Sai lầm khiến viện dưỡng lão Thụy Điển trả giá
Gần một nửa ca t.ử v.ong vì Covid-19 ở Thụy Điển là người cao t.uổi sống trong viện dưỡng lão, nơi họ chậm trễ được cho nhập viện khi đổ bệnh.
Reza, cha của Lili Sedghi, không được bác sĩ khám vào ngày ông qua đời vì Covid-19 tại viện dưỡng lão ở phía bắc thủ đô Stockholm của Thụy Điển. Một y tá cho biết ông đã được tiêm morphine vài giờ trước khi c.hết, nhưng ông không được trợ thở, nhân viên cũng không gọi xe cứu thương.
“Không có ai ở đó, ông ấy c.hết một mình”, Sedghi nói. “Thật không công bằng”.
Một phụ nữ sống tại viện dưỡng lão ở Stockholm, Thụy Điển ngày 4/5. Ảnh: AFP.
Gần 3.700 người c.hết vì nCoV ở Thụy Điển, hầu hết trên 70 t.uổi, mặc dù nước này nhấn mạnh ưu tiên bảo vệ nhóm gặp rủi ro cao, trong đó có người già sống tại các viện dưỡng lão. Thụy Điển, với dân số hơn 10 triệu dân, không áp đặt hạn chế nghiêm ngặt như hầu hết châu Âu. Thủ tướng Stefan Lfven tuần trước thừa nhận “đã không bảo vệ được những người dễ bị tổn thương nhất, những người cao t.uổi”.
Thụy Điển đã cấm người bên ngoài đến thăm viện dưỡng lão từ ngày 31/3. Nhưng cũng như nhiều nước châu Âu khác, người thân, nhân viên và quan chức công đoàn lo ngại các cơ sở chăm sóc người cao t.uổi đã nhận quần áo bảo hộ quá muộn và trong giai đoạn đầu dịch bùng phát, một số nhân viên có thể đã đi làm dù có triệu chứng Covid-19.
Hiện giờ, ngày càng nhiều nhân viên viện dưỡng lão chỉ trích giới chức y tế khu vực về các quy định không khuyến khích họ đưa người cao t.uổi ở viện dưỡng lão đến bệnh viện và ngăn họ sử dụng biện pháp trợ thở mà không có sự chấp thuận của bác sĩ, kể cả chăm sóc cấp tính hay giảm nhẹ (giúp người bệnh giảm bớt các triệu chứng, đ.au đ.ớn vào giai đoạn cuối đời).
“Họ nói với chúng tôi rằng không nên đưa bất cứ ai đến bệnh viện, ngay cả những người không quá cao t.uổi”, Latifa Lfvenberg, y tá từng làm việc tại một số viện dưỡng lão quanh Gvle, phía bắc Stockholm, vào giai đoạn đầu dịch bùng phát, nói.
“Một số người có thể còn rất nhiều năm để sống với người thân yêu, nhưng họ không có cơ hội vì không được đưa đến bệnh viện kịp thời”, cô nói. “Họ ngạt thở đến c.hết. Thật khó khăn và đáng sợ khi chứng kiến cảnh tượng đó mà không thể làm gì”.
Lfvenberg đang làm việc tại khoa chuyên điều trị người nhiễm nCoV trong một bệnh viện lớn ở thủ đô Thụy Điển. Cô nói rằng những bệnh nhân cô đang điều trị là bằng chứng cho thấy người cao t.uổi không được nhập viện. “Chúng tôi không thấy nhiều người cao t.uổi ở đây. Đa phần là những người trẻ hơn, sinh ra trong thập niên 90, 80, 70″.
Một kỹ thuật viên y tế khẩn cấp tại Stockholm cho biết cô chưa từng được yêu cầu đến viện dưỡng lão với lý do liên quan đến Covid-19, dù được điều động làm thêm giờ.
Mikael Fjllid, nhà tư vấn người Thụy Điển về gây mê và chăm sóc đặc biệt, tin rằng “rất nhiều mạng sống” có thể được cứu nếu cư dân viện dưỡng lão được điều trị tại bệnh viện hoặc nếu nhân viên viện dưỡng lão được trao nhiều quyền sử dụng biện pháp trợ thở hơn, thay vì chờ đợi đội chuyên xử lý Covid-19 hay kỹ thuật viên y tế khẩn cấp.
“Nếu một người chỉ có hơn 20% cơ hội sống sót nếu không được can thiệp thì cũng có thể cơ hội sống sót sẽ tăng thêm 20% nữa nếu được trợ thở”, Fjllid nói.
Video đang HOT
Các địa phương tự ra quy định về nhân lực và nguồn lực y tế ở Thụy Điển, nhưng theo chỉ dẫn quốc gia, bệnh nhân cao t.uổi, dù ở viện dưỡng lão công hay tư, không nên tự động được đưa đến bệnh viện điều trị.
Thomas Linden, Giám đốc Y khoa tại Ủy ban Y tế và Phúc lợi Quốc gia, cho biết các nhân viên nên cân nhắc giữa các lợi ích và rủi ro như lây nhiễm chéo trong bệnh viện và sự bất tiện khi điều chuyển bệnh nhân. Nhân viên y tế không được yêu cầu đối xử phân biệt với bệnh nhân chỉ dựa vào t.uổi tác, nhưng họ có thể cân nhắc t.uổi sinh học kết hợp với các yếu tố khác, Linden nói thêm.
Về chăm sóc giảm nhẹ, Linden cho rằng không bắt buộc phải trợ thở cho bệnh nhân và thừa nhận “các chuyên khoa và khu vực có ý kiến khác nhau về hiệu quả của việc trợ thở”.
Gvleborg, nơi Latifa Lfvenberg từng làm việc khi dịch mới bùng phát, nói rằng nhu cầu của từng bệnh nhân luôn được đặt lên hàng đầu và các y tá có thể gọi bác sĩ để đ.ánh giá có cần cho cư dân viện dưỡng lão nhập viện không. Tuy nhiên, Gvleborg phản đối ý tưởng cho phép nhân viên viện dưỡng lão trợ thở cho bệnh nhân trong chăm sóc giảm nhẹ, vì việc này đòi hỏi đào tạo chuyên môn.
Christoffer Bernskld, phát ngôn viên về lão khoa của mạng lưới y tế Region Stockholm, khẳng định có đủ nguồn lực để đảm bảo mọi bệnh nhân ở thủ đô được chăm sóc cấp tính hoặc giảm nhẹ. Ông chỉ ra rằng tại nam Stockholm có một bệnh viện dã chiến mới chưa sử dụng, cho thấy lý do người cao t.uổi không nhập viện không phải vì thiếu giường bệnh.
Trong khi đó, những người chỉ trích chính phủ như Mikael Fjllid coi bệnh viện dã chiến là dấu hiệu cho thấy các quan chức ở thủ đô quá ngần ngại cho người cao t.uổi nhập viện vì sợ nguồn lực quá tải, vì các bệnh viện dã chiến là hạ tầng cần thiết để đối phó nếu ca nhiễm tăng đột biến trong tương lai.
Khác với Thụy Điển, đại diện các viện dưỡng lão ở những nước châu Âu khác khẳng định người cao t.uổi ở nước họ được điều trị đầy đủ.
Tại Anh, Hiệp hội Y tế Quốc gia nói rằng mọi người nhiễm nCoV đều được chăm sóc “bất kể họ bao nhiêu t.uổi hay yếu đến mức nào”. Hiệp hội Hỗ trợ Người già và Người khuyết tật Đức cho biết mọi bệnh nhân có triệu chứng Covid-19 đều được bác sĩ khám và không bệnh nhân nào không được chăm sóc. Trong một số trường hợp, toàn bộ người cao t.uổi sống trong một viện dưỡng lão đều nhập viện. Nhiều viện dưỡng lão có sẵn thiết bị trợ thở khẩn cấp.
Hiệp hội Y tá Đan Mạch cho biết tất cả bệnh nhân cần trợ thở đều được nhập viện. Chính sách này có thể được xem xét lại nếu thiếu máy thở, t.uổi tác không phải là yếu tố ảnh hưởng đến vấn đề này.
Tuần trước, Thụy Điển thông báo giải ngân thêm 2,2 tỷ kronor (220 triệu USD) để đào tạo bổ sung cho nhân viên viện dưỡng lão, với mục tiêu tạo ra 10.000 vị trí y tế sơ cấp và nhân viên chăm sóc. Lfven cho rằng giờ không phải là thời điểm thích hợp để kiểm điểm. Một ủy ban quốc gia sẽ đ.ánh giá cách xử lý dịch ở cấp địa phương, khu vực và quốc gia ngay khi qua giai đoạn khủng hoảng nguy hiểm.
Đó là một thông điệp nửa vui nửa buồn với người thân của những n.ạn n.hân Covid-19 như Lili Sedghi, người mất bố vào tuần trước. “Tất cả những thứ họ làm đều không có hiệu quả, vì nhiều người sống tại cùng viện dưỡng lão với bố tôi đã c.hết”, cô nói.
Thụy Điển lộ sai lầm vì chống Covid-19 'không giống ai'
Hai tuần trước, chuyên gia y tế Anders Tegnel dường như nắm "thẩm quyền tối cao" ở Thụy Điển trong cuộc chiến chống Covid-19, hơn cả Thủ tướng Stefan Lofven.
Khi đó, số người c.hết vì nCoV ở Thụy Điển, Đan Mạch, Na Uy và Phần Lan vẫn chưa "chệch khỏi quỹ đạo". Tegnell, nhà dịch tễ học quốc gia, người đứng đầu nỗ lực chống Covid-19 của chính phủ Thụy Điển, khẳng định Cơ quan Y tế Công cộng nước này đứng đầu trong số những mô hình đáng tin cậy và hiện đại nhất khi ứng phó với đại dịch.
Trong khi thế giới hoảng loạn vì Covid-19, Tegnell được nhiều người ca ngợi như một anh hùng vì cách tiếp cận điềm tĩnh và có vẻ khoa học của mình. Trường học, công sở và nhà hàng ở Thụy Điển vẫn mở cửa, bất chấp nhiều quốc gia khác đồng loạt phong tỏa vì Covid-19.
Tegnell khẳng định người già Thụy Điển có thể an toàn trước Covid-19 nếu con cháu không tới các viện dưỡng lão thăm họ.
Nhà dịch tễ học Tegnell họp báo về Covid-19 ở thủ đô Stockholm hôm 9/4. Ảnh: AP.
Theo biên tập viên Mark Brolin của Telegraph, không người phụ trách sức khỏe của một quốc gia nào khác có thể chắc chắn rằng có thể đối phó Covid-19 mà không cần những biện pháp kiểm soát nghiêm ngặt như Tegnell. Nếu quan điểm của Tegnell hoàn toàn đúng đắn, giới chuyên gia ở các quốc gia khác có thể đã sai lầm.
Rất nhiều người ở Thụy Điển tin tưởng rằng Tegnell đúng, cho tới khi số ca t.ử v.ong ở quốc gia này vọt lên so với các nước láng giềng. Phần Lan hiện ghi nhận 75 ca t.ử v.ong, Na Uy là 152 và Đan Mạch là 321, trong khi tại Thụy Điển, con số này đã là 1.333 người. Ngoài ra, Covid-19 cũng đã tấn công tới nhiều viện dưỡng lão ở quốc gia Bắc Âu này. Nhiều nhân viên tại các viện dưỡng lão báo cáo họ có rất ít hoặc thậm chí không có đồ bảo hộ trước "sóng thần" Covid-19.
Brolin cho rằng thực tế này khiến tuyên bố "chắc như đinh đóng cột" trước đó của Tegnell trở nên vô nghĩa. Nhà dịch tễ học hàng đầu này từng khẳng định rằng không giống Tây Ban Nha và Italy, các gia đình nhiều thế hệ sống chung rất hiếm thấy ở Thụy Điển, nên nước này sẽ dễ dàng cách ly những người già dễ bị tổn thương nhất.
"Chúng tôi có sự phân biệt thế hệ rất rõ ràng ở Thụy Điển và đây chắc chắn là điều khá khác biệt so với các quốc gia châu Âu còn lại. Người già chỉ gặp gỡ người già và thanh niên chỉ tiếp xúc với người đồng trang lứa. Tôi nghĩ điều đó mang tới cho chúng tôi cơ hội tốt hơn để bảo vệ những người cao tuổi", Tegnell nói hồi tháng trước.
Sự quan tâm của dư luận từng dành cho Tegnell giờ chuyển hướng sang những người từng hoài nghi quan điểm chống dịch "một mình một kiểu" của Thụy Điển. Một trong số đó là Bjorn Olsen, giáo sư về y học truyền nhiễm tại Đại học Uppsala.
Năm 2010, Olsen từng xuất bản cuốn sách "Đại dịch", trong đó dự báo về sự xuất hiện của một dịch bệnh khủng khiếp như Covid-19 hiện nay. Gần đây, ông đã yêu cầu Cơ quan Y tế Công cộng Thụy Điển phải minh bạch hơn, trong đó bao gồm việc có thể truy cập vào cơ sở dữ liệu mà Tegnell đang dựa vào để đưa ra chính sách của mình. Nhưng yêu cầu của Olsen không được chấp thuận.
Olsen thậm chí còn công khai chỉ trích giới chức y tế, đồng thời gián tiếp phê bình chính phủ, về việc bỏ rơi người cao t.uổi trong đại dịch. Hai ngày sau, 22 chuyên gia Thụy Điển đã cùng ký vào thư chỉ trích, trong đó chỉ ra rằng Cơ quan Y tế Công cộng đã thất bại thảm hại trong việc bảo vệ người dân.
Những chuyên gia này cũng yêu cầu chính phủ vào cuộc và đưa ra các biện pháp kiểm soát nghiêm ngặt hơn, trong khi chờ đợi bổ sung bộ xét nghiệm, đồ bảo hộ cũng như có những đột phá trong điều trị Covid-19.
Khách hàng nói chuyện ngoài một quán bar ở thủ đô Stockholm ngày 8/4. Ảnh: AP.
Nhưng các lãnh đạo và người có ảnh hưởng ở Thụy Điển đã đặt niềm tin vào chiến lược đối phó với khủng hoảng của Tegnell. Hậu quả là những người lên tiếng phản đối đã b.ị c.hê cười, thậm chí bị cáo buộc phản bội những nỗ lực của quốc gia.
Tuy nhiên, khi niềm tin của công chúng với chiến lược chống dịch "một mình một kiểu" bị sứt mẻ, vị thế của Tegnell không còn được như trước và ông thường lảng tránh khi được hỏi về tình hình ở các nước khác. Ngoài ra, vấn đề "những điều có lẽ đã phải làm" giờ trở nên đặc biệt quan trọng ở một quốc gia như Thụy Điển, nơi vẫn có nhiều thứ cần phải làm và vẫn cho phép tụ tập dưới 50 người.
Ở hầu hết quốc gia, trong đó có Đan Mạch, Na Uy và Phần Lan, cơ quan y tế quốc gia thường có xu hướng "nâng cao quan điểm" về mối đe dọa từ Covid-19 để tránh rủi ro xảy ra, từ đó cân nhắc những sự đ.ánh đổi cần thiết. Nhưng Thụy Điển có vẻ ngược lại khi Cơ quan Y tế Công cộng nước này lại đ.ánh giá thấp các rủi ro sức khỏe do Covid-19 gây ra.
Chính phủ Thụy Điển đã gây bất ngờ khi hoàn toàn nghe theo chiến lược do Tegnell đề xuất. Brolin nhận xét điều này dường như không giống với phong cách làm việc của các lãnh đạo Thụy Điển trong quá khứ.
"Nếu nhìn vào lịch sử của đảng Dân chủ Xã hội Thụy Điển, không khó để tìm ra những lãnh đạo thực tế và quyết đoán khi chèo chống đất nước qua thời kỳ khủng hoảng. Nhưng lần này thì không như vậy", Brolin chia sẻ.
Dù nhiều người ủng hộ Tegnell tiếp tục khẳng định ông là một người tuyệt vời, Brolin đặt ra giả thuyết rằng Tegnell, một nhà kỹ trị không quen được chú ý, có thể từ đầu đã bị cám dỗ bởi sự nổi tiếng. Sự cám dỗ đó đến từ việc trở thành một người hùng khi đưa ra những số liệu dễ chịu và những dự báo mà mọi người đều mong trở thành sự thật.
Brolin nhận định chiến lược chống dịch kiểu "mềm mỏng" của Thụy Điển khó có thể trở thành một câu chuyện thành công. Không chỉ do tỷ lệ t.ử v.ong của Thụy Điển đang cao hơn nhiều quốc gia khác, quan điểm cho rằng phải tiếp tục duy trì hoạt động kinh tế giữa đại dịch cũng có thể phản tác dụng.
Trong khi đó, Na Uy và Đan Mạch, những quốc gia áp dụng biện pháp phong tỏa nghiêm ngặt hơn từ đầu, dường như đã kiểm soát hiệu quả Covid-19 để bắt đầu mở cửa trở lại. Các trường học ở Đan Mạch bắt đầu mở cửa từ ngày 16/4 và Na Uy cũng lên kế hoạch tương tự vào đầu tuần tới.
Theo Brolin, một nghiên cứu gần đây của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ và Đại học MIT về các bài học rút ra từ khủng hoảng cúm Tây Ban Nha đã chỉ ra rằng giai đoạn khó khăn và bất ổn có thể sẽ kéo dài lâu hơn nếu các quốc gia không thực hiện phong tỏa sớm.
"Các thành phố chỉ thực hiện các biện pháp can thiệp sớm và trên diện rộng như cách biệt cộng đồng và cấm tụ tập đông người sẽ không phải chịu những tác động kinh tế bất lợi ở trung hạn. Những thành phố can thiệp sớm hơn và quyết liệt hơn có thể sẽ có sự tăng tưởng kinh tế tương đối sau khi dịch bệnh lắng xuống", nghiên cứu chỉ ra.
Người dân Thụy Điển tập trung ở công viên tại thủ đô Stockholm hôm 5/4. Ảnh: AP.
Brolin nhận định chính phủ và Cơ quan Y tế Công cộng Thụy Điển giờ không tìm cách giành "chiến thắng vẻ vang" trước Covid-19 nữa, mà họ giờ chiến đấu để thoát khỏi cuộc khủng hoảng mà không để lại những "vết nhơ" trong danh tiếng của mình. "Dù không ai chính thức thừa nhận kế hoạch ban đầu có nhiều sai sót, họ đã có những hành động cẩn trọng hơn", bình luận viên này cho hay.
Trước những số liệu ngày càng đáng báo động về Covid-19, Thụy Điển đã ban hành một vài biện pháp hạn chế chặt chẽ hơn, bao gồm cấm các cuộc tụ họp từ 50 người trở lên thay cho 500 người trước đây, các nhà hàng chỉ được phục vụ khách quen ngồi tại bàn thay vì tại quầy bar, các viện dưỡng lão cấm hoạt động thăm thân.
Thủ tướng Lofven cũng đã đưa ra các khuyến cáo rõ ràng hơn trước cho người dân Thụy Điển. Trong cuộc họp báo ngày 16/4, Lofven tuyên bố sẽ gia hạn các hạn chế với khách quốc tế cho tới 15/5, đồng thời cảnh báo những biện pháp kiểm soát dịch hiện tại có thể duy trì trong nhiều tháng.
Nếu những số liệu mà Cơ quan Y tế Cộng đồng Thụy Điển công bố mới nhất là chính xác, số ca nhiễm mới ở quốc gia này cũng bắt đầu có xu hướng giảm. Theo Brolin, điều này khiến cho thông điệp mới đây của Thủ tướng Lofven rằng "Đúng là có nhiều việc đáng lẽ đã phải được làm, nhưng giờ không phải là lúc để chê trách" có chút giá trị.
Thanh Tâm
Gần 1,6 triệu ca nhiễm nCoV ở Mỹ Mỹ ghi nhận thêm gần 21.000 ca nhiễm nCoV trong 24 giờ, nâng tổng số ca nhiễm lên gần 1,6 triệu, trong đó hơn 93.000 người c.hết. Số ca nhiễm và c.hết vì nCoV hiện nay của Mỹ lần lượt là 1.569.659 và 93.473, sau khi nước này ghi nhận thêm 20.829 ca nhiễm và 1.600 ca t.ử v.ong. 362.984 người đã bình...