Sự ‘im lặng’ đáng chú ý của Syria khi Israel tấn công Iran

Syria từng là một trong những đồng minh thân cận nhất của Iran , nhưng giờ đây chính phủ mới tại Damascus đã cam kết không cho phép bất kỳ cuộc tấn công nào nhằm vào Israel từ lãnh thổ Syria.

Tổng thống Syria Ahmed al-Sharaa. Ảnh: AA/TTXVN

Báo New York Times của Mỹ ngày 17/6 cho biết trong những giờ sau khi Israel tiến hành các cuộc tấn công táo bạo nhất từ trước đến nay vào Iran, các quốc gia Arab , trong đó có nhiều quốc gia vốn không phải là nước bạn bè thực sự của Iran, đã nhanh chóng lên án hành động gây hấn của Israel.

Các nhà lãnh đạo Arab gọi các cuộc không kích của Israel là “cuộc tấn công ghê tởm” và “hành vi vi phạm luật pháp quốc tế”. Nhưng giữa làn sóng chỉ trích đó thì Syria, một nhân tố chủ chốt trong khu vực, lại giữ im lặng một cách đáng chú ý.

Theo các nhà phân tích, quyết định giữ im lặng của chính phủ mới ở Syria, do Tổng thống Ahmed al-Shara lãnh đạo, là dấu hiệu cho thấy cục diện địa chính trị ở nước này đã thay đổi sâu sắc kể từ khi lực lượng nổi dậy lật đổ chế độ Bashar al-Assad vào tháng 12 năm ngoái.

Chế độ Assad từng là một trong những đồng minh thân thiết nhất của Iran trong khu vực, đóng vai trò then chốt trong việc Iran xây dựng mạng lưới dân quân chống Israel, được gọi là “Trục Kháng cự”, trên khắp Levant (khu vực rộng lớn ở phía Đông Địa Trung Hải, bao gồm Liban, Syria, Jordan, Israel và các vùng lãnh thổ của Palestine, đôi khi cũng bao gồm cả Cộng hòa Síp, Sinai và Iraq).

Nhưng từ khi lên nắm quyền, chính phủ mới của Syria đã tuyên bố rõ rằng các lực lượng thân Iran không còn được chào đón ở Syria và cam kết rằng sẽ không cho phép bất kỳ nhóm vũ trang nào tấn công Israel từ lãnh thổ Syria.

Theo giới phân tích, cam kết đó là một phần trong nỗ lực của ông al-Shara nhằm giành được sự ủng hộ từ các quốc gia phương Tây, đồng thời xuất phát từ sự thù địch sâu sắc với Iran – quốc gia từng viện trợ quân sự cho chính quyền Assad để trấn áp lực lượng nổi dậy trong cuộc nội chiến kéo dài gần 14 năm ở Syria.

Hiện nay, xung đột giữa Israel và Iran đang mang lại cho chính quyền Syria cơ hội để chứng minh họ giữ đúng lời hứa và giành lấy sự hậu thuẫn của phương Tây mà ông al-Shara đã tìm kiếm kể từ khi lên nắm quyền.

“Sự im lặng của Syria là một tín hiệu mạnh mẽ gửi đến Israel và Mỹ rằng Syria không còn là một phần của trục đó nữa, và rằng lãnh thổ Syria sẽ không bị bất kỳ lực lượng khu vực nào sử dụng để tấn công Israel”, ông Ibrahim al-Assil, nghiên cứu viên cao cấp tại Viện Trung Đông ở Washington (Mỹ) nhận định và cho biết thêm: “Chính phủ mới của Syria đã hứa điều đó, và giờ họ đang chứng minh điều đó”.

Người dân Syria tại thủ đô Damascus ngày 8/12/2024. Ảnh: THX/TTXVN

Chính quyền mới của Syria đã thể hiện một mức độ cởi mở chưa từng có đối với khả năng đàm phán với Israel kể từ khi lên nắm quyền.

Theo hai quan chức nắm rõ nội dung trao đổi, trong vài tuần gần đây, chính phủ của ông al-Shara đã tham gia các cuộc đàm phán trực tiếp với quan chức Israel về các vấn đề an ninh – một bước chuyển đáng chú ý giữa hai quốc gia từng đứng ở hai bên chiến tuyến của xung đột Trung Đông trong nhiều thập kỷ.

Israel đã chiếm đóng vùng Cao nguyên Golan của Syria từ sau cuộc chiến Arab – Israel năm 1967. Sau khi chính quyền Assad bị lật đổ, Israel đã điều thêm binh sĩ đến khu vực này và tiến hành hàng trăm cuộc không kích vào các căn cứ quân sự và kho vũ khí ở Syria, với lý do lo ngại miền Nam Syria có thể rơi vào tay các nhóm cực đoan đe dọa đến an ninh Israel.

Tuy nhiên, trong tháng qua, nhịp độ không kích của Israel tại Syria đã chậm lại. Mỹ cũng đã kêu gọi các nhà lãnh đạo mới của Syria thiết lập quan hệ với Israel và tiến tới bình thường hóa quan hệ.

Tổng thống Syria al-Shara chưa tuyên bố rằng ông sẽ xem xét điều đó. Và dù phần lớn giới quan sát cho rằng chính phủ của ông al-Shara sẽ hoan nghênh việc Iran suy yếu trong cuộc xung đột này, theo các nhà phân tích, kết cục đó cũng có thể khiến Israel gia tăng sức ép buộc Syria phải bình thường hóa quan hệ.

“Tôi nghĩ chính phủ al-Shara sẽ rất mong muốn một kịch bản trong đó Iran bị suy yếu, bị kiềm chế và không còn khả năng gây bất ổn trong khu vực nữa”, bà Sanam Vakil, Giám đốc Chương trình Trung Đông và Bắc Phi tại Viện Chatham House cho biết.

Tuy nhiên, theo bà Vakil, điều đó cũng có thể dẫn đến việc Israel gây sức ép với ông al-Shara để thiết lập quan hệ và trao cho Israel quyền phản ứng quân sự trước bất kỳ mối đe dọa an ninh nào từ lãnh thổ Syria.

Xung đột leo thang giữa Israel và Iran cũng làm dấy lên nỗi sợ hãi trong người dân Syria rằng đất nước họ có thể bị lôi kéo vào cuộc chiến này.

Tại Dara’a, một thành phố ở miền Nam Syria, cư dân cho biết họ đã chứng kiến bầu trời đêm rực sáng khi tên lửa bay qua giữa Iran và Israel láng giềng.

Ông Mahmoud Abdul-Omar, 46 tuổi, cư dân Dara’a, nói rằng ông đã phải trú ẩn trong nhà cùng vợ và các con suốt hai đêm sau khi nhìn thấy tên lửa bay qua đầu vào hôm 14/6 – một cảnh tượng khiến ông nhớ lại quá khứ quá quen thuộc trong một quốc gia vừa mới thoát khỏi nội chiến.

“Tôi thật sự không thể tin là chiến tranh đã kết thúc”, ông Abdul-Omar nói, ám chỉ cuộc nội chiến Syria.

“Chúng tôi vừa bước ra khỏi một bi kịch và một cuộc chiến dài, đầy đau thương. Chúng tôi muốn hòa bình”, ông Abdul-Omar nhấn mạnh và kỳ vọng: “Syria sẽ không dính líu gì đến cuộc chiến này và sẽ được an toàn”.

Vào rạng sáng 13/6, Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) đã triển khai chiến dịch Sư tử Trỗi dậy . Tới nay, xung đột leo thang giữa Iran và Israel bước sang ngày thứ năm.

Israel tố Iran đã phóng hơn 370 quả tên lửa và hàng trăm thiết bị bay không người lái (UAV) vào nước này trong 4 ngày xung đột, đánh trúng vào 30 địa điểm.

Theo Văn phòng Thủ tướng Israel, kể từ khi giao tranh nổ ra vào ngày 13-6, đã có 24 người thiệt mạng tại Israel và 592 người khác bị thương. Trong khi đó, Iran cho biết có ít nhất 224 người thiệt mạng ở nước này.

Vào ngày 17/6, trong khi Iran cảnh báo tiến hành vụ tấn công “lớn nhất và tàn khốc nhất” từ trước đến nay nhằm vào Israel thì theo trang tin israelnationalnews.com, quan chức quân đội Israel cảnh báo Iran chuẩn bị đối với với giai đoạn “đau đớn”, “bất ngờ”.