Sự lưỡng lự của phương Tây đối với cuộc chiến ở Ukraine

Phương Tây đang đứng trước tình thế khó xử trong cuộc xung đột ở Ukraine: họ không muốn Ukraine thất bại nhưng cũng chưa chuẩn bị để Kiev giành chiến thắng.

Tổng thống Mỹ Joe Biden (phải) và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky trong cuộc gặp tại Nhà Trắng, Washington, D.C., ngày 12/12/2023. Ảnh: AFP/TTXVN

Trong bối cảnh xung đột Nga – Ukraine kéo dài chưa có hồi kết, phương Tây đang ở trong một tình thế khó xử: họ không muốn Ukraine thất bại, nhưng cũng chưa chuẩn bị đầy đủ để Kiev có thể giành chiến thắng dứt điểm.

Đây là nhận định của James Nixey, chuyên gia hàng đầu về chính sách đối ngoại của Nga tại viện nghiên cứu Chatham House, London (Anh) với Đài phát thanh châu Âu tự do (RFE/RL) ngày 6/10. Theo ông Nixey, các quốc gia phương Tây đang có một thái độ “nửa vời” trong việc hỗ trợ Ukraine, và điều này có thể gây hậu quả nghiêm trọng trong dài hạn.

Chuyên gia Nixey cho rằng, mặc dù chiến thắng hoàn toàn của Ukraine vẫn là mục tiêu tối đa, nhưng viễn cảnh này ngày càng trở nên xa vời. Kế hoạch hòa bình 10 điểm của Tổng thống Volodymyr Zelensky, nhằm giành lại toàn bộ lãnh thổ do các lực lượng Nga kiểm soát từ trước năm 2014, vẫn nằm trên bàn đàm phán. Tuy nhiên, không ít người cho rằng điều này là phi thực tế. Những ý kiến này kêu gọi sự thỏa hiệp, chấp nhận rằng một số vùng lãnh thổ như Crimea có thể không bao giờ quay trở lại dưới quyền kiểm soát của Ukraine.

Dẫu vậy, ông Nixey nhấn mạnh rằng bất kỳ nhượng bộ nào với Nga đều khó có thể chấp nhận đối với Ukraine. Thậm chí, ngay cả một cuộc xung đột “đóng băng” như từ năm 2014 đến 2022 cũng không phải là một giải pháp bền vững.

Chuyên gia Nixey cho rằng, với số lượng lớn thường dân đã thiệt mạng và Nga đã “dốc nhiều nguồn lực” trong cuộc chiến, tình hình hiện tại không còn dễ dàng quay trở lại trạng thái “đóng băng” như trước. Ông cũng nhấn mạnh một Ukraine nhượng bộ hoàn toàn trước Nga là điều khó tưởng tượng, vì ngay cả khi thua trên chiến trường, Ukraine vẫn có khả năng tiếp tục cuộc chiến dưới hình thức “ chiến tranh du kích”.

Theo ông Nixey, vấn đề đặt ra là phương Tây đang không làm đủ để giúp Ukraine giành chiến thắng, nhưng cũng không sẵn lòng để nước này thất bại. Họ cung cấp hỗ trợ quân sự và tài chính cho Ukraine, nhưng các biện pháp này mang tính “nhỏ giọt” và thiếu quyết đoán. Điều này tương tự như việc “đá quả bóng” giữa sân, không đủ mạnh để “ghi bàn” nhưng cũng không đủ yếu để “mất bóng”.

Vấn đề trên phản ánh sự do dự trong việc đưa ra các quyết định mang tính chiến lược quan trọng. Ông Nixey lấy ví dụ về việc Mỹ cung cấp máy bay chiến đấu F-16 cho Ukraine. Mặc dù động thái này được đánh giá cao, nhưng vẫn còn nhiều hạn chế về việc sử dụng chúng, đặc biệt khi Nga đã thiết lập các căn cứ không quân gần biên giới Ukraine. Việc không rõ ràng về các quy tắc sử dụng là một phần của sự do dự mà chuyên gia Nixey chỉ ra.

Phương Tây cũng lo ngại về những hậu quả nếu Nga thất bại. Nhiều nhà lãnh đạo phương Tây lo ngại rằng một nước Nga suy yếu sẽ dẫn đến tình trạng hỗn loạn, kiểm soát vũ khí hạt nhân lỏng lẻo. Đây là những viễn cảnh mà phương Tây không sẵn sàng đối mặt, dẫn đến sự thận trọng trong các động thái chống Nga.

Ông Nixey lưu ý rằng, một trong những vấn đề cốt lõi hiện nay là phương Tây không có một kế hoạch dài hạn rõ ràng cho Ukraine. Phương Tây muốn duy trì trật tự thế giới hiện tại, nhưng lại không có đủ ý chí để đối đầu trực diện với Nga và kết thúc cuộc chiến theo hướng có lợi cho Ukraine. Điều này, theo ông, là hệ quả của việc phương Tây không muốn đối mặt với những thay đổi lớn trong cán cân quyền lực quốc tế.

Trước bối cảnh đó, ông Nixey cảnh báo rằng Ukraine đang phải đối mặt với một tương lai bất định, khi họ không nhận được sự hỗ trợ quyết liệt từ phương Tây để có thể giành chiến thắng. Cuộc chiến có thể kéo dài thêm nhiều năm nữa nếu không có những thay đổi mang tính chiến lược từ phía các nước phương Tây. Điều này tạo ra một trạng thái “tê liệt” trong cuộc xung đột: không bên nào thắng, không bên nào thua, và không có dấu hiệu rõ ràng về kết thúc.