Sự thật về môi trường làm việc khắc nghiệt ở ‘Amazon Hàn Quốc’
Cũng giống như Amazon ở Mỹ, các nhân viên tại Coupang, nơi được mệnh danh là “Amazon Hàn Quốc”, thực sự đang phải làm việc đến kiệt sức để theo kịp thời hạn giao hàng.
Giống như Amazon, Coupang đã sử dụng số liệu “đơn vị mỗi giờ”, hoặc UPH, để đo lường năng suất của nhân viên trong thời gian thực
Rạng sáng 12.10 năm ngoái, Jang Deok-joon, 27 tuổi, trở về nhà sau khi kết thúc ca làm đêm tại Coupang, hãng thương mại điện tử khổng lồ của Hàn Quốc, và đi tắm ngay sau đó. Vì hơn một tiếng rưỡi vẫn chưa thấy Jang ra khỏi phòng tắm, cha anh buộc phải mở cửa vào thì thấy anh đã bất tỉnh, nằm cuộn tròn, hai tay ôm chặt ngực. Jang nhanh chóng được đưa đến bệnh viện cấp cứu nhưng đã không thể qua khỏi. Nhân viên điều tra kết luận anh chết vì một cơn đau tim. Được biết, Jang đã làm việc tại nhà kho của Coupang ở phía nam thành phố Daegu trong hơn một năm, chuyên chở các thùng đầy sản phẩm đã sẵn sàng để chuyển đến các trung tâm giao hàng.
Theo South China Morning Post, Jang là công nhân thứ ba của Coupang qua đời trong năm 2020. Điều này làm tăng thêm mối quan tâm về bản chất thành công của công ty. Sự thực là Coupang đã đạt được thành công đáng kinh ngạc, trở thành nhà tuyển dụng lớn thứ ba của Hàn Quốc chỉ trong vài năm, khai thác mạng lưới nhà kho rộng lớn, với 37.000 công nhân, một đội ngũ tài xế đông đúc và một bộ công cụ điều khiển dựa trên trí tuệ nhân tạo (AI) để nắm giữ vị trí dẫn đầu trong thị trường thương mại điện tử đầy cạnh tranh của quốc gia Đông Á. Hơn một nửa dân số Hàn Quốc đã tải ứng dụng của công ty. Dịch vụ giao hàng nhanh theo yêu cầu trong vòng 24 giờ “Rocket Delivery” khiến Coupang trở nên nổi tiếng và được đánh giá là “vượt trội hơn cả Amazon”.
Xe tải giao hàng của Coupang rời trung tâm phân phối ở Seoul, Hàn Quốc
Sử dụng AI để rút ngắn thời gian giao hàng là tính năng đặc biệt nổi bật của hãng này. Các thuật toán độc quyền của AI đã tính toán mọi thứ, từ cách hiệu quả nhất để xếp các gói hàng trong xe chuyển hàng, cho đến tuyến đường và thứ tự giao hàng chính xác dành cho tài xế. Không những thế, AI còn dự đoán việc mua hàng và tính toán thời hạn vận chuyển cho các gói hàng được gửi đi. Kết quả là Coupang có thể hứa hẹn giao hàng trong vòng chưa đầy 24 giờ đối với hàng triệu sản phẩm, từ khẩu trang có giá 60 xu, cho đến máy ảnh trị giá 9.000 USD. Nỗ lực đổi mới này là lý do tại sao Coupang tự tin cho mình là “tương lai của thương mại điện tử”, và cũng là động lực đằng sau sự ra mắt gần đây của công ty trên sàn Nasdaq (Mỹ), với giá trị được xác định ở mức 84 tỉ USD.
Tuy nhiên, tất cả sự đổi mới và hiệu quả nêu trên có ý nghĩa gì đối với công nhân của Coupang? Giống như Jang, người đã nói với mẹ mình rằng công nhân bị đối xử như “đồ vật dùng một lần”, một số nhân viên kho hàng và giao hàng khác đã trải qua “cảnh làm việc không giống người” dưới sự chỉ huy của thuật toán AI. Một số người đã nói về tốc độ làm việc nhanh chóng mặt cùng với kỳ vọng về thời gian giao hàng siêu phàm. Trong khi đó, những người khác cho biết họ thậm chí còn không có thời gian đi vệ sinh tại nơi làm việc.
Năm 2014, khi Coupang bắt đầu cung cấp Rocket Delivery, công ty đã hứa hẹn một sự nghiệp ổn định với lợi ích trên mức trung bình dành cho nhân viên, ngay cả đối với những người lao động ở bậc thấp nhất. Nhưng ở đâu đó trên hành trình này, người lao động dường như đã bị giảm xuống vị trí mà nhà báo lao động Hàn Quốc Kim Ha-young buộc phải so sánh họ chỉ là “cánh tay và đôi chân của trí tuệ nhân tạo”.
“Khi bắt đầu làm việc ở đó, tôi nhận ra ưu tiên duy nhất là đáp ứng thời hạn của Rocket Delivery. Chúng tôi chỉ là người máy”, cựu nhân viên kho hàng Go Geon nói. Go phải tạm nghỉ y tế tại Coupang vào tháng 5.2020 vì bị chấn thương gân kheo bên trái trong khi chạy để hoàn thành thời hạn giao hàng. Nhưng công ty sau đó đã cho anh nghỉ việc luôn.
Giống như Amazon, Coupang cũng sử dụng số liệu “đơn vị mỗi giờ”, hay UPH, để đo lường năng suất của công nhân trong thời gian thực và duy trì nhịp độ khắc nghiệt trong các kho hàng của mình. Mặc dù nhân viên chính thức được nghỉ một giờ cho mỗi ca làm việc kéo dài tám giờ, nhưng một tài xế không còn làm việc với công ty cho biết hầu hết mọi người vẫn làm việc suốt thời gian nghỉ để giữ đúng lịch trình.
Trong tuyên bố gửi qua email, một đại diện của Coupang nói rằng công ty không còn theo dõi UPH tại các kho hàng. Tuy nhiên, một công nhân đang làm việc ở đó cho biết một số quản lý kho hàng vẫn công khai theo dõi tỷ lệ công việc theo cách này. “Họ hiếm khi sử dụng thuật ngữ UPH, nhưng vẫn sẽ chê trách rằng bạn đã quá chậm, có lẽ dựa trên một số hình thức bằng chứng cụ thể”, người này nói.
Đại dịch Covid-19 là thời gian Coupang kiếm được lợi nhuận rất lớn, nhưng cũng là lúc nỗi ám ảnh về thương vong của nhân viên chồng chất lên nhau. Từ năm 2019 đến 2020, chấn thương và bệnh tật liên quan đến cường độ công việc cao tại Coupang và các kho hàng của công ty đã tăng gần gấp đôi lên 982 sự cố.
Video đang HOT
Đối với những người lên tiếng phản đối, báo cáo chấn thương tại nơi làm việc hoặc không đáp ứng được yêu cầu năng suất, Coupang sẽ hoãn lại việc gia hạn hợp đồng. Trước đây, tòa án ở Hàn Quốc từng ra phán quyết rằng Coupang đã sa thải không công bằng một công nhân nộp đơn yêu cầu bồi thường thương tật tại nơi làm việc. “Họ nói rõ ngay khi bạn được thuê nếu bạn gây ra bất kỳ loại vấn đề nào, bạn sẽ không được gia hạn hợp đồng”, Jeon Woo-oak, cựu nhân viên kho hàng, cho biết.
Nhân viên Coupang Jung Im-hong đang bốc các gói hàng để chuẩn bị giao ở Incheon, Hàn Quốc
Quay trở lại với trường hợp của Jang, vào tháng 2.2021, chính phủ Hàn Quốc chính thức cho rằng Jang qua đời do làm việc quá sức. Báo cáo cuối cùng ghi nhận cơ thể của anh có dấu hiệu suy nhược cơ bắp nghiêm trọng. Coupang sau đó đã phải đưa ra lời xin lỗi và hứa sẽ cải thiện điều kiện làm việc, ví dụ như mở rộng việc khám sức khỏe cho nhân viên. Nhưng cho đến nay, lời hứa sẽ giải quyết các vấn đề lao động của Coupang vẫn “tắt tiếng”.
Jang Kwi-yeon, nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Quyền Lao động, đã không so sánh môi trường làm việc tại các kho hàng của Coupang với Amazon, mà là với các xưởng sản xuất vốn khét tiếng vất vả vào những năm 1970 ở Hàn Quốc. “Tôi nghĩ hệ thống hậu cần nên được đại tu. Quyền được nghỉ ngơi và sức khỏe của người lao động nên được đặt thành những điều kiện tiên quyết cố định, sau đó mới tới việc các thuật toán nên được điều chỉnh như thế nào để tính toán tốc độ giao hàng có thể thực hiện được”, bà Jang nói.
Nhân viên 'Amazon của Hàn Quốc' bị đối xử thua cả robot
Coupang, sàn thương mại điện tử lớn nhất Hàn Quốc, bị chỉ trích vì cường độ làm việc cao khiến nhân viên gặp thương tích, tử vong do quá sức.
Sáng sớm ngày 12/10/2020, Jang Deok-joon về nhà sau ca làm đêm tại Coupang rồi đi tắm. Hơn 1,5 tiếng chưa thấy tắm xong, bố mẹ Jang vào kiểm tra thấy con trai 27 tuổi nằm bất tỉnh, 2 tay ôm ngực.
Dù đã nhanh chóng đưa đến bệnh viện, bác sĩ cho biết Jang không còn mạch đập và ngừng thở, tuyên bố anh đã chết vào 9h09 do đau tim.
Jang là công nhân thứ 3 của Coupang qua đời trong năm 2020. Đây được xem là góc khuất phía sau thành công của nền tảng được ví như "Amazon của Hàn Quốc". Không chỉ có mạng lưới nhà kho rộng lớn và hơn 37.000 công nhân, việc áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong quản lý kho bãi, vận chuyển khiến dịch vụ giao hàng 24 giờ trở thành lợi thế của Coupang so với đối thủ.
Tuy nhiên, chúng không mang nhiều ý nghĩa với công nhân của Coupang.
"Họ không xem chúng tôi là con người"
Trong khi Jang từng nói với mẹ rằng mình bị đối xử như "đồ vật dùng một lần", nhiều nhân viên khẳng định họ không được xem là con người khi làm cho Coupang. Vài công nhân thậm chí chẳng có thời gian đi vệ sinh do cường độ làm việc quá cao.
Dịch vụ giao hàng siêu tốc của Coupang gây áp lực cho nhiều nhân viên nhà kho.
Khi Coupang giới thiệu dịch vụ giao hàng hỏa tốc Rocket Delivery vào năm 2014, công ty hứa hẹn các nhân viên, ngay cả bậc thấp nhất, sẽ có công việc ổn định, thù lao trên mức trung bình. Tuy nhiên, nhà báo Kim Ha-young cho biết công nhân tại đây bị xem như "tay chân của AI".
Dù Coupang được thành lập vào năm 2010 dưới dạng nền tảng mua chung tương tự Groupon, website này đã chuyển sang mô hình giống Amazon vào năm 2014. Cùng với cam kết trở thành "Amazon của Hàn Quốc", Coupang cũng đối mặt nhiều vấn đề tiêu cực tương tự công ty của tỷ phú Jeff Bezos.
Điểm mạnh của dịch vụ Rocket Delivery là sự chắc chắn, khi thuật toán của Coupang xác định rõ thời gian kiện hàng vận chuyển khỏi nhà kho để đến tay khách hàng. Tại nhà kho, điều đó diễn ra 2 tiếng/lần.
"Tôi nhận ra khi làm việc cho Coupang, ưu tiên duy nhất là đáp ứng thời gian của Rocket Delivery. Chúng tôi chỉ là những con robot", Go Geon, nhân viên từng làm trong kho hàng của Coupang chia sẻ. Tháng 5/2020, Go nghỉ việc sau khi gặp chấn thương do cường độ làm việc quá cao. Anh bị công ty sa thải.
Các công nhân nhà kho tại Coupang bị quản lý năng suất theo thông số UPH (đơn vị mỗi giờ).
Tương tự Amazon, Coupang sử dụng "đơn vị mỗi giờ" (UPH - Unit Per Hour) để đo lường năng suất làm việc của công nhân theo thời gian thực. Tuy có chính sách nghỉ một tiếng trong ca làm dài 8 giờ, một tài xế chia sẻ hầu hết công nhân chịu cảnh làm liên tục để đảm bảo lịch trình giao hàng.
Đại diện Coupang cho biết công ty không còn áp dụng UPH tại các kho hàng. Tuy nhiên, một công nhân cho biết vài quản lý vẫn sử dụng nó để đánh giá năng suất. "Họ hiếm khi dùng chữ UPH, nhưng sẽ nhận xét rằng bạn làm quá chậm dựa trên một số bằng chứng cụ thể", nhân viên này cho biết.
Những cái chết do làm việc quá sức
Thương tật của công nhân tại nhà kho Coupang tỷ lệ thuận với lợi nhuận công ty. Giai đoạn 2019-2020, sự cố chấn thương và bệnh tật liên quan đến công việc tại kho hàng của Coupang tăng gấp đôi lên 982 ca. Sau khi Jang qua đời do đau tim, thêm 3 công nhân của Coupang tử vong, nguyên nhân được cho là làm việc quá sức.
Bất chấp lo ngại về điều kiện làm việc, không ai trong số họ đóng góp quá nhiều cho Coupang. Hầu hết công nhân được thuê thông qua ứng dụng Coupunch, hoặc ký hợp đồng lao động tạm thời trong vài tháng.
Với những nhân viên phản đối chính sách, bị chấn thương tại nơi làm việc hoặc không đáp ứng yêu cầu năng suất, Coupang sẽ từ chối gia hạn hợp đồng. Dù tuyên bố "tỷ lệ gia hạn hợp đồng nhân viên trên 90%", tòa án địa phương khẳng định Coupang từng sa thải không công bằng một nhân viên yêu cầu bồi thường do thương tật tại nơi làm việc.
"Họ nói rõ khi ký hợp đồng rằng nếu gây ra bất cứ vấn đề, bạn sẽ không được gia hạn hợp đồng", Jeon Woo-oak, cựu nhân viên kho hàng Coupang cho biết.
Park Mi-sook, mẹ của Jang cho biết con trai bà rất lo lắng về tình trạng làm việc quá sức. Trong nhiều tháng trước khi qua đời, Jang làm việc theo ca từ 19h đến 4h sáng hôm sau (chưa tính tăng ca). Anh đã làm việc 59 giờ trong 7 ngày liên tục, với mức lương 7,6 USD/giờ.
Khi Coupang tăng cường dịch vụ giao hàng qua đêm vào năm 2019, đảm bảo đơn hàng đặt tối ngày trước được giao lúc 7h sáng hôm sau, Jang phải làm việc nhiều hơn. Từ khi làm việc cho Coupang vào tháng 6/2019, Jang đã sụt 14 kg. Bà Park cho biết khuôn mặt anh xuất hiện nhiều nếp nhăn do gầy gò.
Từ năm 2019 đến 2020, sự cố chấn thương và bệnh tật liên quan đến công việc tại kho hàng của Coupang tăng gấp đôi lên 982 ca.
Hồi tháng 2, chính phủ Hàn Quốc tuyên bố cái chết của Jang do làm việc quá sức, cơ thể có dấu hiệu suy nhược nghiêm trọng. Đại diện Coupang sau đó đưa ra lời xin lỗi, hứa cải thiện điều kiện làm việc.
Trong email, Coupang cho biết Jang là cái chết đầu tiên được công bố chính thức liên quan đến làm việc quá sức trong lịch sử công ty. Hãng này khẳng định áp dụng tự động hóa trong kho hàng giúp tăng hiệu quả, giảm khối lượng công việc cho các công nhân.
"Mọi người bị quản lý bởi thuật toán"
Những chỉ trích về điều kiện làm việc tại Coupang tương tự Amazon. Hồi đầu năm, Stuart Appelbaum, Chủ tịch Liên đoàn Bán lẻ và Bách hóa Mỹ phản ứng dữ dội về việc áp dụng thuật toán trong các kho hàng tại Amazon.
"Mọi người bị quản lý bởi thuật toán. Họ bị kỷ luật bởi ứng dụng trên điện thoại, sa thải bởi đoạn tin nhắn. Quá đủ rồi", Appelbaum cho biết. Trước đó, đã có nhiều cáo buộc về cường độ làm việc tại Amazon khiến nhân viên không thể ăn uống, ngủ nghỉ hay đi vệ sinh.
Trong email gửi các cổ đông Amazon, Bezos cho biết công ty sẽ triển khai "chương trình luân chuyển công việc" để giải quyết vấn đề chấn thương khi làm việc. Tuy nhiên, chương trình chỉ dành cho các thương tích bình thường, không thể nhận ra những rối loạn chức năng có thể gây suy nhược cơ thể.
Những chỉ trích về điều kiện làm việc tại Coupang tương tự Amazon.
Coupang đã tận dụng "điểm mù" trong luật lao động Hàn Quốc để các nhân viên làm việc nhiều hơn. Tuy nhiên, cựu nhân viên kho hàng khẳng định vấn đề không nằm ở hợp đồng, mà là dịch vụ giao hàng siêu tốc Rocket Delivery.
Trong tài liệu IPO, Coupang thừa nhận gặp khó khi phải duy trì tốc độ và sự tin cậy, trong khi vẫn đảm bảo chi phí lao động, tăng gấp 14 lần từ 2014 đến 2020. Trong khi đó, công ty này chưa thể kiếm lời nhờ Rocket Delivery.
Jang Kwi-yeon, nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Quyền Lao động Hàn Quốc, so sánh kho hàng của Coupang với các cửa hàng bán lẻ thập niên 1970.
"Hệ thống hậu cần nên được chỉnh sửa. Quyền nghỉ ngơi và sức khỏe người lao động là thứ tiên quyết, sau đó mới đến những tính toán của AI", Jang cho biết.
Giàu lên chỉ sau 1 đêm, tỷ phú 'Amazon Hàn Quốc' định hình lại bảng xếp hạng giới tinh hoa, các chaebol mất vị thế thống trị Với đợt IPO "bom tấn" của Coupang Inc., nhà sáng lập Bom Kim đã trở thành một trong những người giàu nhất thế giới chỉ sau 1 đêm. Ngoài ra, ông cũng là 1 yếu tố giúp định hình lại giới thượng lưu tại Hàn Quốc - vốn bị thống trị bởi các "chaebol". Khối tài sản của Bom Kim hiện trị giá...