Sức hút của những án mạng bí ẩn

Thời gian gần đây, khán giả màn ảnh thường xuyên được chứng kiến sự đổ bộ của những tác phẩm thuộc đề tài trinh thám, tội phạm.

Chỉ tính riêng trong năm 2022, The Afterparty, Death on the Nile, See How They Run và Glass Onion đã thay phiên nhau thống trị màn ảnh rộng và cả lĩnh vực truyền hình. Trong khi series Knives Out (2019) đẩy sự hấp dẫn của những án mạng bí ẩn lên một tầm cao mới, chỉ hai năm trước đó, Murder on the Orient Express (2017) đã tạo nên cơn sốt phủ sóng khán giả toàn cầu.

Không cần phải là một Benoit Blanc, người xem cũng dễ dàng nhận ra những vụ án kỳ bí đang dần trở nên phổ biến trong văn hóa đại chúng. Sở dĩ, thể loại trinh thám – tội phạm từng vắng bóng trong các bộ phim và chương trình truyền hình không chỉ một vài năm, mà là hàng thập kỷ kể từ thời đại hoàng kim của chúng. Bên cạnh sức hút mạnh mẽ, có nhiều yếu tố giúp phục sinh dòng phim yểu mệnh này sau khoảng thời gian không được chú ý đến.

“Sự vắng mặt khiến nhung nhớ dâng trào, và việc những vụ án giết người bí ẩn lặn mất khỏi ánh sáng màn ảnh trong một thời kỳ dài khiến cho sự trở lại càng thêm phần thú vị”, Douglas Laman nhận định.

Khẩu vị trinh thám cổ điển

Hoài niệm là một liều thuốc mạnh tác động lên tâm trí người xem hơn bất cứ điều gì khác trong bối cảnh điện ảnh hiện đại. Khán giả có những kỷ niệm khó quên khi theo dõi những bộ phim trinh thám cổ điển hoặc thậm chí có những mối liên hệ kỳ lạ với bí ẩn của lịch sử.

Tất nhiên, khẩu vị này không hoàn toàn là lời giải thích cho sự hấp dẫn từ các vụ án bí ẩn ngày một trỗi dậy trong văn hóa đại chúng. Nó không phải toàn bộ, nhưng là một yếu tố quan trọng chứng minh nguyên nhân chúng ta khó lòng cưỡng lại sức hút đến từ những bí ẩn chết người trên màn ảnh.

Yếu tố “cổ điển” không thể thiếu trong những bộ phim trinh thám.

Sự hồi sinh của dòng phim này cũng phụ thuộc vào mối liên hệ kỳ lạ với văn hóa nước Anh. Quốc gia này không phải là nơi duy nhất có thể sản xuất các bộ phim hoặc chương trình truyền hình về đề tài án mạng giết người. Nhưng nhờ bộ óc vĩ đại của các tác giả như Agatha Christie, xứ sở sương mù trở thành địa điểm gắn liền với những tên tuổi đình đám của dòng phim này.

Các bộ phim truyền hình Anh Quốc trước đó đã thâm nhập vào thế giới văn hóa điện ảnh nhân loại, nhưng điều đó càng trở nên phổ biến hơn bao giờ hết trong những năm gần đây nhờ sự phát triển mạnh mẽ của dòng phim tội phạm. Các tác phẩm được mệnh danh “tài sản văn hóa đại chúng” như Downton Abbey (2010), Peaky Blinders (2013) và những kênh stream như AcornTV hay Britbox đã đưa câu chuyện án mạng kỳ bí của Anh lên vị trí hàng đầu trong tâm trí người hâm mộ.

“Một khi bạn bắt đầu thâm nhập vào lĩnh vực giải trí của Anh, bạn nhất định sẽ tìm thấy thứ gì đó liên quan đến những bí ẩn giết người”, Laman nhận xét.

Tấm gương phản chiếu hiện thực

Đằng sau những án mạng đen tối, sự hỗn loạn của xã hội thực tại làm cho các vụ án bí ẩn trở nên hấp dẫn hơn bao giờ hết. Ngoài những động lực mang tính cảm xúc, lý trí cũng là một phần thúc đẩy người xem quan tâm đến những bộ phim tội phạm.

Khán giả có thể học được cách bảo vệ bản thân từ những bộ phim. Ảnh: T-Street Productions.

Marissa Harrison, Phó giáo sư Tâm lý học tại Đại học Pennsylvania cho biết, con người quan tâm đến chủ đề này bởi chúng ta đã tiến hóa để cảnh giác đến những gì có thể gây hại cho bản thân. Điều đó giống như bản năng sinh tồn: Thông qua việc tìm hiểu về những vụ án mạng – trả lời những câu hỏi như ai là kẻ giết người, vụ án đã xảy ra thế nào, nạn nhân là ai – khán giả cũng sẽ tìm hiểu được cách phòng ngừa, tránh cho chính bản thân mình trở thành một nạn nhân trong tương lai.

Vì vậy, những bí ẩn giết người là phiên bản phản chiếu hoàn hảo cho sự thật về một thế giới với nhiều điều hỗn loạn diễn ra trước mắt. Những câu chuyện này thừa nhận sự hiện diện của bạo lực và những mặt tối không thể phủ nhận của xã hội.

“Chúng ta đã tương tác với tất cả các loại câu chuyện từ thuở bình minh của giống loài. Những truyền thuyết được kể bằng miệng, các bản vẽ trên vách hang động kể về cả những chiến thắng và thất bại như một cách để truyền những bài học của thế hệ trước cho thế hệ sau. Và các vụ án luôn là những ví dụ điển hình nhất. Con người đặc biệt bị thu hút bởi những câu chuyện cho phép chúng ta tự hỏi điều gì đã xảy ra và xảy ra như thế nào? Tôi sẽ hành động như thế nào nếu tôi là một người trong vụ án đó?”, nhà phân tích Justine Mastin chia sẻ.

Tuy nhiên, bên cạnh việc phản ánh một phần thực tại, những bộ phim trinh thám cũng không quên mang đến những “hình tượng anh hùng” để thỏa mãn khát vọng công lý của khán giả, đơn cử như Hercule Poirot trong Death on the Nile hay Benoit Blanc của series Knives Out. Các nhà sản xuất đã khéo léo kết hợp những mặt tối của cuộc sống xã hội với một nhân vật anh hùng có thể xuất hiện vào phút cuối, vạch ra tất cả manh mối, mang lại trật tự bình ổn sự hỗn loạn, và đảm bảo rằng những điều xấu xa cuối cùng sẽ phải bị trừng phạt đích đáng.

Trong một bài báo về tính tò mò của khán giả với những bí ẩn giết người, David Evans của tờ Psychology Today đã từng gọi các bộ phim tội phạm là “câu chuyện cổ tích dành cho người lớn”. Chúng tuân theo một motif cơ bản: cái ác gây ra nhiễu loạn cho cộng đồng, nhưng cuối cùng cái thiện vẫn giành được chiến thắng.

Chiêu trò thương mại

Không thể phủ nhận, một trong những công thức quan trọng tạo nên thành công cho các tác phẩm trinh thám/tội phạm là dàn diễn viên đồ sộ với những tên tuổi quen thuộc. Danh sách dài các nhân vật trong một vụ bí ẩn giết người là điều bắt buộc phải có đối với bất kỳ bộ phim nào vì điều này tạo ra cơ hội để mở rộng cốt truyện, xây dựng các mối quan hệ phức tạp tạo nên nhiều nút thắt giá trị cho câu chuyện.

Dàn diễn viên tên tuổi của Knives Out.

Từ Clue, Brick tới Bullet Train hay Knives Out,… đều cố gắng tận dụng công thức thương mại này. Nếu như Bad Times at the El Royale tạo nên sức hút với sự có mặt của Chris Hemsworth, Jon Hamm; Jake Gyllenhaal, Robert Downey Jr. là hai cục nam châm hút khách cho Zodiac; Gone Girl thành công nhờ thể hiện xuất sắc của ngôi sao Ben Affleck thì Se7en nổi tiếng vì bộ đôi tài tử Brad Pitt và Morgan Freeman.

Hơn ai hết, những nhà sản xuất hiểu rõ một sự thật rằng, việc “nhét” đầy một tấm áp phích quảng cáo với toàn những khuôn mặt tên tuổi có thể giúp các bộ phim của họ thu hút đông đảo quan tâm của khán giả. Đó là một sự học tập có chủ đích bởi trước đó, các bộ phim siêu anh hùng đình đám của MCU và DCEU đều đã áp dụng thành công chiêu trò này.