả nước mặt và nước ngầm, tăng cường tái sử dụng và tuần hoàn tài nguyên nước… nhằm tạo ra sự chuyển biến tích cực trong công tác quản lý tài nguyên nước và tăng cường nhận thức của cộng đồng về sử dụng hiệu quả và bền vững tài nguyên nước của Việt Nam…

Theo TBKTSG Online