Sống chung với COVID-19 – Bài 5: Thay đổi để thích ứng

Hàng loạt sự kiện quan trọng, kể cả chính trị, kinh tế lẫn văn hóa diễn ra trực tuyến. Khái niệm làm việc, học tập, thậm chí khám chữa bệnh từ xa đã trở nên quen thuộc.

Giao dịch không dùng tiền mặt, hệ thống thanh toán không tiếp xúc hay thương mại điện tử “lên ngôi”. Ảnh: frost.com

Giao dịch không dùng tiền mặt, hệ thống thanh toán không tiếp xúc hay thương mại điện tử “lên ngôi”. Hành vi tiêu dùng bền vững, hợp lý, tiết kiệm, có kế hoạch, có chủ đích trở thành xu thế… Rõ ràng đã có những thay đổi đáng kể, từ tư duy, nhận thức tới tâm lý, thói quen, lối sống của con người, và đây là sự thay đổi phù hợp để đáp ứng yêu cầu sống chung với dịch COVID-19.

Có thể nói rằng đại dịch đã định hình lại cách thức làm việc, giao tiếp và sinh hoạt của con người. Nhờ sự phát triển của công nghệ, trong bối cảnh COVID-19 đã làm gián đoạn, đình trệ nhiều lĩnh vực của cuộc sống, thế giới đã nhanh chóng tìm ra những phương thức mới để hoạt động xã hội, nền kinh tế tiếp tục vận hành, mở cửa trở lại. “Trực tuyến” trở thành hình thức hoạt động chủ đạo, thương mại điện tử tăng chóng mặt, trong khi nền tảng số trở thành không gian giao tiếp chính.

Theo thống kê của hãng tư vấn McKinsey (có trụ sở chính tại New York, Mỹ), năm 2021, số lượng đơn giao hàng trực tuyến chỉ trong 8 tuần đã tăng bằng 10 năm. Số người làm việc từ xa qua hình thức trực tuyến đã tăng 20 lần chỉ trong 3 tháng. Hình thức khám bệnh trực tuyến tăng 10 lần chỉ trong 15 ngày. Số học sinh tham gia học trực tuyến tăng lên 250 triệu trong 2 tuần. Các hình thức giải trí trực tuyến tăng trưởng trong 5 tháng bằng 7 năm. Những số liệu này phản ánh thực tế rằng con người đang tìm cách thay đổi, thích ứng linh hoạt để có thể duy trì các hoạt động kinh tế-xã hội trong đại dịch.

Với sự hỗ trợ hiệu quả của công nghệ, giờ đây mỗi ngôi nhà đều có thể trở thành văn phòng làm việc hay lớp học. Phương thức làm việc tại nhiều ngành cũng thay đổi. Hồi tháng 3 vừa qua, Ford Motor, một trong những tập đoàn khổng lồ của Mỹ, đã quyết định cho phép khoảng 30.000 nhân viên trên toàn thế giới đang làm việc tại nhà có thể tiếp tục làm từ xa vô thời hạn, với thời gian linh hoạt được cấp quản lý chấp thuận. Xu hướng này đang ngày càng phổ biến trong bối cảnh dịch bệnh ở Mỹ vẫn chưa kết thúc.

Trước Ford, hàng loạt tập đoàn công nghệ như Salesforce, Facebook, Google … đã “tiên phong” áp dụng chính sách làm việc tại nhà vô thời hạn. Giới chuyên gia cho rằng về lâu dài, để thích ứng với “bình thường mới”, cách tiếp cận năng động và linh hoạt hơn đối với công việc sẽ được áp dụng.

Trong khi đó, theo Giáo sư Rosabeth Moss Kanter thuộc Trường Kinh doanh Harvard (Mỹ), những thay đổi liên quan tới đại dịch có thể là điểm ngoặt để thế giới rốt cuộc có thể áp dụng những đề xuất cân bằng giữa cuộc sống và việc làm chất lượng hơn. Ở một khía cạnh này COVID-19 đã thay đổi tư duy của con người, giúp họ có cơ hội nhận ra những gì mình trân quý nhất và không muốn thỏa hiệp, đồng thời xác định lại những ưu tiên của mình trong cuộc sống.

Thói quen tiêu dùng cũng thay đổi. Tiết kiệm trở thành một thói quen tiêu dùng mới. Khảo sát của Hãng McKinsey cho thấy người tiêu dùng giờ đây tập trung hơn vào hàng hóa thiết yếu thay vì xa xỉ phẩm. Thậm chí ngay cả những người khá giả cũng không còn quá hứng thú với việc tiêu pha quá mức và chú trọng nhiều hơn đến tính bền vững, hiệu quả và chất lượng sản phẩm, ưu tiên sản xuất sản xuất ngay tại địa phương. Đây được xem là xu thế tiêu dùng “xanh”. Nghiên cứu của hãng Adobe cho thấy xu thế trên đã được thể hiện trong mùa mua sắm trực tuyến lớn nhất tại Mỹ vừa qua gồm lễ Tạ ơn, Black Friday và Cyber Monday. Không riêng gì đại dịch COVID-19, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng thói quen tiêu dùng luôn thay đổi trong những giai đoạn khủng hoảng. “Hành vi co giãn kinh tế” thắt chặt chi tiêu và tập trung vào những hàng hóa thiết yếu đã từng diễn ra với những đại dịch trong quá khứ, như thời kỳ bùng phát dịch SARS năm 2003.

Thực hiện các quy định hạn chế hay giãn cách để “Sống chung với đại dịch”, người tiêu dùng ngày càng quen thuộc với hình thức mua sắm qua mạng xã hội, trang web hay các ứng dụng bán hàng. Trường hợp của các nước Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam chính là ví dụ điển hình cho thấy xu thế này. Theo khảo sát của Visa, công ty công nghệ thanh toán toàn cầu, năm 2021, mua sắm trực tuyến bùng nổ mạnh mẽ ở các nước Đông Nam Á, nơi người dân trước đây chủ yếu lựa chọn mô hình mua bán truyền thống. Hơn 44% người tiêu dùng Đông Nam Á đang thường xuyên lựa chọn mua sắm tại các nền tảng trực tuyến. Người tiêu dùng cũng ngày càng quen thuộc hơn với việc mua hàng trên điện thoại thông minh và máy tính. Gần 65% người tiêu dùng Thái Lan lần đầu tiên mua sắm trực tuyến thông qua ứng dụng hoặc trang web; 56% ở Indonesia và 52% ở Philippines cũng lần đầu tiên mua hàng trực tuyến. Cũng theo nghiên cứu của Visa, hiện có tới 77% người tiêu dùng Việt Nam đã biết đến hoạt động mua sắm trên mạng xã hội. Nhờ các ứng dụng mua sắm từ xa, tiêu dùng thế giới phục hồi trong năm 2021 và có xu hướng tiếp tục tăng.

ADVERTISING

X

Người dân đeo khẩu trang phòng dịch COVID-19 tại Bangkok, Thái Lan. Ảnh: AFP/TTXVN

Tất cả những thay đổi trên đều gắn liền với sự thay đổi về nhận thức và tư duy, đó cũng là yếu tố quyết định. Một trong những ví dụ điển hình về sự thay đổi tư duy, nhận thức dẫn tới thay đổi về hành vi khi con người sống chung với COVID-19 là vấn đề đeo khẩu trang. Ngay sau thông tin về sự xuất hiện của biến thể mới Omicron cuối tháng 11 vừa qua, Anh ngày 28/11 đã áp dụng trở lại quy định đeo khẩu trang trên các phương tiện giao thông công cộng và tại các cửa hàng; bang California (Mỹ) tái áp đặt quy định đeo khẩu trang tại những khu vực công cộng trong không gian kín trên toàn bang; Italy xem xét bắt buộc đeo khẩu trang ở ngoài trời… Đây là một sự thay đổi mạnh mẽ nếu nhớ lại thời điểm đầu năm ngoái, khi dịch COVID-19 mới bùng phát, nhiều người gốc Á ở Mỹ hay một số nước châu Âu từng là nạn nhân phải hứng chịu những ánh nhìn kỳ thị, thậm chí bị hành hung khi ra đường đeo khẩu trang. Giờ đây, sau 2 năm chống dịch, việc đeo khẩu trang nơi công cộng thậm chí trở thành “bình thường mới”.

Sự thay đổi thói quen và hành vi của con người cũng tác động tới mọi khía cạnh, mọi lĩnh vực của đời sống kinh tế-xã hội. Đơn cử như ngành du lịch. Để thích ứng an toàn với COVID-10, “du lịch không chạm” hạn chế sự tiếp xúc để ngăn ngừa dịch bệnh đang trở thành xu hướng hiện nay và được dự báo sẽ phát triển mạnh trong tương lai không xa. Đây là mô hình trải nghiệm du lịch với các thiết bị và công nghệ tự động hóa, giúp hoạt động du lịch trở nên an toàn và tiện lợi hơn rất nhiều. Bên cạnh đó, mô hình “du lịch chậm” và du lịch gắn với sức khỏe cũng rất phát triển. Đó là hình thức du lịch tìm đến những vùng đất hoang sơ chưa được khám phá, nơi du khách có những những trải nghiệm chân thật và bền vững, không chỉ giúp du khách yên tĩnh để nghỉ ngơi mà còn mang đến sự an tâm do giảm nguy cơ lây lan dịch bệnh. Theo đánh giá của Global Wellness Institute (GWI), loại hình du lịch này có thể chạm mức doanh thu 919 tỷ USD vào năm 2022.

Có thể thấy rằng môi trường, thói quen, hoạt động và mối quan hệ của con người đều đang thay đổi để phù hợp với tình hình mới, khi nhiều nước đã chuyển sang “Sống chung an toàn với COVID-19. Thay đổi để thích ứng với những “bình thường mới” đang định hình đã trở thành xu thế chung, trong đó, việc mỗi người tự thích ứng, tự thích nghi là yếu tố đóng vai trò quan trọng nhất, bởi đó chính là hành động chủ động để bảo vệ bản thân, cộng đồng và xã hội.