Sắc màu cuộc sống: Những mùa Giáng sinh trầm ở Ecatepec

Tháng 12, bầu trời thủ đô Mexico City đổ xuống thứ ánh sáng vàng lấp loá của mùa Giáng sinh .

Những tuyến phố trung tâm sáng rực như một dải lụa, trẻ nhỏ cười vang dưới những vòm đèn rực rỡ, các bản nhạc Giáng sinh đu đưa theo gió. Nhưng chỉ cần rời khỏi trung tâm vài trạm xe buýt, một bầu không khí trầm mặc đang phủ bóng.

Cổng chính vào nhà thờ San Cristóbal , ngoại ô thủ đô Mexico City

Ecatepec – vùng ngoại ô nổi tiếng với những con hẻm ngoằn ngoèo và tiếng còi xe nén lại, đón Giáng sinh bằng một cây thông rất khác: một cây thông của những người chưa trở về.

Chiều trên sân nhà thờ San Cristóbal im lìm đến mức nghe rõ tiếng giấy sột soạt khi người ta cắt dán ảnh. Trên bàn nhựa cũ, bà Verónica đang cặm cụi dán bức ảnh con trai, đôi tay run nhẹ như cố ghìm sự nghẹn ngào.

“Tôi từng mong Giáng sinh lắm… từ ngày nó mất tích , tôi không còn đủ can đảm để dựng cây thông trong nhà nữa”, bà nói.

Raul, con trai bà biến mất vào năm 2015, lúc mới 16 tuổi. Không một cú điện thoại, không một dòng tin nhắn, chỉ còn một khoảng trống kéo dài suốt 10 năm trời chưa có điểm dừng.

Những người mẹ như bà Verónica không đơn độc. Họ đến từ khắp các khu phố, ôm theo những tập hồ sơ ố vàng và bức ảnh đã sờn mép. Có người đem theo nến, có người đem theo cây thánh giá nhỏ. Họ lặng lẽ tạo nên một nghi thức mà lẽ ra không gia đình nào phải lặp đi lặp lại: làm đồ trang trí Giáng sinh từ chân dung người mất tích.

Bìa cứng, CD cũ, ruy băng… tất cả được ghép lại với một sự kiên nhẫn pha lẫn tuyệt vọng. Khi những vòng ảnh được treo lên cây thông, từng gương mặt của những người mất tích chao nhẹ trước gió như một lời gọi thầm lặng.

Cây thông Giáng sinh trang trí bằng ảnh của người mất tích ở vùng Ecatepec, ngoại ô Mexico City

Giữa không khí trầm mặc đó, một cô gái trẻ đi đến, ôm sát khung ảnh vào ngực như sợ gió làm trôi mất những gì còn sót lại. Đó là Rosa. Cô mới 24 tuổi, tay cầm ảnh Carlos – người mà cô định kết hôn vào ngày 6/1/2025. Họ đã đặt tiệc, chọn nhẫn, gửi thiệp.

“Anh ấy còn trêu tôi, bảo Giáng sinh sang năm, hai đứa sẽ nghe “Todo lo que quiero para Navidad eres tú” [phiên bản tiếng Tây Ban Nha của bài hát tiếng Anh nổi tiếng "All I want for Christmast is you"] trong căn nhà của chúng mình”. Rosa khẽ nói.

Thế nhưng, cũng dịp này năm ngoái, khi cả hai đang chọn quà trong cửa hàng nhỏ ở góc phố, khi bài hát “Todo lo que quiero para Navidad eres tú” vang lên từ loa treo trong gian hàng, Carlos nhận một cuộc gọi, đi ra ngoài nghe máy.

Và từ khoảnh khắc ấy, thế giới của Rosa vỡ ra thành những mảnh rời.

Cô đứng mãi trước cửa hàng, chờ anh quay lại. Mười phút, rồi một giờ. Rồi một đêm. Rồi một năm.
“Tôi không còn nhớ nổi giai điệu bài hát nữa”. Rosa nói, giọng lạc đi. “Nhưng tôi còn nhớ anh ấy quay lại nhìn tôi trước khi ra cửa như thể… đó là lần cuối cùng.”

Chiều nay Rosa mang đến nhà thờ San Cristóbal một đôi nhẫn bạc – món đồ họ từng chọn cùng nhau. Cô đặt chúng dưới gốc cây, ngay cạnh ảnh của Carlos. “Nếu tôi không đến đây, ai sẽ kể rằng anh đã từng tồn tại trên thế gian này?”, cô nói.

Ca đoàn nhà thờ San Cristóbal (ngoại ô thủ đô Mexico City) xướng lên những giai điệu tưởng nhớ những người mất tích.

Những câu chuyện như của Rosa hay bà Verónica không hề thiếu ở Mexico. Quốc gia Mỹ Latinh này đã ghi nhận 128.000 người đang mất tích hoặc không rõ tung tích trên toàn quốc. Con số ấy như một vết thương hở, kéo dài hàng thập kỷ, đi ngang qua các làn ranh vô hình giữa tội phạm, nghèo đói và hệ thống hỗ trợ pháp lý còn nhiều lỗ hổng.

Một linh mục lớn tuổi đứng bên cây thông, tay đan vào nhau. Ông nhỏ giọng nói: “Nhiều nhà thờ trước đây từ chối cầu nguyện cho người mất tích do không xác định được số phận, còn sống hay đã khuất. Đó là một sai lầm. Và giờ chúng tôi đã sửa sai”. Giọng ông chìm trong tiếng gió, nhưng từng chữ như khắc vào không khí trĩu nặng.

Ở góc sân, một nhóm thanh niên tình nguyện đang giúp treo những khung ảnh lên vị trí cao hơn. Họ không quen biết ai trong số những gương mặt treo trên cành thông cây thông. Nhưng họ treo từng tấm ảnh bằng hai tay, với sự nâng niu như đang đặt lại những mảnh ký ức vào vị trí chúng vốn thuộc về.

Càng về chiều, ánh nắng rót xuống làm những khung ảnh ánh lên màu sắc ma mị, như thể từng số phận đã mất tích đang nhoài ra từ bóng tối để tự kể câu chuyện của mình.

Đã có hàng nghìn bài báo, hàng chục phim tài liệu, dù giàu cảm xúc đến đâu, cũng không thể phủ bóng sự thật khốc liệt: Tại Mexico, có những gia đình đi tìm người thân hàng chục năm không ngơi nghỉ. Có những bà mẹ lội qua bùn, đào cả lòng đất bằng tay. Có những người cha mất giọng vì kêu cứu quá nhiều lần.

Và có những cô gái trẻ – như Rosa, vẫn giữ chiếc nhẫn cưới trong túi áo, đi qua hết mùa đông này đến mùa đông khác chỉ để chờ một tin nhắn không bao giờ đến.

Cây thông Giáng sinh ở Ecatepec không rực rỡ như những cây thông nơi trung tâm thành phố, nơi ánh đèn LED nhấp nháy cả đêm. Cây thông này đứng im lìm, nghiêng nghiêng trước gió như một nhân chứng của thời đại – một nhân chứng không lên tiếng nhưng buộc cả xã hội phải nhìn vào điều mà nhiều người muốn tránh né.

Linh mục thăm hỏi, động viên thân nhân của người mất tích tại nhà thờ San Cristóbal, ngoại ô thủ đô Mexico City.

Ngay dưới gốc cây, Rosa ngồi xuống, đặt tay lên bức ảnh của Carlos – nhẹ như chạm vào một giấc mơ đã trôi xa. Cô lẩm nhẩm một câu hát quen, giọng nghẹn lại giữa chừng: “La Navidad pasada… – những mùa Giáng sinh năm ấy”.

Bên cạnh cô, những bà mẹ, người chị, người cha… mỗi người mang một nỗi đau riêng, nhưng khi cùng đứng dưới tán thông, họ như hoà vào một nhịp thở chung: nhịp thở của những người chưa bao giờ từ bỏ mong muốn gặp lại người thân.

Ảnh những người mất tích được treo trên cây Noel tại nhà thờ San Cristóbal, ngoại ô thủ đô Mexico City.

Trong nền nhạc Giáng sinh vang lên từ khu phố xa xa, cây thông bừng sáng theo cách của riêng nó – không rực rỡ, không lấp lánh, mà là thứ ánh sáng âm ỉ, day dứt, buộc người ta phải dừng lại và hỏi chính mình: Đến bao giờ đất nước này mới không còn phải dựng một cây thông để tưởng nhớ những người mất tích.