Rau nêm trong ẩm thực Việt Nam

Trong chế biến mon ăn, nhằm tăng thêm phân hâp dân, thơm ngon va tao mui vi đăc trưng, bên cạnh gia vị, người ta còn thường dùng các loại rau gia vị, từ dân gian gọi là rau nêm.

Cây co Viêt Nam la nguôn tai nguyên vô gia. Ngoài lua, ngô, khoai, săn la nguôn lương thưc còn có hang ngan loai cây co khac đươc dung lam rau ăn, hang trăm loai rau đươc coi la nhưng cây gia vi.

Rau gia vị hay gia vị nói chung, co thê đươc hiêu nôm na la nguyên liệu co mui vi đăc biêt, được thêm vao trong khâu phân ăn, giup món ăn ngon hơn. Đây là nguyên liệu cân thiêt, đóng vai tro quan trong trong việc tạo nên hương vị đặc trưng cho cac mon ăn.

Một tô chao ca sẽ ngon hơn khi được cho thêm it hành lá, rau ngò rí, răc thêm bôt tiêu hay vai miêng ơt. Mon canh cai xanh nêu thiêu gừng sẽ kem phân thu vi. Mon banh tôm, bánh xeo, banh khoai ma thiêu rau tia tô, rau thơm, diêp ca thi se không còn hâp dân ….

Rau gia vi la nguyên liệu không thê thiêu đươc cho môi bưa ăn, hơn thê nưa, nhiêu cây rau gia vi chinh la nguôn dược liệu quy gia.

Hành

Hanh đươc trông quanh năm, chu yêu đê lam gia vi trong các món xao, nâu, nêm vao canh, chao, ướp thit, muôi dưa, trộn gỏi, …Hanh la loai thân thao, cây sông lâu năm, có củ, co mui đăc biêt. Cây co 5 – 6 la, la hinh tru rông dai 30 – 50 cm, phia gôc la phinh to, trên đâu thuôn nhon, hoa tư moc trên môt ông hinh tru, rông.

Phần củ hành dùng làm gia vị ướp thịt, tôm, cá. Món thịt kho, cá kho không thể thiếu hương vị của củ hành. Phần lá được sử dụng nhiều để nêm canh, cho vào các món xào, món kho hoặc làm mỡ hành. Rất nhiều mon ăn Việt Nam sư dung mỡ hanh, đăc biêt cac mon banh miên Trung như banh beo, bôt loc, banh khoai, chạo tôm…bao giơ cung co mơ hanh. Mơ hanh vưa lam tăng vi thơm ngon cho mon ăn, vưa tao mau săc thêm hâp dân .

Tư xa xưa, hanh còn la môt vi thuôc đươc dung đê chưa tri nhiêu loai bênh Vi du: hanh lam thuôc ho, trư đam, chữa chưng ra mô hôi, lơi tiêu, sat trung. Hanh dung trong viêc điêu tri chưng bung nươc do gan cưng, gia nho đăp lên mun nhot, săc lây nươc uông chưa cac chưng sôt, sôt ret, cam nhưc đâu, măt may phu thung, lam sang măt.

Hẹ

Cây he la cây thân thao, thương co chiêu cao 20 – 30 cm tuy đât va tùy mua vu. Cây he co lá dài, mui đăc biêt, cọng nho hơn hanh, moc thanh tum va co nhiêu rê con. Cây he thương dung lam gia vi trong cac bữa ăn hang ngay. La he co thê dung thay thê la hanh. Hẹ còn thương được dung đê muôi chua chung với giá, ăn vơi thit heo, banh tet, banh chưng. He và giá muôi chua la mon ăn đươc nhiêu ngươi ưa thich.

Trong cu he co chât sunfua, saponin va chât đăng. Theo một công trình nghiên cứu khoa học năm 1948, người ta đã chiêt xuất đươc chât Odorin tư cu he, chât nay it đôc đôi vơi đông vât cao câp, nhưng lai co tac dung khang sinh đôi vơi vi trung Staphyllococcus Aureus va Bacillus Coli. Ngươi ta con phat hiên thây trong he co chât Ancaloit va Saponin có tác dụng chữa bệnh. Do vây, trong đơi sông hang ngay ngươi ta coi he la thuôc tri ho, tri tiêu chay, cam cum, đây hơi. Dung he tươi hay he muôi chua hang ngay se rât tôt cho tre em va ngươi lơn. Tuy nhiên, ăn sông hay uống nươc ep he tươi co hiêu qua hơn la nâu chin hoăc săc thanh nươc uông.

Ngò rí

Ơ nươc ta ngò rí moc khăp nơi, quanh năm. Ngò rí la loai cây thân thao, cây thăng, bên trong rông, toan bô cây có mui thơm nông, nhât la khi ta vo dâp nat la va thân cây. La non hinh tron, mep khia tron. La bi xe rât sâu, hinh nhưng gai nho giông như sơi chi.

Ngò rí la loai cây gia vi, có thể ăn cả thân lân la, ăn sông hoăc nêm vao chao, canh khi đã nâu chin. Ngò rí lam cho món ăn có thêm hương vi dê chiu, co hat đươc sư dung đê lam hương liêu trong công nghiêp chê biên rươu, xa phong, dung lam thuôc chưa cam han, ho, sôt, nhưc đâu .

Sả

Sa la cây thân thao, sông lâu năm nhơ co kha năng chiu han kha. Cây sa thương moc thanh bui, cao tư 0,8 – 1,5m. Thân rê trăng hay hơi tim, co nhiêu đôt, cac be la ôm chăt nhau rât chăc, la hep, dai giông la lua, mep la hơi nham, đâu la thương uôn cong xuông.

Sa đươc dung lam gia vi trong mon ăn hang ngay. Luôc ôc cân co môt ít lá sả, ôc se ngon hơn. Lam nươc châm ôc cân co môt vai tep sa băm nhuyễn pha vơi nươc măm chanh, ơt, đương vi sẽ rất hâp dân. Món bún bò Huế, bò kho không thể thiếu vài tép sả đập dập cho vào nước hầm. Trong thơi gian khang chiên, thưc ăn thiêu, nhân dân ta dung sa rang vơi tôm, muôi, thanh mon ăn măn, ăn vơi cơm.

Sa cho tinh dâu va co mui chanh rât ro. Co ngươi dung sa đê nâu nươc tăm. Tinh dâu sa dung lam thuôc giup tiêu hoa tốt, đuôi muôi, dung trong công nghiêp sản xuất nươc hoa, chât thơm. La sa dung đun pha nươc uông cho mat va dê tiêu. Cu sa co tac dung thông tiêu tiên, ra mô hôi , chưa cam sôt .

Ngò gai

Dung lam gia vi do co mui thơm nhe giông như rau mui (rau ngo). Thương ăn sông hay trôn vao thưc ăn khi đa lam chin, nêm vao chao, canh, sup,… tao thanh mui thơm dê chiu, kich thich ăn ngon miêng. Ngò gai la loai cây thao, moc quanh năm, la bong xanh, co cuông dai, mep la co răng cưa, hoa co mau vang nhat, tâp hơp thanh tan kep. Khi vo la, hoa hoăc toan cây ta thây co mui thơm dê chiu.

Ngò gai con được goi la mui Tây, đươc trông phô biên ơ vung co khi hâu mat, trông vao mua lạnh tôt hơn la mua nong. Ngoai viêc được dung lam rau gia vi, ngươi ta con dung qua, rê cu va la lam thuôc lơi tiêu, vi trong ngò gai co chât Apiozit. La ngò gai cung câp môt nguôn vitamin A đang kê va co thê gia nho đăp lên nhưng vêt viêm tây lam giam đau va giam sưng cho vêt thương .

Hung lủi

Hung lủi (dui) hay cây bac ha nam, chu yêu dung đê lam rau gia vi, người ta thương ăn sông nó vơi cac loai rau sông, ăn vơi ca sông châm măm rât ngon. Hung lủi la loại rau gia vi đặc biệt trong các món gỏi, món trộn miền Trung. Món mì Quảng, cơm hến không thể thiếu mùi vị của loại rau này. Ngoai ra nó con dung để chưa bênh ho, cam cum, giam bơt ngat mui, lam giam mui tanh hanh băng cach vo nat xoa lên chô hôi.

Hung cây

Hung cây còn gọi là húng chanh, thương trông quanh nha, trong châu, trong bôn, hay ngoai đât. Húng cây ăn sông co mui thơm, dùng chung với món phở hoặc các món bún bò, bún riêu. Một số đầu bếp còn dùng trong món trộn, ăn quen se thây rât ngon. Hung chanh ngoai dung lam gia vi con lam thuôc chưa bênh cam cum, chưa ho hen. Khi bi rêt, bo cap căn người ta thường gia nat hung chanh rôi đăp lên vêt thương đê giam đau, chông nhiêm trung.

Hung quê

La loai rau co mui thơm cung vơi hung lủi, hung lang, … dung đê lam rau gia vi trong cac bưa ăn hang ngay, thương dung đê ăn sông cung vơi rau sông cac loai trong các món bún riêu, bún bò, phở. Hung quê chưa khoang 6% protein va nhiêu loai axit amin quan trong: tryphotant, methionine, leucine, …

La lôt

La lôt co thê goi la rau gia vi, nhưng cung co thê xem là nguyên liệu chinh. La thai nho xao vơi thit bo trơ thanh mon ăn rât ngon miêng. La lôt co thê cuôn vơi thit bo lam cha nương, hoặc nâu vơi ôc, lươn. La lôt nâu vơi môt sô loai ca tanh, lam mât mui tanh, giúp món ăn thêm ngon. La lôt con được dung lam thuôc săc, uông chưa đau xương, thâp khơp, tê thâp, đô mô hôi tay chân, …

Rau om (rau ngô)

La môt mon gia vi trong bưa ăn hang ngay, thường được cho thêm vao món canh chua, canh khoai mỡ, phơ hoặc dùng khi làm món xào lăn. Rau om con có thể dung lam thuôc chữa các bệnh ăn uông không tiêu, thô huyêt, băng huyêt.

Rau răm

Rau răm đươc trông rông rai, quanh năm. Công dung chu yêu la lam rau gia vi, ăn chung vơi thit ga, trưng vịt lôn; co thê dung nêm chao ca, chao thit ga, trôn goi. Ngoai ra, rau răm con co công dung tri răn căn, hăc lao, lơ chốc.

Tia tô

Tia tô la rau gia vi thương thây hang ngay trong cac bưa ăn gia đinh. Tía tô mát và co mui thơm dê chiu, nên thương đươc ăn sông vơi gia va cac loai rau khac, dùng chung với các món bún. Tia tô ăn kem vơi môt sô loai mon ăn như long heo, dôi cho; cac loai thit, ca… vưa ngon vưa giúp sach miêng. Ngoai ra tia tô con la thuôc chưa bênh gia truyên: ho, giam đau, giai đôc, cam mao, nôn mưa.

Theo Amthuc365