Rà soát tất cả các cơ sở bảo trợ xã hội

Sự kiện chùa Bồ Đề, Hà Nội gióng lên tiếng chuông cảnh báo về hoạt động của các cơ sở nuôi dưỡng trẻ em mồ côi, lang thang cơ nhỡ trong cả nước.

Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội vừa đề nghị các địa phương tiến hành kiểm tra, chấn chỉnh công tác quản lý để bảo đảm các cơ sở hoạt động theo đúng quy định của pháp luật.

80% trẻ em cơ nhỡ được nuôi ở các cơ sở tự phát

Theo số liệu thống kê của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội (LĐ-TB&XH), cho đến tháng 2/2014, cả nước có trên 40.000 trẻ mồ côi được nhận trợ cấp xã hội nuôi dưỡng tại cộng đồng, khoảng 176.000 trẻ được nhận chăm sóc bởi các gia đình thay thế, trên 22.000 trẻ được nuôi dưỡng trong các cơ sở tập trung. Mỗi năm, có từ 5.000-6.000 trẻ em được nhận nuôi (cả trong nước và quốc tế).

Cả nước đã hình thành được 402 cơ sở bảo trợ xã hội, trong đó có 233 cơ sở ngoài công lập bao gồm cả cơ sở của các tôn giáo.

Trong đó, chỉ có khoảng 20% trẻ em lang thang cơ nhỡ được nuôi dưỡng tại các trung tâm do Nhà nước quản lý. Như vậy, 80% còn lại tập trung tại các cơ sở nuôi dưỡng tư nhân, các cơ sở tự phát, cơ sở thiện nguyện như nhà chùa, nhà thờ… Vậy nhưng, chính xác hiện có bao nhiêu các cơ sở tôn giáo và cơ sở tư nhân chưa được cấp phép nhưng vẫn tiếp nhận và nuôi dưỡng trẻ mồ côi trên cả nước thì đến nay vẫn chưa có cơ quan nào nắm được.

Theo thống kê, trên địa bàn Hà Nội hiện có gần 1,7 triệu trẻ em, trong đó có 13.000 trẻ mồ côi, tàn tật, nhiễm HIV, lang thang, cơ nhỡ và chỉ có trên 1.000 cháu đang được nuôi dưỡng, học tập ở 11 trung tâm bảo trợ xã hội trên địa bàn. Số trẻ còn lại đang sống trong cộng đồng, được các hộ gia đình nhận đỡ đầu, nhận con nuôi, hoặc sống trong các cơ sở nuôi dưỡng trẻ lang thang mồ côi, cơ sở tôn giáo… Trên địa bàn Hà Nội không chỉ có chùa Bồ Đề mà còn có chùa Suy Xá, chùa Trăm Gian… nuôi dưỡng trẻ. Các tổ chức xã hội này với sự đóng góp của cộng đồng đã giải quyết một gánh nặng lớn, mà ngân sách nhà nước chưa bảo đảm được.

Quản lý chồng chéo

Theo Bộ Tư pháp, việc các cơ sở tôn giáo chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ bị bỏ rơi, lang thang, cơ nhỡ là hoạt động mang tính tự phát, cho nên không ít cơ sở không tuân thủ những quy định của pháp luật về lĩnh vực này. Nhiều cơ sở không bảo đảm những điều kiện ăn ở, sinh hoạt tối thiểu theo quy định tại Nghị định số 68/2008/NĐ-CP và Nghị định số 81/2012/NĐ-CP nhưng vẫn tiếp nhận nuôi dưỡng hàng trăm người già, trẻ nhỏ và kéo theo đó là những hệ lụy khôn lường.

Trước việc một số sư trụ trì các chùa ở Hà Nội đề nghị Sở Tư pháp TP cho đăng ký nuôi con nuôi, tháng 6/2013 Cục Con nuôi (Bộ Tư pháp) đã chỉ đạo Sở Tư pháp yêu cầu phòng tư pháp các quận, huyện hướng dẫn dừng nhận nuôi trẻ ở nhà chùa khi có yêu cầu hoặc chỉ giải quyết thủ tục giám hộ cho nhà chùa hay sư trụ trì để trẻ em được nhập khẩu, đăng ký khai sinh và có đủ điều kiện để đi học sau này.

Xã hội đánh giá cao các cơ sở tôn giáo nuôi dưỡng trẻ mồ côi – Chùa Phật Minh (Bến Tre) cũng nuôi dưỡng nhiều trẻ em mồ côi.

Đề cập đến trách nhiệm quản lý nhà nước, Cục trưởng Cục Con nuôi (Bộ Tư pháp) Nguyễn Văn Bình cho biết, vấn đề nuôi con nuôi là lĩnh vực thuộc thẩm quyền quản lý của Bộ Tư pháp, việc quản lý cơ sở bảo trợ xã hội theo quy định của Nhà nước lại thuộc Bộ LĐ-TB&XH. Riêng công tác quản lý những cơ sở tiếp nhận và nuôi dưỡng trẻ em tự phát thuộc trách nhiệm quản lý hành chính của chính quyền địa phương. Như vậy, để xảy ra vụ việc như ở chùa Bồ Đề trước hết do chính quyền địa phương chưa làm hết trách nhiệm của mình trong việc quản lý, giám sát việc chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ em mồ côi, trẻ em bị bỏ rơi.

Hiện nay quy định cơ quan chịu trách nhiệm về công tác quản lý các trung tâm nuôi dưỡng trẻ mồ côi còn chồng chéo. Đặc biệt, với những cơ sở từ thiện, thiện nguyện của tư nhân, tập thể, nhà chùa, nhà thờ vẫn chưa có quy định rõ ràng về quy trình nhận nuôi, chăm sóc trẻ. Dù việc giám sát công tác chăm sóc, nuôi dưỡng và hỗ trợ dạy nghề cho trẻ mồ côi đã có văn bản quy định nhưng cũng chưa đầy đủ.

Theo ông Đặng Hoa Nam, Phó Cục trưởng Cục Bảo vệ và Chăm sóc trẻ em (Bộ LĐ-TB&XH) hầu hết các cơ sở nhận và nuôi dưỡng trẻ em mồ côi, bị bỏ rơi thuộc các nhà chùa, nhà thờ… đều thực hiện theo những quy định, cách thức do nơi đó tự đặt ra và mỗi nơi mỗi kiểu. Không chỉ vậy, công tác quản lý nhân khẩu và sự biến động của những người được nuôi dưỡng trong những cơ sở này cũng chưa được quan tâm sâu sát. Đây là lỗ hổng để những đối tượng xấu lợi dụng danh nghĩa làm từ thiện để thực hiện những hành vi trái pháp luật.

Ông Tô Đức, Trưởng phòng Công tác xã hội (Cục Bảo trợ xã hội, Bộ LĐ-TB&XH) cho biết: Theo quy định của pháp luật, những cơ sở thiện nguyện như nhà chùa, nhà thờ… không có chức năng nhận nuôi và chăm sóc trẻ mồ côi. Khi phát hiện trẻ bị bỏ rơi trong cộng đồng, UBND phường, xã sẽ là đơn vị đứng ra tìm nơi trú ẩn an toàn và tạm thời cho trẻ… Nhà chùa, nhà thờ… chỉ có nhiệm vụ là nơi trú ẩn an toàn và tạm thời cho các trẻ em bị bỏ rơi.

Tổng kiểm tra, rà soát trong toàn quốc

Trước thực trạng trên đây, Bộ LĐ-TB&XH vừa có văn bản gửi đến UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đề nghị tiến hành kiểm tra, rà soát tất cả các cơ sở bảo trợ xã hội trên địa bàn, nhất là các cơ sở ngoài công lập; kịp thời chấn chỉnh công tác quản lý, chăm sóc, nuôi dưỡng các đối tượng có hoàn cảnh đặc biệt, nhất là trẻ em bị bỏ rơi bảo đảm các cơ sở hoạt động theo đúng quy định của pháp luật.

Bộ đề nghị, các địa phương hướng dẫn các cơ sở ngoài công lập chăm sóc từ 10 đối tượng trở lên phải thực hiện thủ tục thành lập cơ sở bảo trợ xã hội theo đúng quy định; hướng dẫn, chỉ đạo các cơ sở tăng cường công tác quản lý đối tượng từ việc tiếp nhận, lập hồ sơ quản lý đối tượng, chăm sóc, nuôi dưỡng tại cơ sở đầy đủ, chặt chẽ, đúng quy định của pháp luật.

Đối với các cơ sở không đủ điều kiện chăm sóc đối tượng, cần bàn bạc, thống nhất với cơ sở theo hướng tiến hành phân loại, bàn giao về địa phương những đối tượng có địa chỉ cụ thể; lập danh sách các đối tượng không xác định được địa chỉ để xem xét, đưa vào các cơ sở bảo trợ xã hội công lập của tỉnh, thành phố để chăm sóc, nuôi dưỡng; bảo đảm số lượng đối tượng được chăm sóc, nuôi dưỡng tại cơ sở phù hợp với điều kiện về cơ sở vật chất, đội ngũ nhân viên làm công tác chăm sóc hiện có.

Các địa phương tổ chức thực hiện chế độ trợ giúp xã hội đối với đối tượng bảo trợ xã hội đang được chăm sóc nuôi dưỡng tại các cơ sở ngoài công lập theo quy định của Nghị định số 67/2007/NĐ-CP và Nghị định số 13/2010/NĐ-CP của Chính phủ về chính sách trợ giúp xã hội đối với đối tượng bảo trợ xã hội.

Theo Báo Công Lý