Sức ép mới đối với ngành công nghiệp ô tô thế giới

Hương Thủy18:14 27/06/2025

Bộ Thương mại Mỹ ngày 26/6 đã thiết lập quy trình cho phép mở rộng danh mục phụ tùng ô tô nhập khẩu chịu thuế 25%, một động thái có thể gây thêm sức ép lên ngành công nghiệp ô tô toàn cầu, nhất là các nhà sản xuất tại châu Âu và Hàn Quốc.

Công nhân làm việc trong phân xưởng sản xuất phụ tùng ô tô Turbo ở huyện Hà Giản , tỉnh Hà Bắc , Trung Quốc . Ảnh: THX/TTXVN

Theo đó, Cục Quản lý Thương mại Quốc tế (ITA) sẽ cho phép các nhà sản xuất nội địa Mỹ đề xuất bổ sung các mặt hàng phụ tùng vào danh mục chịu thuế. Những đợt tiếp nhận hồ sơ sẽ diễn ra định kỳ 4 lần/năm, vào tháng 1, tháng 4, tháng 7 và tháng 10 hàng năm. Đợt tiếp nhận đầu tiên sẽ bắt đầu từ ngày 1/7/2025. Sau khi nộp đơn, mỗi đề xuất hợp lệ sẽ được công khai để lấy ý kiến trong 14 ngày, sau đó ITA dự kiến đưa ra quyết định trong vòng 60 ngày.
Các mặt hàng đang chịu thuế gồm động cơ, hộp số, bộ phận truyền động và linh kiện điện. Chính sách này được thực thi theo Mục 232 của Đạo luật Mở rộng Thương mại năm 1962, vốn trao cho Tổng thống quyền áp thuế nhập khẩu vì lý do an ninh quốc gia.
Trong bối cảnh Mỹ tiếp tục siết chặt các biện pháp phòng vệ thương mại, các lãnh đạo châu Âu đã lên tiếng thúc giục một thỏa thuận nhanh chóng với Mỹ. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Thủ tướng Đức Friedrich Merz đã lên tiếng kêu gọi Ủy ban châu Âu (EC) đạt được thỏa thuận thương mại với Mỹ “trong vòng chưa đầy 2 tuần nữa”. Theo ông Macron, châu Âu không muốn một thỏa thuận bằng mọi giá, nhưng càng kéo dài càng gây tổn thất cho nền kinh tế.
Hiện tại, ngành công nghiệp ô tô của Vương quốc Anh đang chịu ảnh hưởng rõ rệt từ những chính sách thuế mới của Mỹ. Theo số liệu mới công bố, xuất khẩu ô tô của Anh sang thị trường Mỹ trong tháng 5/2025 đã giảm hơn 55% so với cùng kỳ năm 2024, chủ yếu do mức thuế cao được áp dụng từ tháng 4/2024. Tuy nhiên, giới chức Anh kỳ vọng tình hình sẽ sớm cải thiện khi thỏa thuận thương mại song phương với Mỹ giảm thuế từ 27,5% xuống còn 10% đối với tối đa 100.000 xe xuất khẩu mỗi năm.

Trong khi đó, các hãng xe và nhà cung cấp phụ tùng đang ráo riết tìm kiếm nguồn cung nam châm thay thế, vốn đang thiếu hụt trầm trọng do các biện pháp hạn chế xuất khẩu của Trung Quốc.
Ngành công nghiệp này đang lo ngại tình hình đất hiếm có thể leo thang thành cú sốc chuỗi cung ứng lớn thứ ba trong vòng 5 năm. Trước đó, tình trạng thiếu hụt chất bán dẫn đã khiến kế hoạch sản xuất của những hãng xe bị cắt giảm hàng triệu chiếc, từ khoảng năm 2021 đến 2023. Trong giai đoạn đại dịch COVID-19 năm 2020 cũng đã khiến các nhà máy phải đóng cửa trong nhiều tuần.
Hiệp hội các nhà cung cấp ô tô châu Âu (CLEPA) cho biết, một số nhà máy của các nhà cung cấp ô tô châu Âu đã phải đóng cửa, và dự kiến sẽ có thêm nhiều trường hợp ngừng hoạt động nữa
Ô tô ngày nay sử dụng động cơ làm từ đất hiếm trong hàng chục bộ phận từ gương chiếu hậu, loa âm thanh, bơm dầu, cần gạt nước, cho đến các cảm biến rò rỉ nhiên liệu và cảm biến phanh.
Theo công ty tư vấn AlixPartners, Trung Quốc kiểm soát tới 70% hoạt động khai thác đất hiếm toàn cầu, 85% công suất tinh chế và khoảng 90% sản lượng hợp kim kim loại đất hiếm và nam châm. Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) cho biết, một chiếc xe điện trung bình sử dụng khoảng 0,5 kg nguyên tố đất hiếm, trong khi xe chạy bằng nhiên liệu hóa thạch chỉ dùng một nửa số đó.
Tổng cục Hải quan Trung Quốc ngày 20/6 công bố số liệu cho thấy trong tháng 5/2025, lượng nam châm đất hiếm Trung Quốc bán ra thế giới giảm một nửa so với tháng trước đó, xuống thấp nhất kể từ đầu năm 2020. Trong tháng 5/2025, Trung Quốc xuất khẩu 1.238 tấn nam châm đất hiếm. Con số này giảm gần 53% so với tháng 4/2025 và là mức thấp nhất kể từ tháng 2/2020. Trước đó, số liệu tháng 4/2025 cũng đã giảm nửa so với tháng 3/2025.
Ấn Độ, Đức là các nước mua nhiều nam châm đất hiếm trong tháng 5/2025. Trong 5 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu nam châm đất hiếm của Trung Quốc giảm 14,5% so với năm 2024, còn hơn 19.100 tấn. Đây là số liệu thấp nhất kể từ năm 2021.
Hồi tháng 4/2025, Trung Quốc thông báo siết xuất khẩu với 7 nguyên tố đất hiếm và vật liệu liên quan, trong đó có nam châm đất hiếm, nhằm đáp trả thuế nhập khẩu của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Trung Quốc hiện là nước sản xuất nam châm đất hiếm lớn nhất thế giới, chiếm hơn 90% nguồn cung toàn cầu. Việc siết xuất khẩu mặt hàng này đã làm xáo trộn chuỗi cung ứng của ngành xe hơi, hàng không vũ trụ, sản phẩm bán dẫn và quốc phòng trên toàn thế giới.

Đất hiếm - Mặt trận nóng của các siêu cường

Thị trường đất hiếm và các khoáng sản quan trọng đang trở thành một trận địa nóng bỏng.

Sự thống trị của Trung Quốc trong chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt ở khâu chế biến, đã biến đất hiếm thành thứ vũ khí sắc bén, buộc Mỹ, châu Âu và các đồng minh phải tìm kiếm giải pháp thay thế đầy thách thức.

Vị thế của đất hiếm và chiến lược của Trung Quốc

Đất hiếm, gồm 17 nguyên tố hóa học, cùng các khoáng sản quan trọng như lithium, cobalt, gali..., là "xương sống" của công nghệ hiện đại, từ điện thoại thông minh, xe điện đến vũ khí tiên tiến.

Tuy nhiên, khai thác và chế biến đất hiếm là quá trình phức tạp, tốn kém và gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Để đạt độ tinh khiết cần thiết cho các ứng dụng công nghệ cao, các quốc gia cần đầu tư lớn vào công nghệ và cơ sở hạ tầng. Trung Quốc đã tận dụng lợi thế về chi phí lao động thấp, chính sách hỗ trợ mạnh mẽ và cải tiến công nghệ để thống trị thị trường đất hiếm.

Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), Trung Quốc kiểm soát 61% sản lượng khai thác đất hiếm toàn cầu và 92% khâu chế biến, đặc biệt với đất hiếm nặng - loại khó khai thác và tinh chế nhất. Cục Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ (USGS) cho biết Trung Quốc sở hữu 44 triệu tấn trữ lượng đất hiếm, chiếm 34% tổng trữ lượng thế giới.

Trung Quốc đã khai thác đất hiếm từ sớm, bắt đầu từ những năm 1950, nhưng ngành công nghiệp này chỉ thực sự bắt đầu phát triển vào cuối những năm 1970.

Trong tháng 4/2025, Trung Quốc đã áp đặt hạn chế xuất khẩu 7 nguyên tố đất hiếm nặng và nam châm, yêu cầu giấy phép đặc biệt và cấm tái xuất sang Mỹ, nhằm trả đũa chính sách thuế quan của Mỹ.

Jan Giese, nhà giao dịch kim loại của Tradium, một trong số các công ty cung cấp đất hiếm hàng đầu tại châu Âu, có trụ sở tại Frankfurt (Đức), cảnh báo rằng khách hàng đã bị bất ngờ và hầu hết các tập đoàn ô tô, nhà cung cấp của công ty chỉ nắm giữ lượng nam châm đủ dùng trong 2-3 tháng. Nếu các nước trong Liên minh châu Âu (EU) hoặc Nhật Bản không nhận được lô hàng nam châm trong thời gian đó hoặc ít nhất là gần thời gian đó, chuỗi cung ứng ô tô sẽ gặp những vấn đề thực sự.

Chuyên gia Cory Combs của công ty tư vấn Trivium có trụ sở tại Bắc Kinh nhận định rằng các loại đất hiếm nhẹ như neodymium và praseodymium, được sử dụng với số lượng lớn hơn trong nam châm vẫn chưa bị nhắm mục tiêu, tạo cho Bắc Kinh một "phương tiện đe dọa lớn" để mở rộng kiểm soát nếu chiến tranh thương mại leo thang.

Nỗ lực đa dạng hóa

Mỏ khai thác đất hiếm ở Mountain Pass, California, Mỹ. Ảnh: REUTERS/TTXVN

Trước sự phụ thuộc vào Trung Quốc, Mỹ, EU và các đồng minh đang đẩy mạnh nỗ lực đa dạng hóa chuỗi cung ứng. Kể từ năm 2020, Bộ Quốc phòng Mỹ đã cấp hơn 439 triệu USD để thiết lập các chuỗi cung ứng đất hiếm trong nước và đặt mục tiêu phát triển một chuỗi cung ứng bền vững từ mỏ đến nam châm có khả năng hỗ trợ tất cả các yêu cầu về quốc phòng của Mỹ vào năm 2027. Một số công ty Mỹ coi các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Trung Quốc là cơ hội để đẩy nhanh sản xuất trong nước và thúc đẩy chuỗi cung ứng mạnh hơn bên ngoài Trung Quốc.

EU cũng nhận thấy rõ tầm quan trọng chiến lược của nguồn cung cấp ổn định các khoáng sản quan trọng và đất hiếm. Trong khuôn khổ Đạo luật Nguyên liệu thô quan trọng, EU đặt mục tiêu đến năm 2030 sẽ khai thác nội địa ít nhất 10% mức tiêu thụ nguyên liệu thô chiến lược hàng năm và chế biến ít nhất 40%. Đạo luật này cũng hợp lý hóa việc cấp phép và chỉ định một số "dự án chiến lược" nhất định để phát triển nhanh chóng.

Các quốc gia khác cũng hành động quyết liệt. Australia, với trữ lượng đất hiếm lớn, đang là đối tác quan trọng của phương Tây. Chính phủ Australia hỗ trợ các dự án khai thác và chế biến nội địa và có chính sách giảm thuế sản xuất khoáng sản quan trọng từ năm 2027.

Hàn Quốc cũng đang ráo riết đa dạng hóa. Các tập đoàn như LS Eco Energy và POSCO International ký thỏa thuận với các công ty Mỹ để đảm bảo nguồn cung oxit đất hiếm, đồng thời đầu tư nghiên cứu công nghệ thay thế và tái chế.

Theo ước tính của Cục Khảo sát Địa chất Mỹ, Mông Cổ có thể sở hữu 31 triệu tấn trữ lượng nguyên tố đất hiếm, chỉ đứng sau mức 44 triệu tấn của Trung Quốc. Hiện tại, chỉ có 3 công ty đang tích cực thăm dò các nguyên tố đất hiếm ở Mông Cổ: một công ty thăm dò khoáng sản của Anh và hai công ty do một trong những ngân hàng thương mại lớn nhất của đất nước này sở hữu. Việc củng cố mối quan hệ giữa Mỹ và Mông Cổ có thể dẫn đến khoản đầu tư đáng kể vào ngành đất hiếm non trẻ của đất nước này trong những năm tới.

Rào cản khó vượt qua

Con đường giảm phụ thuộc vào nguồn cung đất hiếm của Trung Quốc hiện đầy chông gai. Thách thức đầu tiên là chi phí và thời gian. Quá trình khai thác và chế biến đất hiếm đòi hỏi vốn khổng lồ và nhiều năm để xây dựng năng lực.

Thứ hai là khoảng cách kỹ thuật và chuyên môn. Trung Quốc đã thiết lập được ưu thế về mặt kỹ thuật trong nhiều quy trình, ví dụ, sử dụng quy trình chiết xuất dung môi ở giai đoạn tách. Việc Trung Quốc cấm xuất khẩu công nghệ chế biến đất hiếm càng làm việc thu hẹp khoảng cách này trở nên khó khăn.

Thứ ba là thách thức về môi trường. Cả việc khai thác lẫn công đoạn chế biến đất hiếm đều tốn kém và gây ô nhiễm môi trường bởi tất cả tài nguyên đất hiếm đều chứa các nguyên tố phóng xạ. Đây cũng là lý do khiến nhiều quốc gia khác, trong đó có các nước thuộc EU, tỏ ra dè dặt trong việc khai thác loại khoáng sản này.

Dù các nỗ lực đa dạng hóa đang tăng tốc, thách thức về chi phí, công nghệ, và môi trường khiến sự phụ thuộc của các nước phương Tây vào đất hiếm của Trung Quốc khó phá vỡ trong ngắn hạn.
Tuy nhiên, sức ép từ Bắc Kinh cũng thúc đẩy Mỹ, EU, và Đông Nam Á tái thiết ngành đất hiếm, với các khu vực như Á-Âu nổi lên như các trung tâm tiềm năng. Justin Wolfers, Giáo sư kinh tế và chính sách công tại Đại học Michigan, nhận định: "Trung Quốc đang cho thấy họ có thể tạo ra sức mạnh kinh tế đáng kể một cách chiến lược và chuẩn xác, thực sự tấn công vào đúng điểm yếu của ngành công nghiệp Mỹ". Cuộc đua này sẽ đòi hỏi đầu tư dài hạn và phối hợp quốc tế để đảm bảo an ninh kinh tế và công nghệ toàn cầu.

Phản ứng của Nhật Bản trước sự thống trị chuỗi cung ứng đất hiếm của Trung Quốc Bài học từ Nhật Bản, bao gồm đầu tư vào nhà sản xuất thay thế, tích trữ tài nguyên, và phát triển công nghệ thay thế, là kim chỉ nam cho các quốc gia khác khi họ tìm cách giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc trong bối cảnh chuyển đổi năng lượng xanh. Đất hiếm có vai trò quan trọng trong ngành...

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?

Có

Không

Tin liên quan

Chủ đề: trung quốc công nghiệp ô tô ngành công nghiệp nhập khẩu phụ tùng ô tô thuế nhập khẩu tỉnh hà bắc đất hiếm xe ô tô nhập khẩu bộ thương mại mỹ chịu thuế 25% huyện hà giản

Xem thêm Share

Xem nhiều

Khoảnh khắc Iskander Nga khóa mục tiêu, hạ tổ hợp HIMARS Ukraine09:23

160 ngày trong ổ lừa đảo ở Campuchia: "Mày phải trả tiền cho cả không khí mày thở"09:13

Khoảnh khắc nhóm cướp trộm trang sức ở bảo tàng Louvre03:20

Dị tượng phủ kín Trung Quốc, tuyết rơi sớm, quạ bay rợp trời, Vu Mông Lung sắp trở về!02:30

Nổ rung chuyển nhà máy đạn dược của Nga, 9 người chết09:44

Tiêu điểm

Tin đang nóng

Tin mới nhất

Liên minh đất hiếm Mỹ - Nhật tìm cách phá thế độc quyền của Trung Quốc

12:56:19 26/10/2025

Các chuyên gia tham dự diễn đàn đều cảnh báo rằng việc Trung Quốc siết xuất khẩu có thể gây gián đoạn nghiêm trọng cho chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt trong lĩnh vực công nghiệp quốc phòng và công nghệ cao.

Biểu tượng của tinh thần bao trùm

12:54:25 26/10/2025

Việc Timor Leste gia nhập ASEAN diễn ra trong thời điểm nhạy cảm của khu vực, khi nhiều điểm nóng đang thử thách tinh thần đoàn kết và vai trò trung tâm của khối.

Bước ngoặt chính sách lớn của Hungary sau khi Tổng thống Trump lần đầu trừng phạt Nga

12:51:31 26/10/2025

Tài liệu mới này nêu rõ rằng sự phụ thuộc của Hungary vào dầu mỏ, khí đốt và nhiên liệu hạt nhân của Liên bang Nga là một điểm yếu cần được giảm thiểu.

Thủ tướng Thái Lan hoãn đến Malaysia ký thỏa thuận ngừng bắn với Campuchia

08:13:50 26/10/2025

Chính phủ Thái Lan đang yêu cầu điều chỉnh lịch ký thỏa thuận ngừng bắn với Campuchia ở Malaysia, và trong trường hợp không thể sắp xếp lại, Thủ tướng Anutin Charnvirakul sẽ ủy quyền người ký thay.

Nga tiết lộ vấn đề "sống còn", nêu giải pháp chấm dứt xung đột Ukraine

23:24:18 25/10/2025

Đặc phái viên Nga khẳng định Moscow đang tìm kiếm một giải pháp cuối cùng cho cuộc xung đột ở Ukraine thay vì một lệnh ngừng bắn tạm thời.

Phương Tây dồn dập áp lệnh trừng phạt, Nga cảnh báo cứng rắn

21:37:19 25/10/2025

Ngày 22/10, Tổng thống Mỹ đã công bố các biện pháp trừng phạt nhằm vào 2 tập đoàn dầu khí lớn nhất của Nga, sau khi kế hoạch tổ chức một hội nghị thượng đỉnh mới với Tổng thống Nga bất thành.

Tổng thống Trump giữ "mọi quân bài" giúp tháo ngòi xung đột Ukraine?

21:26:42 25/10/2025

Đại sứ Mỹ cho rằng Tổng thống Donald Trump đang nắm trong tay mọi quân bài để giải quyết cuộc xung đột ở Ukraine.

Hungary muốn tránh lệnh trừng phạt của Mỹ với 2 tập đoàn dầu khí Nga

19:30:45 25/10/2025

Hungary đang tìm cách tránh các lệnh trừng phạt của Mỹ đối với 2 tập đoàn dầu khí lớn nhất của Nga, Thủ tướng Viktor Orban cho biết hôm 24/10.

Tổng thống Mỹ bác tin cho phép Ukraine tấn công tầm xa vào lãnh thổ Nga

18:44:12 25/10/2025

Tổng thống Donald Trump bác bỏ thông tin Mỹ cho phép Ukraine phóng vũ khí do phương Tây cung cấp vào sâu lãnh thổ Nga.

Chuyên gia Indonesia khuyến nghị những vấn đề thiết thực ASEAN cần tập trung

16:14:59 25/10/2025

HNCC ASEAN 47 diễn ra trong bối cảnh khu vực đang đối mặt với những thách thức phức tạp, căng thẳng địa chính trị gia tăng, phân mảnh kinh tế, biến đổi khí hậu và cạnh tranh công nghệ.

Thay đổi chiến lược của Mỹ trong đối đầu thương mại với Trung Quốc nhìn từ việc trừng phạt Nga

16:11:58 25/10/2025

Với sự tập trung vào an ninh toàn cầu và chính trị năng lượng, cuộc đối thoại cấp cao này xác nhận một bước chuyển chiến lược cho thấy cuộc "chiến tranh thương mại" Mỹ-Trung ban đầu giờ đã hoàn toàn bị cuộc xung đột ở châu Âu chi phối.

Vương thái hậu Thái Lan Sirikit qua đời ở tuổi 93

16:09:28 25/10/2025

Sau lễ đăng quang, nhà vua được tôn xưng là Rama IX của triều Chakri, còn bà nhận tước hiệu Somdet Phra Nang Chao Sirikit Phra Borommarachininat. Bà được cho là Hoàng hậu tại vị lâu nhất thế giới.