Rapper Eminem – bậc thầy về gieo vần

Nhiều khán giả nhận xét Eminem cùng âm nhạc của anh đã lỗi thời. Tuy nhiên, nam rapper vẫn cho thấy những cải tiến trong sáng tác và đang chờ đợi thời thế để thăng hoa trở lại.

Hồi tháng 2, Eminem và Lord Jamar có màn đấu khẩu trên truyền thông. Khởi nguồn, Jamar khiêu chiến Eminem chỉ là “khách” với văn hóa hip hop. Ngày 22/2, nam rapper The Real Slim Shady đáp trả: “Tôi đã bao giờ phủ nhận việc bản thân là khách đâu. Tôi cũng không muốn làm vua của hip hop. Hip hop là gì mà cần phải có vua?”.

Eminem tiếp tục phản kháng: “Dù là rapper có số lượng đĩa được tiêu thụ nhiều nhất hay có thể rap 40 triệu âm tiết thì cũng không chứng minh bạn là người tốt nhất. Tôi thực sự chỉ quan tâm tới việc gieo vần và tỉ mỉ sắp xếp chúng. Vậy thôi”.

Eminem không nói dối. Thực tế cho thấy đối mặt với những chỉ trích như “nhạc Eminem đã lỗi thời”, “Eminem không phải rapper vĩ đại nhất”, nam nghệ sĩ vẫn lầm lũi cho ra sản phẩm, đạt thành công nhất định về thương mại và đặc biệt, gìn giữ được giá trị vốn có về mặt lời viết qua thời gian.

Bảo toàn phong độ suốt 25 năm

Câu chữ của Eminem là “vũ khí” khiến đối thủ nể sợ. Nhiều rapper khác cũng có thể sáng tác những lời rap ấn tượng, nhưng không phải ai cũng bảo toàn phong độ suốt gần 25 năm sự nghiệp như Eminem.

Eminem trong ca khúc The Real Slim Shady. Ảnh: Chụp màn hình.

Eminem là bậc thầy về gieo vần – kỹ năng khó nhất khi viết lời rap. Một số tác phẩm của giọng rap The Real Slim Shady có hệ thống vần tinh tế như kiểu “dàn đan thế trận lưới vây giăng”. Nam rapper sử dụng, biến hóa và sáng tạo những kỹ thuật cơ bản về vần trong rap. Chẳng hạn, nếu Eminem gieo vần cuối câu, anh sẽ liên tục đổi âm tiết sau mỗi hai câu.

Ngôi sao nhạc rap thậm chí còn chơi chiến thuật đa vần trong một câu. Ví dụ, trong Lose Yourself, Eminem viết: “His palms are sweaty, knees weak, arms are heavy. There’s vomit on his sweater already, mom’s spaghetti”. Chiếc áo khoác dính bẩn bãi nôn, toàn là mì do mẹ nấu). Nam ca sĩ khéo léo sử dụng các cặp vần như “palms”/”arms”, “sweaty”/”heavy”, “already”/”spaghetti”.

Ví Eminem như đầu bếp tài ba vì anh có thể “nhào nặn” ngôn từ để hiện thực hóa ý tưởng cá nhân. Trong nhiều sản phẩm, khán giả chứng kiến nam rapper gộp từ để tạo nên những cụm vần rồi lại bẻ nhỏ từ ngữ thành các chữ cái để cài cắm âm điệu.

Điển hình, câu rap trong I’m Back: “You think of my name now whenever you say, Hi. Became a commodity because I’m W-H-I-T-E. Cause M-T-V was so friendly to me”. Từ “Hi” vần với chữ cái “I” khi phát âm trong tiếng Anh. Tương tự là chữ “E” với “V” và “me”.

Hơn nữa, bằng cách đọc lái từ, Eminem còn có thể tạo nên những câu rap mượt mà từ những từ ngữ vốn không có liên kết. Stat Quo từng nhận định: “Eminem biết cách làm các từ thường không vần với nhau có thể đồng điệu. Vần hay không, là do cách Eminem phát âm”.

Dùng rap để kể chuyện

Từ những album đầu tiên như Infinite (1996), The Slim Shady LP (1999), The Marshall Mathers LP (2000) tới nay, Eminem luôn lấy rap làm phương thức để kể chuyện, trút bỏ sự tức giận và thách thức trí tưởng tượng. Khác với nhiều đồng nghiệp, Eminem giãi bày cuộc sống trên nhiều khía cảnh thay vì chỉ xoay quanh chủ đề tình – tiền.

Eminem thường đưa cuộc đời cá nhân vào các sáng tác. Ảnh: The Boar.

Thời thơ ấu không hạnh phúc và đời tư nhiều bất trắc là nguồn tư liệu chủ yếu được Eminem sử dụng.

Sau khi bị cha đẻ bỏ rơi từ lúc 6 tháng tuổi, nam rapper và mẹ, Debbie Nelson, lang bạt nhiều nơi để sinh tồn. Cuối cùng, họ sống trong một căn nhà chật hẹp ở Detroit – khu vực tập trung người Mỹ gốc Phi. Tại đây, Eminem trải qua thời thiếu niên không mấy êm ả. Anh nhiều lần bị bắt nạt, bạo hành bởi các nhóm thanh niên da màu.

Vì nỗi lo kinh tế, Eminem phải đi làm thêm từ sớm để giúp mẹ trang trải phí sinh hoạt. Hậu quả, anh mất ba năm chỉ để học lớp 9 và chính thức bỏ học ở tuổi 17. Chưa hết, mối quan hệ của nam rapper và mẹ cũng không tốt đẹp. Trong mắt Eminem, mẹ là người phụ nữ tồi tệ, nghiện và vô trách nhiệm.

Trong ca khúc Cleaning Out My Closet ra mắt năm 2002, Eminem chỉ trích bà Nelson là kẻ nghiện ngập, ôm tham vọng chiếm đoạt hàng triệu USD của con trai. Sau khi phát hành, bài rap khiến dư luận dậy sóng vì mang tính chất trái với luân thường đạo lý. Cleaning Out My Closet cũng trở thành cái cớ để bà Nelson kiện con đẻ ra tòa và yêu cầu bồi thường 10 triệu USD.

Ngoài mẹ, Eminem còn rap về cuộc hôn nhân với Kim Scott, sự kiện cá nhân, nền chính trị nước Mỹ hay giới người nổi tiếng. Tờ IrishTime từng ví âm nhạc của nam rapper như những bộ phim kinh dị gay cấn kết hợp với tư liệu cá nhân.

Eminem từng hai lần kết hôn với Kim Scott. Ảnh: People.

Hơn nữa, với vốn từ vựng dồi dào, kinh nghiệm sống và sự đa dạng về vần và điệu, những câu chuyện dưới dạng rap của Eminem luôn có kịch bản rõ ràng và tỉ mỉ. Ca khúc Stan được đánh giá là một trong những “tự truyện” hay nhất của nam rapper.

Ca khúc mở đầu bằng việc một người hâm mộ gửi tâm thư tới Eminem, rồi cảm thấy khó chịu vì không được thần tượng hồi đáp. Kết truyện, khán giả đó đã tự tử và làm chết cô bạn gái đang mang bầu. Stan thậm chí còn có bước ngoặt khi Eminem có phản hồi nhưng quá muộn màng.

Nam rapper sử dụng nhiều từ ngữ đắt giá để vẽ nên bức tranh tâm lý đa chiều. Anh cũng không ngại tự chỉ trích bản thân để khán giả cảm nhận độ chân thật của tác phẩm. Các ca khúc có mở đầu, phát triển, kết thúc cùng với các nút thắt chứng minh Eminem là người làm nhạc có tư duy đáng nể.

Lỗi thời hay không?

Năm 2017, Eminem phát hành album Revival và nhận phản hồi không tích cực từ giới chuyên môn và khán giả. Một năm sau, nam rapper ra mắt album Kamikaze như lời đáp trả, thẳng thắn chỉ trích giới truyền thông và khán giả – những người quay lưng với anh trong tác phẩm trước đó.

Album Revival của Eminem không được lòng khán giả và giới chuyên môn. Ảnh: TheThings.

Anh cũng gọi tên các đồng nghiệp như Ja Rule, Lil Xan, Lil Pump, Joe Budden, Charlamagne Tha God, DJ Akademiks, Tyler, The Creator, Machine Gun Kelly và đánh giá họ là thế hệ nhạc rap mất chất, không có phong cách.

Nói về Kamikaze, Vulture viết: “Điều Eminem muốn là bán cho khán giả những album nhạc giống nhau qua nhiều năm, rồi vẫn đạt doanh thu khủng và càn quét các giải thưởng? Đây là cách anh ấy vận hành sự nghiệp?”.

Đỉnh cao sự nghiệp của Eminem là khoảng thập niên 1990 và 2000 khi anh thiết lập hàng loạt kỷ lục về doanh số cũng như nhận cơn mưa lời khen từ giới chuyên môn. Điển hình, The Marshall Mathers LP (2000) được tiêu thụ 1.760.000 bản trong tuần đầu tiên, phá kỷ lục tại Mỹ dành cho album hip hop và album solo.

Cho tới sau album Relapse (2009), Eminem lộ rõ khủng hoảng trong sáng tác vì nhạc rap có sự chuyển giao trong xu hướng. Khán giả bắt đầu dành nhiều cảm tình cho những bài rap ít lời, chú trọng về độ bắt tai với phần nhạc nền chủ yếu thuộc thể loại trap hoặc R&B. Những năm gần đây, rap còn được tô điểm bởi công nghệ auto-tune.

Eminem vẫn giữ được phong cách qua thời gian. Ảnh: TheThings.

Nhìn vào hai album gần nhất của Eminem - Kamikaze và Music To Be Mudered By, nam rapper cho thấy sự thời thượng trong phần nhạc nền khi sử dụng thể loại trap, kết hợp với bộ gõ hiện đại. Song, vượt qua những khủng hoảng, ngôi sao vĩ đại vẫn giữ vững phong cách rap nhiều lời, hàm chứa nghệ thuật kể chuyện và sử dụng từ ngữ thượng thặng.

Như một rapper có tiếng trong giới, từng dành nhiều thời gian nghiên cứu lịch sử rap, chia sẻ với Zing: “Trong thời đại mà khán giả ngán ngẩm với những bài nhạc nhiều chữ, Eminem là kẻ không hợp thời chứ không lỗi thời. Anh ta sử dụng thể loại nhạc xu hướng hiện nay. Về ca từ, nếu là người thích xem rap chiến sẽ thấy Eminem là người chịu khó cập nhật”.

Hiện nay, một số rapper chú trọng về lời như Kendrick Lamar hay J.Cole đang dành được sự quan tâm của nhiều người yêu nhạc. Điều này có thể báo hiệu sự xoay vòng xu hướng. Khi kỷ nguyên ca từ trở lại, Eminem sẽ có lợi thế để đưa sự nghiệp một lần nữa thăng hoa.