Quốc khánh ở bản du lịch cộng đồng

Sáng cuối tháng tám, sương mù ở Sa Pa ( Lào Cai ) như tấm khăn mỏng choàng ngang sườn núi Hoàng Liên.

Từ trung tâm Sa Pa, chạy xe thêm chừng mười cây số, bản Tả Van hiện ra dưới thung lũng Mường Hoa. Trong ánh bình minh vàng nhạt, những mái nhà sàn gỗ nối nhau qua những con đường nhỏ, uốn lượn, xung quanh là những ruộng bậc thang đẹp như tranh vẽ…

Quốc khánh bình yên bên nếp nhà sàn

Cũng như mọi năm, Quốc khánh năm nay, Tả Van sẽ đón khách đông hơn. Dòng người xuôi ngược dọc con đường Mường Hoa sẽ dừng xe, rẽ vào bản. Những homestay mái lá ẩn mình bên bờ suối trở thành chốn dừng chân lý tưởng để ai muốn trốn phố xá khói bụi tìm về một đêm yên bình, nghe tiếng suối, tiếng gió lùa qua rặng su su xanh mướt.

Ở cuối bản Tả Van Giáy II, chị Lương Thị Chanh (chồng là Sừn Văn Mừn), chủ homestay nhỏ mà du khách quen gọi bằng cái tên mộc mạc “Hoa Chanh” tất bật nhóm bếp, dọn sân, hong lại mấy tấm chăn thổ cẩm phơi sẵn trên lan can gỗ. Mấy người khác trong nhà thì rửa rau; mải mê gói những chiếc bánh lá rừng làm quà đãi khách.

“Khách về bản đông hơn, nhất là khách trong nước. Họ đặt trước cả tuần. Dịp Quốc khánh mà, ai cũng thích lên núi, ngủ nhà gỗ, ăn cơm cùng người bản. Ngủ ở nhà gỗ, đắp chăn thổ cẩm, nghe tiếng côn trùng ngoài ruộng, ngoài suối…”, chị Chanh nói, tiếng cười lẫn trong khói bếp bay nghi ngút.

Tả Van đang dần trở thành hình mẫu cho câu chuyện “làm du lịch nhưng không đánh mất mình” ở vùng cao Sa Pa.

Tả Van mấy năm gần đây trở thành điểm đến nổi tiếng nhất Sa Pa về du lịch cộng đồng . Cả bản có trên 30 hộ làm homestay, quán ăn, dịch vụ trekking. Những đứa trẻ lớn lên trong bản giờ đã quen với việc nói “Hello” với khách Tây, cười e ấp chào khách Việt. Một vài em đã được gia đình cho học ngoại ngữ, học thêm kỹ năng dẫn tua để về bản làm du lịch thay vì đi làm thuê dưới phố như cha mẹ chúng ngày trước.

Ghé Hoa Chanh homestay, khách không chỉ ngủ sàn gỗ mà còn được ngồi bên bếp lửa bập bùng. Một mâm cơm cộng đồng bày ra, thơm lừng mùi cá suối nướng, gà đen luộc, măng rừng xào, chén rượu ngô sóng sánh. Chủ – khách không ai lạ ai. Du khách kể chuyện phố, chủ homestay thức cả đêm kể chuyện rừng núi. Câu chuyện râm ran từ chuyện lúa mới tới chuyện xưa cha ông dựng bản, giữ đất, giữ rừng Hoàng Liên.

Bền vững cho hôm nay và mai sau

Anh Nông Đức Mạnh, 30 tuổi, con trai một gia đình có nhiều đời bám ruộng ở Tả Van, giờ vừa làm ông chủ, vừa làm hướng dẫn viên tại chỗ. Khi khách lên lịch trình du lịch ở bản, anh Mạnh sẽ thiết kế. Rảnh thì anh sẽ dẫn khách đi, không thì đã có anh em trong bản. Buổi sáng họ sẽ dắt đoàn khách leo núi, băng qua những cánh đồng su su, ghé thăm những ngôi nhà cổ của người Giáy, người Mông. Buổi tối họ về nhà phụ bếp tiếp khách, rồi lại lọ mọ dịch những câu chuyện của bản bằng tiếng Anh cho du khách nghe.

Homestay của anh Nông Đức Mạnh

“Em đi học trên thị xã về, tính xin việc khách sạn, nhưng rồi lại về bản. Ở bản mình có đất, có núi, có ruộng, có suối. Khách thích nghe em kể chuyện bản, chuyện ruộng bậc thang. Mình làm du lịch, vừa có thêm thu nhập, vừa giữ được bản…”, anh Mạnh chậm rãi nói, mắt nhìn về những thửa ruộng bậc thang đang chín vàng dưới nắng sớm.

Tả Van có những đổi thay mà ai về cũng thấy. Bản có đường bê tông, có điện sáng, có trường học, trạm y tế, có nhà sinh hoạt cộng đồng. Những phụ nữ Giáy, phụ nữ Dao đỏ từng quanh năm chỉ quen với nương ngô, nương lúa, giờ biết đón khách, biết bày món ẩm thực đặc trưng, bán hàng thổ cẩm, tự tay dệt ra những tấm khăn, túi, ví vải để khách mang về làm quà.

Nhưng đổi thay lớn nhất là trong nếp nghĩ. Từ chỗ chỉ quen nhận khách theo kiểu tự phát, nay người Tả Van học cách làm du lịch bền vững. Họ lên mạng để bán phòng trên mạng quốc tế, không chờ khách đến theo tua như trước nữa. Họ làm homestay theo tiêu chuẩn sạch sẽ, gọn gàng. Đoàn thanh niên bản tổ chức dọn suối, làm đường, treo biển chỉ dẫn, giữ gìn cảnh quan như giữ gìn chính gian nhà của mình.

Khi Quốc khánh khép lại, đoàn xe khách sẽ rời bản, trả lại Tả Van vẻ yên bình vốn có. Nhưng những câu chuyện kể đêm hôm trước, những bữa cơm cộng đồng, những đêm lửa trại bên bờ suối Mường Hoa sẽ ở lại, in dấu trong lòng những du khách yêu miền sơn cước. Và chắc chắn, họ sẽ lại trở về, để nghe kể chuyện rừng, chuyện ăn bát cơm mới bên bếp lửa hồng, để biết rằng Tả Van vẫn còn đây – như một miền đất neo giữ hồn núi giữa nhịp sống đổi thay.

Ở bản này, bố anh Mạnh, ông Nông Văn Cần là một trong những người đầu tiên mạnh dạn bỏ ruộng để làm homestay, vẫn giữ thói quen căng lá cờ đỏ trước hiên nhà mỗi dịp Quốc khánh. Anh Mạnh bảo: “Quốc khánh bây giờ vui lắm. Mấy năm nay, khách đến đông vui như hội. Khách ở đây cũng khác, họ hỏi chuyện, nghe ông kể chuyện xưa, rồi còn chụp ảnh với cờ Tổ quốc. Thấy tự hào lắm, vì người ở xa về bản, mà bản mình vẫn giữ được hồn”.

Khi mặt trời chậm rãi xuống núi, sương bắt đầu lãng đãng trở lại, khách du lịch ngồi quây quần bên sân gỗ, nghe tiếng đàn môi, một điệu Then cũ. Trẻ con bản Tả Van ríu rít chạy quanh sân, cờ đỏ trên tay phấp phới. Mùi khói bếp, mùi gạo mới, mùi men rượu ngô quyện vào nhau, mang theo hơi ấm của một vùng cao đang tự tin đón khách, giữ bản.

Hơi ấm du khách mang lại những mái nhà mới, con đường mới, những lớp học sáng đèn. Nhưng trên tất cả, đồng bào ở Tả Van hiểu rằng chỉ khi còn giữ được thửa ruộng bậc thang, còn tiếng khèn Mông, điệu múa Giáy, bản mới còn nguyên hồn cốt. Du lịch cộng đồng ở Tả Van vì thế không chỉ là sinh kế, mà còn là cách để những người con bản gìn giữ mạch văn hóa, mạch rừng núi đã nuôi họ bao đời.