Sớm di dời lồng, bè cá trên hồ Trị An theo quy hoạch mới

Những năm qua, tình trạng cá bè chết hàng loạt trên sông La Ngà (H.Định Quán) đã tái diễn nhiều lần trong giai đoạn chuyển mùa từ mùa mưa sang mùa khô.

Đề án Quản lý, sắp xếp, ổn định vùng nuôi cá bè trên hồ Trị An được UBND tỉnh phê duyệt vào tháng 2-2020 là một trong những giải pháp để giải quyết tình trạng này.

Các hộ nuôi cá bè tại khu vực cầu La Ngà (H.Định Quán) buộc phải di dời theo quy hoạch mới Ảnh: B.Nguyên

Ngoài ra, mục tiêu của đề án nhằm phát triển nuôi thủy sản lồng, bè lâu dài trên cơ sở khai thác, tận dụng tiềm năng và sử dụng hiệu quả mặt nước hồ thủy điện Trị An, giữ sinh kế cho người dân, góp phần phát triển du lịch và đáp ứng mục tiêu trong việc sử dụng hồ chứa.

* Cần thay đổi thực trạng nuôi cá bè

Theo quy hoạch của UBND tỉnh vào năm 2012, đến năm 2020, tổng số lượng bè nuôi ở khu vực hồ Trị An là 650 bè. Cụ thể, H.Vĩnh Cửu có 150 bè nuôi, H.Định Quán có 500 bè nuôi với tổng thể tích bè là trên 25 ngàn m3.

Kết quả kiểm kê của Khu Bảo tồn thiên nhiên – văn hóa Đồng Nai vào năm 2019, 2 huyện Vĩnh Cửu và Định Quán có 464 hộ tham gia nuôi thủy sản trên hồ Trị An với 537 bè, 2.835 lồng. Tuy số bè không vượt quá quy hoạch nhưng với tổng thể tích lồng, bè đạt gần 630 ngàn m3, vượt rất xa chỉ tiêu cho phép.

Thực trạng nuôi cá bè thời gian qua, người dân thả cá với mật độ dày so với yêu cầu kỹ thuật của ngành; sử dụng thức ăn tươi sống hoặc thức ăn tự chế biến còn phổ biến. Đây là mối nguy gây ra ô nhiễm môi trường nước. Do phát triển quá nhanh, vượt rất nhiều về thể tích nuôi so với quy hoạch dẫn đến hiện tượng nhiều lần xảy ra tình trạng cá nuôi bè trên hồ Trị An khu vực cầu La Ngà chết hàng loạt, gây thiệt hại nghiêm trọng cho người nuôi.

Hiện tượng cá chết hàng loạt trên các bè nuôi ở sông La Ngà thường xảy ra vào dịp giao mùa khi kết thúc mùa khô chuyển sang mùa mưa. Cụ thể, theo báo cáo của Sở NN-PTNT, năm 2019, nguyên nhân khiến cả ngàn tấn cá bè nuôi trên sông La Ngà chết hàng loạt vào giữa tháng 5 là do biến động bất lợi về môi trường: lượng mưa lớn và kéo dài đã cuốn tất cả vật chất hữu cơ từ thượng nguồn vào thủy vực làm môi trường thay đổi đột ngột; ô nhiễm hữu cơ cao, hàm lượng oxy hòa tan trong nước giảm thấp, chất rắn lơ lửng cao, làm tăng độ đục của nước, gây ảnh hưởng đến hô hấp của cá dẫn đến hiện tượng cá chết hàng loạt. Vào thời điểm cá chết, mực nước tại sông La Ngà rút xuống thấp làm thu hẹp không gian sống của cá nuôi. Nhìn chung, chất lượng nước trong lưu vực được khảo sát của sông La Ngà đang trong tình trạng ô nhiễm hữu cơ, tổng vi khuẩn hiếu khí khá cao.

Cũng vào thời điểm này năm 2018, cá bè nuôi trên sông La Ngà cũng bị chết hàng loạt, thiệt hại gần 2 ngàn tấn cá cũng vì tình trạng mật độ đậu dày của các bè cá dẫn đến khả năng trao đổi nước trong bè bị hạn chế. Xét nghiệm mẫu nước do người dân thu vào thời điểm đang có cá chết có chất lượng nước xấu; các chất ô nhiễm hữu cơ đều cao.

* Hình thành 8 vùng nuôi

Theo đề án Quản lý, sắp xếp, ổn định vùng nuôi cá bè trên hồ Trị An, sẽ có 8 vùng nuôi cá lồng, bè với tổng chiều dài bờ sông, hồ tại mực nước thấp nhất là trên 34km, chiều rộng dao động từ 40m-1.200m. Nhiều vùng nuôi được chính các hộ nuôi đề xuất và hầu hết các khu vực người dân đề xuất cũng phù hợp và nằm trong vùng dự kiến sắp xếp lồng bè của ngành chức năng. Tổng số lồng bè trên hồ Trị An được bố trí sắp xếp 618 bè, 1.236 lồng, phân chia chỉ tiêu số bè, lồng sắp xếp theo điều kiện thực tế tại từng xã.

Đồ họa thể hiện vị trí sắp xếp 8 vùng nuôi thủy sản lồng, bè trên hồ Trị An (Thông tin: Bình Nguyên – Đồ họa: Hải Quân)

Trong đó, H. Vĩnh Cửu có 181 hộ, 142 bè với 598 lồng sẽ tập trung ở 3 vùng nuôi gồm: khu vực TT.Vĩnh An, khu vực xã Mã Đà và khu vực xã Phú Lý. Theo Chủ tịch UBND H.Vĩnh Cửu Phạm Minh Phước: “Hiện các hộ nuôi cá bè trên địa bàn huyện vẫn hoạt động ổn định. Do các hộ nuôi cá bè không phải di dời nên việc tổ chức sắp xếp lại hoạt động nuôi cá bè tương đối thuận lợi. Địa phương đang tập trung cho công tác tuyên truyền, vận động các cơ sở đang nuôi cá lồng bè thực hiện tốt các quy định mới trong đề án”.

Bắt tay vào triển khai đề án, H.Định Quán gặp nhiều khó khăn hơn vì đa số các hộ nuôi đều phải di dời. Cụ thể toàn huyện có 168/212 hộ nuôi cá bè phải di dời. Trong đó, xã Phú Ngọc có 122 hộ và xã La Ngà có 46 hộ phải di dời; còn 44 hộ còn lại không thực hiện di dời do đã nằm trong khu vực quy hoạch theo đề án. Tổng số lồng cá cần di dời là 641, trong đó 555 lồng có nuôi cá với hơn 8,7 triệu con gồm các loài cá lăng, cá lóc, diêu hồng, chép… Khu vực cần di dời thuộc đoạn từ suối Tam Bung về đến cầu La Ngà, đoạn từ cầu La Ngà đến Đồi 101. Các hộ nuôi cá bè trên địa bàn huyện sẽ phân bổ về 5 khu vực gồm: khu vực suối Tượng, khu vực Sa Mách, khu vực Hồ, đoạn sông Đồng Nai, đoạn sông La Ngà.

* Di dời trước giai đoạn chuyển mùa

Ông Trần Quang Tú, Chủ tịch UBND H.Định Quán cho biết, hiện địa phương đã thông báo, tuyên truyền đến từng hộ nuôi cá bè về đề án mới cũng như vận động người nuôi thực hiện việc di dời. Địa phương cũng phối hợp với Khu Bảo tồn thiên nhiên – văn hóa Đồng Nai thực hiện sắp xếp các lồng, bè nuôi cá tại vị trí quy hoạch để các hộ ổn định sản xuất, chăn nuôi. Huyện cũng sẽ chủ động phối hợp với Công ty Thủy điện Trị An và các đơn vị liên quan nắm tình hình về mực nước lòng hồ Trị An để chủ động thông báo kịp thời cho các hộ nuôi cá bè để thực hiện di dời tránh bị thiệt hại như những năm trước đó. Ông Tú khẳng định: “Chúng tôi đang tập trung hết sức lực để vận động các hộ nuôi cá bè tại cầu La Ngà thực hiện di dời đến vùng nuôi theo đề án mới trước khi mực nước hồ Trị An xuống thấp cộng với việc thay đổi thời tiết do giao mùa là nguyên nhân xảy ra tình trạng cá chết hàng loạt như những năm trước đây”.

Việc di dời bè cá tại khu vực cầu La Ngà (H.Định Quán) phải thực hiện trước giai đoạn chuyển mùa để hạn chế rủi ro cá chết hàng loạt từng xảy ra trong những năm trước đó. Trong ảnh: Cá chết hàng loạt tại các bè cá ở cầu La Ngà xảy ra vào giữa tháng 5-2019. Ảnh: B.Nguyên

Ngoài một số ít hộ chuyển đổi nghề lên đất liền không nuôi cá bè nữa, đa số các hộ nuôi đồng thuận thực hiện theo quy hoạch mới. Ông Lê Thành Tâm, hộ nuôi cá bè lâu năm trên sông La Ngà thuộc xã Phú Ngọc chia sẻ, hiện vụ này ông tạm ngưng thả cá giống nhưng sẽ tiếp tục nuôi sau khi di dời về vùng nuôi mới theo quy hoạch vì đây là sinh kế lâu dài của gia đình ông.

“Nông dân nuôi cá bè chúng tôi cũng đồng thuận với việc di dời bè cá trước giai đoạn chuyển mùa để tránh rủi ro cá chết hàng loạt từng xảy ra trước đây. Tuy nhiên, thời điểm này, nước sông vẫn dâng khá cao chứ không cạn như mọi năm, việc di dời gặp khó khăn và rủi ro nên muốn chờ qua tháng 4 để nước cạn hơn sẽ chủ động di dời” – ông Tâm nói.

Tuy đồng thuận với đề án Quản lý, sắp xếp, ổn định vùng nuôi cá bè trên hồ Trị An nhưng người nuôi cá bè cũng có nhiều băn khoăn khi thực hiện những nội dung mới trong đề án. Trong đó, những kiến nghị của người nuôi cá bè chủ yếu tập trung về các nội dung gồm: đảm bảo về an ninh, cấp hộ khẩu cho các hộ dân sống trên bè, hỗ trợ về kỹ thuật nuôi, hỗ trợ về vốn, con giống, hỗ trợ trong trường hợp xảy ra thiệt hại, hỗ trợ về thị trường, về cơ sở hạ tầng ở khu vực di dời đến như: đường sá, trường học…

Người nuôi cá bè cũng mong các cơ quan chức năng thường xuyên giám sát, kiểm tra và quản lý nguồn nước ở các vùng nuôi để người dân được an tâm trong việc nuôi cá lồng bè trên hồ Trị An theo quy hoạch mới.

Bình Nguyên