Sắc màu bánh khẩu xén

Bánh Khẩu xén thông thường có 4 màu là trắng, đỏ, vàng, tím, được tạo ra từ các nguyên liệu hoàn toàn tự nhiên. Màu tím là màu nếp cẩm, màu xanh là màu lá dứa, màu cam là màu của gấc, còn màu trắng là màu nguyên thủy của gạo, sắn.

Trong tiếng Thái, “khẩu” có nghĩa là cơm, “xén” có nghĩa là cắt. Khẩu xén là loại bánh như bánh phồng tôm nhưng chắc và dai hơn. Đây là món bánh cổ truyền của người Thái ở thị xã Mường Lay, tỉnh Điện Biên.

Bà con người Thái trắng ở thị xã Mường Lay thường làm bánh khẩu xén vào dịp cuối năm để chuẩn bị đón Tết. Bánh khẩu xén còn được dùng để đãi khách, làm quà biếu cho bà con, bạn bè từ phương xa. Vì được làm từ nhiều loại nguyên liệu nên bánh khẩu xén cũng có nhiều hương vị khác nhau, vị ngọt cho trẻ con, vị mặn cho phụ nữ và người già, có cả bánh nhạt để chấm gia vị dành cho đàn ông nhắm rượu…

Nguyên liệu làm bánh khá đa dạng, dễ kiếm từ sắn tươi cho đến gạo nếp các loại: nếp cẩm có màu đen, gạo nếp nương có màu trắng hoặc pha thêm gấc để có màu vàng, thêm màu của cây cơm nếp để có màu tím. Đậm đà hơn cả là khẩn xén làm từ sắn tươi, loại sắn nạc chỉ có ở vùng này.

Tuy nhiên, khi đã có nguyên liệu, để làm ra được bánh khẩu xén lại phải thực hiện nhiều công đoạn khác nhau. Gạo nếp được sàng sảy kỹ, rồi ngâm vài tiếng cho mềm, sau đó đưa vào chõ đồ lên thành xôi. Sau khi để xôi nguội, bà con cho vào cối gỗ để giã nhuyễn như bánh giầy. Cuộc sống phát triển, hiện nhiều gia đình đã đầu tư máy nghiền chạy bằng điện nên khâu làm nhuyễn bánh đã nhanh hơn rất nhiều. Tiếp đó, thứ nguyên liệu dẻo quánh này được đưa lên bàn gỗ có các tấm nylon lót bên dưới. Các mẹ, các chị dùng một ống tre cán thành những miếng tròn như những chiếc bánh đa lớn, nhưng mỏng hơn nhiều, rồi đem để lên những chiếc giá nhiều tầng phơi cho se đi. Tiếp theo là công đoạn cắt tạo hình và phơi khẩu xén đến khi khô hẳn.

Nếu làm bánh khẩu xén từ sắn tốn nhiều công hơn, nhưng rất được ưa chuộng do hương vị đậm đà và thơm bùi hơn các loại khác. Muốn bánh ngon, phải dùng sắn truyền thống của người Thái, trồng từ tháng 2 đến tháng 9 hoặc tháng 10 âm lịch. Người ta nói, chính vùng ngã ba sông nước, kết hợp với rừng núi đã tạo nên khí hậu và chất đất sơn thủy, làm cho củ sắn ở Mường Lay ngon, ngọt, bùi và nhiều tinh bột. Sắn tươi bỏ vỏ, rửa sạch được nạo thành sợi nhỏ, đồ chín và cho vào máy xay nhuyễn với đường, sữa. Sau đó, hỗn hợp sắn được cán mỏng, phơi khô.

Khẩu xén thông thường có 4 màu là trắng, đỏ, vàng, tím, được tạo ra từ các nguyên liệu hoàn toàn tự nhiên. Màu tím là màu nếp cẩm, màu xanh là màu lá dứa, màu cam là màu của gấc, còn màu trắng là màu nguyên thủy của gạo, sắn. Sắc màu bánh khẩu xén được hình thành từ khâu đồ sắn hay hấp xôi.

Từ một món ăn truyền thống, nay bánh khẩu xén đã trở thành hàng hóa, thậm chí trở thành đặc sản của vùng đất Mường Lay được du khách ưa chuộng. Hiện đã có hàng trăm hộ dân tham gia sản xuất loại bánh này bán ra thị trường…