Sự thật sốc về đập Tam Hiệp-Trung Quốc: “Thảm họa” làm chậm cả quá trình quay của Trái đất
Đập Tam Hiệp của Trung Quốc là một trong những dự án tham vọng nhưng gây tranh cãi nhất hành tinh khi có quy mô quá lớn đến nỗi nó thực sự làm chậm quá trình quay của Trái đất.
Con đập gây tranh cãi ngay từ khi thai nghén
Ảnh trái là hình ảnh trên không về dự án đập Tam Hiệp chặn sông Trường Giang (Dương Tử) trong khi ảnh phải là cảnh lũ lụt kinh hoàng đang diễn ra ở Trùng Khánh, Trung Quốc. Ảnh Getty/7News.
Đập Tam Hiệp là một đập thủy điện nằm chặn sông Trường Giang (Dương Tử), tại Tam Đẩu Bình, Nghi Xương, tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc.
Con đập được khởi công năm 1994 và hoàn thành năm 2006, trở thành đập thủy điện lớn nhất thế giới. Được làm từ bê tông và thép, đập Tam Hiệp có chiều dài 2.355m và đỉnh đập cao 185 m trên mực nước biển. Công trình đã sử dụng 27,2 triệu m3 bê tông (chủ yếu cho thành đập), 463.000 tấn thép (đủ xây 63 tháp Eiffel).
Hồ chứa của đập nhấn chìm một khu vực trải dài đến 600km về phía thượng nguồn, cho phép tàu hàng tải trọng lớn di chuyển 2.250km từ biển Hoa Đông (cảng Thượng Hải) đến tận thành phố Trùng Khánh. Kinh phí đầu tư của con đập dự tính lên tới 203,9 tỷ nhân dân tệ (tương đương 24,65 tỷ USD) có thể lên tới 75 tỷ USD.
Ý tưởng xây đập Tam Hiệp xuất hiện từ thời Quốc dân đảng Trung Quốc khi nhà lãnh đạo Tôn Trung Sơn lần đầu tiên xem xét kế hoạch xây dựng một con đập trên sông Dương Tử vào năm 1919 để phát điện, nhưng ý tưởng này đã bị gác lại do các hoàn cảnh và điều kiện chính trị cũng như kinh tế không thuận lợi.
Đến năm 1953, lãnh tụ Mao Trạch Đông hồi sinh dự án và chỉ đạo nghiên cứu tính khả thi của một số địa điểm.
Dự án đập Tam Hiệp đã gây tranh cãi lớn kể từ khi thai nghén.
Dự án bắt đầu lên kế hoạch chi tiết năm 1955. Phe ủng hộ khẳng định đập nước sẽ giúp kiểm soát lũ dọc hai bên sông Trường Giang, thúc đẩy thương mại nội địa và cung cấp phần lớn điện năng cho miền trung đại lục.
Tuy nhiên, phe phản đối lại bày tỏ sự lo lắng về những hệ lụy về môi trường của dự án, về việc khoảng 1,9 triệu dân sống dọc hai bên sông mất chỗ ở, về việc phá hủy cảnh quan tự nhiên, các di tích kiến trúc và khảo cổ… cùng nguy cơ vỡ đập với thiệt hại không thể đo đếm được.
Đập Tam Hiệp thực tế bị Tổ chức Sông ngòi quốc tế gọi là “hình mẫu của thảm hoạ”. Ngân hàng Thế giới (WB) cũng từ chối cung cấp tiền cho dự án với lý do quan ngại về tác động môi trường và nhiều yếu tố khác.
Vì có quá nhiều vấn đề, dự án bị trì hoãn gần 40 năm. Mãi đến năm 1992, Thủ tướng Trung Quốc Lý Bằng mới thuyết phục được Quốc hội Trung Quốc thông qua dự án, nhưng cũng có đến gần 1/3 đại biểu phản đối hoặc không bỏ phiếu – điều ít thấy trên chính trường Trung Quốc.
Trong suốt quá trình xây dựng, đập Tam Hiệp liên tiếp dính thêm nhiều bê bối về chi phí tăng vọt, tham nhũng chính trị và các vấn đề tái định cư khiến tiến độ dự án bị chậm lại và đôi khi bị đình trệ, gây ra nhiều điều tồi tệ hơn cho người dân địa phương.
Làm chậm quá trình quay của Trái đất và hệ lụy môi trường
Theo Interesting Engineering, bí mật đằng sau việc đập Tam Hiệp làm chậm quá trình quay của Trái đất là do hiện tượng mang tên mô-men quán tính.
Đập Tam Hiệp nhìn từ trên cao. Ảnh: YouTube.
Tam Hiệp là đập thủy điện lớn nhất thế giới về tổng công suất sau khi công trình hoàn thành. Khi mực nước ở mức cao nhất, tổng diện tích đất bị ngập là 632 km2. Hồ chứa nước có sức chứa khoảng 39,3 km3 và lượng nước sẽ có khối lượng lên tới 42 tỷ tấn.
Sự dịch chuyển của một khối lượng nước lớn như trên sẽ tác động đến chuyển động quay của Trái Đất, do hiện tượng mô-men quán tính, trong đó quán tính của một vật thể rắn xoay tròn sẽ tương ứng với chuyển động quay của nó.
Việc đẩy 42 tỷ tấn nước lên cao 175 mét so với mực nước biển sẽ làm tăng mô-men quán tính của Trái Đất, qua đó là chậm chuyển động xoay của địa cầu.
Theo các nhà khoa học thuộc Cơ quan Hàng không Vũ trụ Mỹ (NASA), sự dịch chuyển của khối lượng nước lớn như trên sẽ làm ngày dài thêm 0,06 mili giây, khiến Trái Đất hơi tròn hơn ở giữa và phẳng hơn ở đỉnh. Tác động cũng làm điểm cực lệch đi khoảng hai centimet.
Tuy nhiên, một trong những tranh cãi lớn nhất xung quanh đập Tam Hiệp là mức độ thiệt hại đối với môi trường mà con đập gây ra.
Cảnh xả lũ từ đập tràn đập Tam Hiệp vào năm 2012 tại tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc.
Ước tính, 70% nước ngọt của Trung Quốc bị ô nhiễm và con đập có thể làm cho điều này tồi tệ hơn rất nhiều. Tam Hiệp nằm trên đỉnh các cơ sở xử lý chất thải cũ và các mỏ khai thác. Chưa kể, 265 triệu gallon nước thải thô được lắng đọng ở sông Dương Tử mỗi năm.
Khu vực xung quanh đập Tam Hiệp là nhà của 6.400 loài thực vật, 3.400 loài côn trùng, 300 loài cá và hơn 500 loài động vật có xương sống trên cạn. Con đập không chỉ ảnh hưởng đến các loài này mà còn cả môi trường chúng sống.
Xói mòn hồ chứa cũng gây ra lở đất và thậm chí đe dọa một trong những nghề cá lớn nhất thế giới ở Biển Hoa Đông. Con đập lớn đến nỗi nó đã tạo ra một vi khí hậu đe dọa hệ sinh thái của khu vực.
Chưa kể từ mùa hè năm 2019 sau khi ảnh vệ tinh ghi nhận thân đập Tam Hiệp có vẻ như bị lõm vào do sức ép của nước, nguy cơ vỡ đập đã ám ảnh và đe dọa hàng triệu sinh mạng con người sống gần đập.
Mặc dù các nhà chức trách đã bác bỏ nguy cơ vỡ đập, khẳng định Tam Hiệp vẫn an toàn song một số nhà khoa học Trung Quốc vẫn lên tiếng bày tỏ quan ngại.
Ông Wang Weiluo, một chuyên gia thủy văn đã mạnh dạn cảnh báo rằng đập Tam Hiệp thật ra không ổn định như người ta tưởng và có thể vỡ bất cứ lúc nào. Ông Wang cho rằng mối lo lớn nhất chính là những vết nứt và chất lượng bêtông không đảm bảo được phát hiện trong lúc công trình đang xây dựng.
Mối lo vỡ đập Tam Hiệp càng tăng vào mùa mưa năm nay, khi trận lũ lụt kỷ lục trong 80 năm hoành hành ở miền nam Trung Quốc.
Ngày 22/6, Trùng Khánh ban bố báo động đỏ về lũ lụt. Đây là lần đầu tiên từ năm 1946, cảnh báo về một trận siêu lũ lụt trong lịch sử được đưa ra. Mạng xã hội tràn ngập các hình ảnh cả toà nhà bị cuốn trôi theo dòng nước, xe cộ bị nhấn chìm và đường phố trở thành dòng sông chảy xiết.
Theo Bộ Quản lý Khẩn cấp của Trung Quốc, tính đến ngày 24/6, thảm họa lũ lụt bắt đầu vào cuối tháng 5 đã ảnh hưởng đến 11,22 triệu người ở 26 khu vực tỉnh, bao gồm Quảng Tây, Quý Châu, Quảng Đông, Hồ Nam, Giang Tây và Trùng Khánh.
Hiện tình hình lũ lụt ở miền nam Trung Quốc vẫn diễn biến phức tạp khiến nhiều người vẫn không khỏi lo lắng về nguy cơ đập Tam Hiệp bị vỡ.
600 triệu người Trung Quốc chìm vào biển nước nếu vỡ đập Tam Hiệp
Do những cơn mưa kéo dài ở miền Nam Trung Quốc, khiến đập Tam Hiệp có thể vỡ bất cứ lúc nào và gây ảnh hưởng cho 600 triệu người.
600 triệu người bi ảnh hưởng nếu vỡ đập
Theo Đài truyền hình NTDTV, lũ lụt ở sông Dương tử và các nhánh của sông này lên cao nhất trong vòng 80 năm trở lại đây. Các nhà chức trách đã tiến hành sơ tán 40.000 người khỏi khu vực nguy hiểm.
Các chuyên gia khuyến cáo, nếu trường hợp đập vỡ Tam Hiệp, ít nhất 600 triệu người sống ở hạ lưu sông Dương Tử, bao gồm cả cư dân Thượng Hải và Vũ Hán sẽ chìm trong biển nước và bị ảnh hưởng nặng nề. Đó là còn chưa tính đến những thiệt hại về kinh tế mà Trung Quốc có thể gánh chịu.
Video: Mưa lũ khủng khiếp nhất 80 năm tại miền Nam Trung Quốc
Các nhà thủy văn Trung Quốc tin rằng, con đập này sẽ không thể chịu được lũ lớn. Hình ảnh vệ tinh chụp con đập năm 2008 và 2018 cho thấy sự biến dạng rõ rệt. Tuy nhiên, chính quyền Trung Quốc phủ nhận thông tin này. Họ nói rằng sự khác biệt là do chất lượng hình ảnh vệ tinh.
Nhà khí tượng thủy văn nổi tiếng người Trung Quốc, ông Wang Weilo nói rằng, kể từ sau trận lụt năm 1998, Thủ tướng Trung quốc đã thuê các chuyên gia châu Âu đến để kiểm tra chất lượng con đập. Các chuyên gia châu Âu cho rằng, cốt thép gia cố đập không đạt tiêu chuẩn.
Một trong những vấn đề đáng lo ngại nữa là các vết nứt từng có trong quá khứ sẽ ảnh hưởng nhiều đến khả năng chịu áp lực của đập trong lần này.
Cũng theo ông Wang, việc thiết kế, xây dựng, đánh giá, nghiệm thu đều do cùng một nhóm công nhân và chuyên gia đảm nhận, khó có thể đảm bảo về chất lượng cũng như sự chính xác của báo cáo.
Trước cảnh báo mới đây của ông Wang, tờ Thời báo Hoàn cầu cũng nhanh chóng trích dẫn ý kiến của nhà nghiên cứu Quách Tấn thuộc Viện nghiên cứu địa chấn Trung Quốc khẳng định đập Tam Hiệp có thể chứa lượng nước vào lớn hơn nhiều so với lượng nước hiện nay.
Trong khi đó, Guo Xun - nhà nghiên cứu tại Viện Cơ học kỹ thuật Trung Quốc khẳng định, đập Tam Hiệp vẫn an toàn kể cả khi mực nước tại hồ chứa cao tới 175m và lưu lượng nước đổ về đạt 75.000 m3/s.
Cảnh báo thảm họa từ quá khứ
Tam Hiệp là đập thủy điện lớn nhất thế giới, với dài 2.309m, rộng 600m và cao 185 m. Để xây dựng con đập Tam Hiệp, Trung Quốc cần 28 triệu m3 bê tông.
Đập Tam Hiệp được khởi công xây dựng từ 1994 và chính thức đi vào hoạt động từ năm 2012. Hiện có 34 tổ máy phát làm việc ngày đêm với công suất lên tới 22.500 MW.
Các nhà khoa học từng đưa ra nhiều dự báo cho đập Tam Hiệp, nhưng vẫn chưa nhận được sự quan tâm một cách cần thiết.
Ít nhất 600 triệu người sống ở hạ lưu sông Dương Tử bị ảnh hưởng nếu đập Tam Hiệp vỡ. (Ảnh: AP)
"Dự án xây con đập ngay từ đầu đã gặp phải làn sóng dữ dội trong nước và quốc tế. Lập luận của những người phản đối dự án là rất thuyết phục", Giáo sư Rudolf Wagner, nhà Trung Quốc học tại Đại học Heidelberg (Đức) cho biết.
Theo đó, đầu tiên để giải quyết vấn đề lũ lụt hằng năm ở sông Dương Tử, các nhà nghiên cứu cho rằng sẽ hợp lý hơn nếu xây dựng một số đập nhỏ trên các nhánh của sông này.
Tiếp đó, vấn đề ô nhiễm của hồ chứa là mối quan tâm lớn. Nước thải của 40 thành phố sẽ đổ vào dòng chảy và chỉ có vài trong số đó là có nhà máy xử lý nước thải. Còn phía chính quyền cho rằng, hồ nước đóng vai trò "hồ điều hòa", làm mát không khí, tăng lượng mưa, cũng như tăng đa dạng sinh thái khu vực xung quanh hồ.
Bên cạnh đó, cái giá quá đắt cho một con đập. Để hoàn thành con đập, Trung Quốc đã chi ra hơn 30 tỷ USD.
Sau trận lụt năm 1998 khiến những người phản đối cảm thấy nhận định của họ là đúng. Khi ấy, họ tin rằng, bi kịch vẫn chưa xảy đến với con đập này. Bởi vì việc xây con đập đã hình thành một hồ chứa nước 1.000 km vuông và sâu 175m. Nghĩa là có khoảng 22 tỷ m3 nước ép lên thành đập. Và nếu con đập vỡ, do mưa lũ hoặc do động đất chẳng hạn, thì hậu quả sẽ rất lớn.
Ngoài ra, nguyên nhân sự cố có thể là do mưa lũ, mưa nhiều tràn qua mép đập dẫn đến phần móng và đáy bị yếu dần. Thực tế, trong lịch sử đã có những bi kịch tương tự.
Tuy nhiên, công nhân Trung Quốc hoàn toàn không hài lòng với báo cáo này. Họ cho rằng, lời chỉ trích và báo cáo đó là do phương Tây có ý "phân biệt chủng tộc", và họ không cần sửa chữa gì cả.
Còn truyền thông Trung Quốc bình luận rằng, " con đập chắc chắn đến nỗi nó có thể đứng vững trước trận lụt tồi tệ nhất trong 1.000 năm". Và vài năm sau đó, giới truyền thông nước này đã bớt đi một số 0, tức 100 năm.
Hàng trăm triệu sinh mạng sống gần đập Tam Hiệp bị đe doạ Khoảng 400 triệu người Trung Quốc có thể bị đe doạ tính mạng khi mưa lớn xối xả đe doạ làm vỡ đập Tam Hiệp, công trình thuỷ điện lớn nhất thế giới. Đập Tam Hiệp (Ảnh: Global Times) Theo trang 7news của Australia, chính phủ Trung Quốc khẳng định, đập nước trên hiện vẫn nguyên vẹn. Tuy nhiên, một chuyên gia thuỷ...