Sự cố khiến tướng Mỹ xâm lược Mexico năm 1842

Sự nôn nóng khi không nắm được tin tức khiến tướng Catesby Jones tấn công lãnh thổ Mexico, dẫn tới cuộc chiếm đóng chóng vánh của Mỹ.

Ngày 19/10/1842, đội tàu dưới sự chỉ huy của tướng Thomas Ap Catesby Jones tiến vào cảng Monterey, California, khi đó vẫn là một thành phố của Mexico. Đây là khởi đầu của sự kiện Mỹ vô tình xâm lược Mexico.

Tin rằng chiến tranh giữa Mỹ và Mexico đã nổ ra, Jones ra lệnh cho thủy thủ đoàn chuẩn bị đại bác trên tàu, sẵn sàng cho cuộc giao tranh ác liệt khi đối mặt với những họng pháo trên pháo đài hướng ra cảng. Trong khi đó, thủy quân lục chiến lập một nhóm đổ bộ dưới quyền trung tá James Armstrong.

Lực lượng Mỹ đổ bộ lên bờ, tìm kiếm thống đốc và yêu cầu đầu hàng. Thống đốc địa phương cho biết sẽ giao nộp thành phố sau một ngày.

Thủy thủ Mỹ trực chiến cả đêm trong trạng thái căng thẳng nhằm đề phòng nguy cơ bị đánh úp. Tuy nhiên, thống đốc giữ lời khi lên tàu hộ vệ hạng nặng USS United States, kỳ hạm của tướng Jones, để ký các điều khoản đầu hàng vào sáng hôm sau.

Cảng và thành phố Monterey vào năm 1842. Ảnh: Rare Maps .

Jones quyết định chiếm Monterey do lo ngại quân Anh sẽ lợi dụng chiến tranh giữa Mỹ và Mexico để kiểm soát các cảng ở California. Hạm đội Mỹ phải chạy đua với thời gian để đến Monterey trước người Anh. Binh lính dưới quyền Jones nhanh chóng tiến vào pháo đài ở Monterey và chuẩn bị phòng ngự trước cuộc tấn công tiềm tàng của Anh.

Tuy nhiên, trên thực tế quân Anh không tiến đến Monterey và cũng không có chiến tranh nổ ra giữa Mỹ và Mexico. Tướng Jones đã quá nóng vội, dẫn đến hành động chiếm giữ phi pháp thủ phủ tỉnh Alta, California của Mexico.

Theo quan điểm của Jones, ông đang ở trong tình thế khó khăn. Quan hệ Mỹ – Mexico khi đó xấu đi, trong khi ông nhận được thông tin lượng lớn tàu Anh đang di chuyển đến bờ biển Nam Mỹ. Jones được lệnh chiếm các cảng ở California trước khi chúng rơi vào tay quân Anh hoặc Pháp trong trường hợp chiến tranh với Mexico nổ ra.

Một vấn đề nữa là năng lực thông tin liên lạc vẫn rất hạn chế vào năm 1842, khiến các chỉ huy quân đội không có dữ liệu cập nhật liên tục, phải tự nhận định tình hình và ra quyết định. Đây là lý do khiến tướng Jones vội vã xâm lược lãnh thổ của Mexico.

Chỉ huy Mỹ chỉ nhận ra sai lầm khi một doanh nhân Mỹ ở Monterey mang đến cho ông một số tờ báo mới xuất bản từ Mỹ, trong đó không đề cập đến chiến tranh với Mexico. Sau khi nhận ra sai sót, Jones trao trả thành phố cho Mexico và yêu cầu binh sĩ rút quân. Cờ Mexico sau đó được giương cao trên pháo đài.

Để hàn gắn quan hệ sau sự cố, các quan chức Mexico và Mỹ tại Monterey bắt đầu tổ chức tiệc chiêu đãi nhau, trong khi chính phủ hai nước tiến hành điều tra. Trong thời gian chiếm đóng, lính Mỹ đã cư xử tốt với người dân địa phương đến mức rất được yêu mến.

Tướng Jones vào năm 1842. Ảnh: US Navy .

Tuy nhiên, tin đồn về việc tàu chiến Mỹ chiếm được Monterey trong chiến tranh với Mexico đã lan rộng. Đại tá W. D. Phelps, một sĩ quan hải quân Mỹ khác, đã nghe được tin này và cho nổ súng đánh chiếm pháo đài Guijarros tại San Diego, California.

Đến năm 1846, chiến tranh Mỹ – Mexico mới nổ ra, một năm sau khi chính phủ Mỹ sáp nhập bang Texas, cũng như quan hệ xấu đi do tranh chấp liên quan đến xác định điểm cuối bang này nằm ở sông Nueces theo yêu sách của Mexico hay sông Rio Grande theo yêu sách của Mỹ.

Hai năm sau, chiến tranh kết thúc với phần thắng thuộc về Mỹ. Theo hiệp định Guadalupe Hidalgo năm 1848, Mexico nhượng 1.300.000 km vuông lãnh thổ từ sông Rio Grande đến Thái Bình Dương cho Mỹ. Ngày nay, phần diện tích này là các bang gồm California, Nevada, Utah, phần lớn Arizona, một nửa New Mexico, gần nửa Colorado và gần nửa tây nam Wyoming.