Rupert Murdoch – từ “chúa nợ” đến ông trùm truyền thông toàn cầu

Rupert Murdoch được xem là phù thủy trong làng truyền thông với đôi tay thần kỳ có thể biến những tờ báo đang đứng bên bờ phá sản thành những tạp chí hút khách bậc nhất.

Theo dõi những cuộc “chinh phạt” truyền thông của ông, người ta không khỏi trầm trồ trước tài năng và khối óc đỉnh cao của người đàn ông mang dòng máu Scotland này. Dẫu cho cách làm báo của ông còn gây nhiều tranh cãi, đời tư còn lắm rối ren, nhưng những thành công và đóng góp của Murdoch dành cho ngành truyền thông vẫn khiến bao người cúi đầu khâm phục.

Cú tai nạn trên du thuyền của vị tỷ phú người Australia tháng 1/2018 được cả thế giới chú ý.

Đó là tháng 1/2018. Murdoch cùng người vợ thứ 4 của mình là Jerry Hall đang có kỳ nghỉ tại vùng biển Caribe, trên chiếc du thuyền của con trai lớn Lachlan.

Lachlan tự tay tham gia thiết kế chiếc du thuyền dài 42 m, được đặt tên Sarissa, tên loại vũ khí dài có tính sát thương cao được sử dụng trong quân đội Macedonia cổ đại. Du thuyền này vừa phù hợp cho kỳ nghỉ gia đình, nhưng cũng đủ gọn nhẹ để tham gia các cuộc đua thuyền giành cho giới siêu giàu.

Buồng lái có thể được chuyển thành bể bơi. Trần căn phòng dành cho trẻ được chiếu đèn cho giống bầu trời đầy sao, với lựa chọn dành cho Bắc Bán cầu và Nam Bán cầu. Một tấm bảng cỡ lớn có thể được dựng lên làm công cụ tập luyện leo núi trong nhà, môn thể thao ưa thích của Lachlan.

Nhưng đây không phải môi trường hoàn hảo cho người đàn ông 86 tuổi. Rupert Murdoch vấp ngã khi đang bước đến nhà vệ sinh lúc giữa đêm.

Ông trùm truyền thông đã ngã vài lần trong những năm gần đây. Một lần khi đang bước xuống từ sân khấu, một lần do vấp thảm ở một khách sạn tại San Francisco. Gia đình Murdoch cố ngăn thông tin lọt ra ngoài, nhưng lần này mọi thứ có vẻ thật sự nghiêm trọng.

Rupert Murdoch được đưa khỏi du thuyền Sarissa bằng cáng và máy bay đưa tỷ phú đến một bệnh viện ở Los Angeles. Các bác sĩ nhanh chóng phát hiện một số đốt sống bị gãy, cần phải phẫu thuật ngay lập tức, cũng như tụ máu tại cột sống, làm tăng nguy cơ bị liệt hoặc thậm chí có thể tử vong. Người vợ Jerry Hall lập tức gọi điện yêu cầu các con của Murdoch có mặt ở California, đề phòng trường hợp xấu nhất.

Trong suốt lịch sử, có rất ít người có tầm ảnh hưởng lớn đến vậy lên các sự kiện toàn cầu như người đàn ông đang nằm trên giường bệnh đợi các con mình xuất hiện. Là người đứng đầu đế chế truyền thông khổng lồ, Rupert Murdoch kiểm soát hàng loạt đài truyền hình, một hãng tin toàn cầu, một nhà xuất bản hàng đầu và một trong 6 hãng sản xuất phim ở Hollywood.

Trong tay ông là những cái tên lớn nhất của truyền thông thế giới như Wall Street Journal, Fox News, New York Post hay HarperCollins.

Những tờ báo và đài truyền hình của tỷ phú người Australia đã trở thành công cụ quan trọng để khuếch đại chủ nghĩa dân tộc trên toàn cầu, vốn đang định hình lại khung cảnh chính trị, không chỉ ở Mỹ mà còn ở các quốc gia khác.

Tại Mỹ, kênh truyền hình toàn quốc Fox News, chuyên tin tức và bình luận, đã trở thành một phần không thể thiếu trong một ngày của Tổng thống Donald Trump và những người ủng hộ nhiệt thành. Điều này khiến Rupert Murdoch có tầm ảnh hưởng không ai sánh kịp ở xứ sở cờ hoa, nền dân chủ quyền lực nhất thế giới.

Thậm chí, bằng việc cắt ghép các diễn biến chính trị, Fox News đã góp phần lớn trong việc tạo ra một thực tế khác cho những khán giả chỉ xem kênh này, những người bảo thủ, sống ở những bang đa số Cộng hòa, và sẽ một mực ủng hộ mọi thứ từ đảng Cộng hòa đồng thời lên án mọi thứ từ đảng Dân chủ.

Trong khi đó tại Anh, tờ báo phổ thông The Sun đi đầu trong việc kêu gọi người dân bỏ phiếu cho Brexit, đưa nước Anh ra khỏi Liên minh châu Âu, và cũng góp phần đưa bà Theresa May vào Nhà số 10 phố Downing nắm quyền thủ tướng Anh.

Ở quê nhà Australia, nơi quyền lực và tầm ảnh hưởng của tỷ phú Murdoch là không thể đụng tới, các đài truyền hình và tờ báo thuộc sở hữu của ông đã dẫn đầu nỗ lực hủy bỏ dự thảo tăng thuế môi trường, và khiến nhiều thủ tướng mất chức sau khi những người này có chương trình nghị sự khác biệt với quan điểm của ông Murdoch.

Và vị tỷ phú cũng đang trong quá trình hoàn thành thương vụ lớn cuộc đời: vài tuần trước khi cú ngã định mệnh, Rupert Murdoch bắt tay với Robert Iger, Giám đốc điều hành tập đoàn Walt Disney, với thỏa thuận sơ bộ bán hãng sản xuất phim 21st Century Fox cho Disney với giá 52,4 tỷ USD.

Nhưng sau cú ngã của vị tỷ phú trên du thuyền Sarrisa, một câu hỏi được đặt ra, ai sẽ điều hành đế chế truyền thông khổng lồ?

Những diễn biến đầy ảnh hưởng sau đó được mô tả chi tiết trong bài điều tra về ông Murdoch của New York Times, có tựa đề “ Hành tinh Fox” (lấy tên kênh truyền hình Fox News), của các tác giả Jonathan Mahler và Jim Rutenberg.

Loạt bài nói về cách thức mà một gia đình có thể dùng sức mạnh của báo chí lẽ ra phải trung lập, công bằng, để phá vỡ các quy luật ở các nền dân chủ Mỹ, Anh, Australia, lừa gạt dân chúng, làm hỗn loạn các chính phủ, cũng như hướng các cuộc tranh luận theo những thông tin giả, phân biệt chủng tộc, và bài ngoại – tạp chí The Nation, tuần san lâu đời nhất ở Mỹ theo khuynh hướng cánh tả, bình luận.

Ảnh hưởng thao túng trên toàn cầu của ông Murdoch được mô tả chi tiết trong bài điều tra của New York Times, có tựa đề “ Hành tinh Fox” của các tác giả Jonathan Mahler và Jim Rutenberg.

Các tác giả cũng cố gắng trả lời câu hỏi bấy lâu nay của giới quan sát gia tộc họ Murdoch: liệu họ muốn tiền bạc hay quyền lực? Đâu là động lực sâu kín nhất cho những cuộc “chinh chiến” trong sự nghiệp của Rupert Murdoch?

Các tác giả đi tìm câu trả lời này qua những thương vụ, qua những thủ đoạn để chính quyền tuân theo luật của ông Murdoch, thay vì ngược lại, đồng thời qua thời gian nhọc nhằn khi vụ bê bối nghe trộm của tạp chí News of the World vỡ lở.

Xuyên suốt câu chuyện của họ là sự đấu đá, lúc gay gắt, lúc êm ả giữa hai “thái tử”, để rồi có thời điểm dường như không ai, ngay cả tỷ phú Rupert Murdoch, thỏa mãn được cơn khát của mình. Nhưng phải có một người bỏ cuộc, vậy trong hai “thái tử”, đó là ai?

Tỷ phú Murdoch có tổng cộng 4 vợ và 6 người con. Ngoại trừ hai con gái út sinh năm 2001 và 2003 từ cuộc hôn nhân thứ ba với Wendi Deng, bốn người con còn lại của tỷ phú đều đã ở độ tuổi 50. Con gái lớn Prudence Murdoch, 61 tuổi, từ cuộc hôn nhân đầu tiên của ông với siêu mẫu Australia Patricia Booker, sống tại Sydney và London, giữ một khoảng cách nhất định với công việc kinh doanh của gia đình.

Ba người con tiếp theo đều có mẹ chung là Anna Mann, người tỷ phú Murdoch ly dị năm 1999 và là bà vợ ông gắn bó lâu nhất, và họ đều làm việc trong đế chế truyền thông của tỷ phú.

Elisabeth (50 tuổi), Lachlan (47 tuổi) và James (46 tuổi) đều lớn lên bên cạnh cha trong căn biệt thự tại Đại lộ 5 ở New York. Mỗi buổi sáng, họ đều được tỷ phú giải thích về cách thức hoạt động của tin tức buổi sáng: các bài báo được chọn và đưa ra như thế nào, bao nhiêu quảng cáo ở mỗi trang. Cả ba đều tưởng tượng tương lai đế chế truyền thông này sẽ thuộc về họ. Những người bạn của tỷ phú thường nói: Murdoch không nuôi dạy những đứa trẻ, ông ấy nuôi dạy những trùm truyền thông tương lai.

Chính điều này đã tạo ra những rạn nứt nhất định trong gia đình tỷ phú, khi những người con cạnh tranh và ngầm liên kết với nhau để tạo thành liên minh bí mật. Tình hình càng căng thẳng khi chính Murdoch từ lâu tránh tiết lộ ai sẽ là người thừa kế điều hành đế chế khổng lồ do ông xây dựng. Tỷ phú cố gắng kiểm soát cuộc cạnh tranh quyền lực nội bộ bằng cách đưa cả đại gia đình đến một bác sĩ trị liệu tâm lý ở London, người chuyên hàn gắn tình cảm cho các gia đình quyền lực. Cả đại gia đình cũng sẽ có chuyến đi kết hợp liệu pháp tâm lý tới trang trại của nhà Murdoch tại Australia. Nhưng những trải nghiệm này chỉ mang tới những cơ hội để các người con thể hiện quyền lực và thao túng lẫn nhau.

Gia đình Murdoch năm 1987: Lachlan, James, Anna và Rupert Murdoch.

Từ nhiều năm trước, Lachlan và James đã hoán đổi vị trí giữa người thừa kế xứng đáng và đứa con bị bỏ rơi – nhiều hơn một lần. Những người thân thiết với gia đình Murdoch đều nhận định ông trùm yêu mến người con trai đầu Lachlan hơn. Nhưng nếu có ai thân cận chỉ ra điều đó, tỷ phú sẽ nói: “Nhưng tôi yêu tất cả các con của tôi”.

Nhưng James mới là người dành 10 năm đầu thế kỷ 21 giúp định hình vị trí của tập đoàn như hiện tại bằng cách phát triển các thị trường mới, mở rộng hoạt động trên mạng, đón nhận các hoạt động trực tuyến. Cùng khoảng thời gian đó, anh trai Lachlan tự điều hành công việc kinh doanh của mình tại Australia sau khi có những mâu thuẫn với cha.

Sau khi Lachlan đồng ý quay lại Mỹ vào năm 2015, ông trùm Murdoch giao cho cả hai cùng giữ vị trí như nhau và các bộ phận của công ty sẽ báo cáo đồng thời cùng lúc cho cả hai người. Đây là một sự sắp xếp có phần hơi gượng, không chỉ vì cả hai phải làm những việc giống nhau, mà còn vì James và Lachland là hai người rất khác nhau, với quan điểm chính trị khác biệt và mong muốn đế chế truyền thông này phát triển theo hai hướng khác nhau.

Tổng thống Trump theo dõi Fox News hàng ngày, khiến ông Rupert Murdoch có tầm ảnh hưởng không ai sánh kịp ở xứ sở cờ hoa.

James muốn công ty trở thành một tập đoàn toàn cầu, hoạt động trong lĩnh vực tin tức và giải trí trên nhiều nền tảng, với những tầm nhìn mà những tuýp người trí thức, thường tham dự diễn đàn kinh tế thế giới Davos hoặc đọc tạp chí Economist, sẽ tán thành.

Trong khi đó, Lachlan muốn hướng tới một thứ gì đó của quá khứ nhưng ngày càng phổ biến trong hoàn cảnh hiện tại – một bộ máy tuyên truyền chính trị mang tính dân tộc chủ nghĩa, cực hữu, đồng thời mang lại lợi nhuận khổng lồ.

Một trong số bốn người con lớn của tỷ phú Murdoch sẽ giành phần thưởng giá trị nhất, là quyền điều hành đế chế truyền thông trị giá hàng chục tỷ USD, nhưng cả bốn người đều có tiếng nói tương đương nhau về con đường phát triển tương lai của đế chế này. Tỷ phú Murdoch đã cơ cấu 21st Century Fox và News Corp sao cho Quỹ Gia đình Murdoch có quyền kiểm soát hai công ty này.

Đích thân tỷ phú giữ bốn trên 8 phiếu của quỹ, trong khi bốn người con còn lại mỗi người một phiếu. Điều này có nghĩa là quyết định của Rupert Murdoch sẽ không bao giờ bị phủ quyết. Nhưng tỷ phú cũng quyết định trước rằng, khi ông mất, bốn lá phiếu của ông sẽ mất đi và quyền quyết định sẽ thuộc về những người con.

Và như vậy, sau cú ngã trên du thuyền, nếu ông trùm truyền thông qua đời, cái chết đó có thể sẽ dẫn tới một cuộc đấu đá nội bộ trong gia đình gay gắt hơn mọi cuộc đấu đá mà chính ông từng biết khi còn sống. Thậm chí, cái chết đó có thể định hình lại khung cảnh chính trị ở khối những nước nói tiếng Anh.

Khi những người con của tỷ phú được đến bên giường bệnh ở Los Angeles, có vẻ như khoảnh khác đó cuối cùng cũng đã đến.

Theo người thành công, zing