Sermeq Kujalleq: Sự kỳ vĩ và mê hoặc của dòng sông băng

Sermeq Kujalleq chảy liên tục. Có điều, thứ được chảy không phải nước mà là băng. Đến cửa biển, chúng biến thành những khối nước đá khổng lồ, có khi cao tới cả nghìn mét và rộng vài trăm mét.

Sông băng Sermeq Kujalleq ở Ilulissat

Đến Ilulissat, một thị trấn nằm cách Vòng Bắc cực khoảng 350 km của Greenland, bạn sẽ được chào đón bằng biển cảnh báo “EXTREME DANGER!” (Cực kỳ nguy hiểm). “Đừng đi bộ trên bãi biển. Rất dễ xảy ra nguy hiểm chết người. Sóng thần có thể đột ngột xuất hiện do băng lở”.

Trôi 10 km/năm

Tiến vào bên trong thị trấn và đi thêm khoảng 50km, trước mắt bạn sẽ là cội nguồn của sự nguy hiểm: Sông băng Sermeq Kujalleq với chiều dài lên đến trên 2.400 km và chiều rộng đạt 1.094 km, nó chiếm hẳn 80% băng của Greenland. Đặc biệt, dù là băng, Sermeq Kujalleq vẫn đang chảy. Nó là dòng sông băng chảy nhanh nhất thế giới, mỗi ngày di chuyển được khoảng 40 m.

Và cũng như “mọi dòng sông đều đổ ra biển”, Sermeq Kujalleq hướng tới cửa Vịnh băng Ilulissat. Tại đây, Sermeq Kujalleq “đẻ con”. Nó lở những khối băng khổng lồ, cao cả nghìn mét và rộng tới vài trăm mét.

Khi khối băng to như quả núi này vỡ khỏi sông mẹ, nó tạo ra tiếng nổ lớn không khác gì một vụ phóng tên lửa. Mặt biển trước cửa vịnh đang yên ả đột ngột trỗi sóng thần. Lắm lúc, vụ lở băng còn dữ dội đến mức gây ra động đất. Ước tính trung bình mỗi năm, Sermeq Kujalleq lở khoảng 18 km3 băng vào Vịnh Ilulissat.

Vào những năm 1992 – 2003, tốc độ trôi chảy của “dòng băng” Sermeq Kujalleq dao động từ 0,7 – 12,6 km/năm. Nó chảy chậm hơn vào mùa đông và nhanh hơn khi sang mùa hè. Nhưng trong năm 2012, đã có một sự tăng tốc đáng lo ngại, 17 km/năm.

Theo nghiên cứu địa chất, Sermeq Kujalleq được hình thành cách đây khoảng 250.000 năm. Cái tên Sermeq Kujalleq kết hợp từ Sermeq (sông băng) Kujalleq (miền Nam), hiểu như “Sông băng miền Nam” theo đúng nghĩa đen. Từ khoảng 4.000 năm về trước, con người đã xuất hiện ở đây, cư trú dọc theo hai bên bờ dòng băng kỳ vĩ.

Lở 20 tỷ tấn băng/năm

Vịnh băng Ilulissat là một vịnh hẹp, dài 40 km và rộng 7 km. Vì “đứng mũi chịu sào” ngay trước cửa sông băng Sermeq Kujalleq, nó bị ép nhận khoảng 20 tỷ tấn băng/năm. Do làn nước quá lạnh, những khối băng lở không tan ngay, mà trôi nổi đầy mặt vịnh.

Toàn bộ bề mặt Vịnh băng Ilulissat luôn lổm ngổm đầy tảng băng trôi. Chúng có đủ mọi kích thước và hình thù. Có tảng nom như khối cao ốc chọc trời. Có tảng lại hao hao hình dạng ngọn tháp, cây cầu, lâu đài… Phải mất vài phút quan sát, bạn mới nhận ra những khối băng này không hề đứng yên mà đang từ từ di chuyển. Dòng chảy hướng ra phía Tây Bắc của vịnh dần đem chúng tới Eo biển Davis.

Mặc dù dày đặc băng trôi, bên dưới mặt nước buốt giá của Vịnh băng Ilulissat vẫn rất dồi dào cá. Vào thời đồ đá, nó từng là nguồn sống của người Saqqaq, kế đến là người Dorset và Thule. Bây giờ, nó là sinh kế của khoảng 4.500 cư dân Greenland xung quanh. Kết hợp với tiềm năng du lịch từ sông băng Sermeq Kujalleq, hầu hết mọi người đều có cuộc sống no đủ.

Trước cửa Vịnh Ilulissat, Sermeq Kujalleq phô bày bức tường băng cao 90 m. Do áp lực từ dòng chảy và sức nặng của băng, nó liên tục phát nổ và nứt vỡ. Nhiều người ví Sermeq Kujalleq như “bà mẹ băng đang gào thét đau đẻ”. Sau mỗi “ca” gầm gào, nó lại “khai sinh” một “đứa con”.

Thuyền bè di chuyển trong Vịnh Ilulissat rất dễ bị những đợt “sóng thần” bất thình lình này đánh dạt. Đôi khi, dư chấn của nó còn vươn xa tới vài chục km, cuốn phăng người đang thảnh thơi dạo trên bãi cát hay trùm lên nhà cửa ven bờ.

Rời Sermeq Kujalleq, băng trôi có thể tiến xa, thậm chí vượt cả Đại Tây Dương

Hành trình trôi thú vị

Sau khi vỡ khỏi Sermeq Kujalleq và “hạ cánh” xuống Vịnh Ilulissat, hành trình của các tảng băng trôi bắt đầu. Nếu kích thước nhỏ, chúng có thể lập tức bước vào chuyến đi ra biển. Còn nếu quá lớn, nó phải chờ được chia tách thêm nhiều đợt nữa.

Trước cửa vịnh, độ sâu của nước chỉ khoảng vài trăm mét. Trừ khi tiếp tục bị vỡ ra nhỏ hơn, tảng băng khổng lồ bị mắc kẹt. Nhờ dòng Sermeq Kujalleq liên tục chảy đẩy, sớm muộn gì “đứa con quá khổ” cũng bị ép vỡ thành nhiều mảnh. Đạt “kích thước lý tưởng” rồi, chúng gia nhập với các tảng băng nhỏ, bắt đầu chuyến rong chơi trên đại dương.

Từ Vịnh Ilulissat, các tảng băng trôi hướng vào Vịnh Disko. Nhờ dòng hải lưu Tây Greenland đưa đi, chúng tiến vào Vịnh Baffin (700.000 km). Nếu vẫn chưa tan chảy hết vào biển mặn, chúng sẽ cưỡi sóng mà tiến vào nam Đại Tây Dương, vượt trùng khơi đến tận bờ Quần đảo Azores của Bồ Đào Nha.

Với những người đi biển, băng trôi từ Greenland là thảm họa. Song với Ilulissat, những khối băng ấy lại là tài nguyên du lịch quý giá. Kể từ năm 2004, sau khi được UNESCO công nhận là địa điểm Di sản Thế giới, Ilulissat luôn nườm nượp du khách ghé thăm.

Tuy đầy nguy hiểm, nhưng băng trôi lại là tài nguyên du lịch đắt giá của Ilulissat

Bờ biển đầy băng trôi tĩnh lặng có thể bất ngờ dậy sóng

Thị trấn Ilulissat được bao quanh bởi mặt biển đầy băng trôi

Thái Thiên

Theo giaoducthoidai.vn