Quanh chuyện ông Tổng Thư ký LHQ về bái tổ

Tôi theo chân các tiến sĩ Nguyễn Tiến Cường Viện phó Viện Hán Nôm, TS Trần Trọng Dương, TS Phạm Thùy Vinh, TS Nguyễn Xuân Diện về thôn Thụy Khuê xã Sài Sơn Quốc Oai xứ Đoài cũ. Thụy Khuê của Sài Sơn ngay sát Chùa Thày vừa nóng trên các phương tiện truyền thông. Ấy là việc ngài Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc (TTK LHQ) Ban Ki-moon về dâng hương chiêm bái nhà thờ dòng họ Phan Huy!

Cũng nói luôn, chuyến viếng thăm ấy bí mật và kín kẽ đến nỗi, người của Bộ Ngoại giao, theo thông lệ thường phải kè kè bên Ngài TTK mỗi khi đến thăm nước sở tại nào đó đã không hề biết? Thứ nữa, thính nhạy như dân báo mạng lẫn báo viết, những hàng ngàn tay máy tay bút chưa kể cũng cỡ đó, hàng ngàn bloger luôn thường trực những hiếu sự này khác cũng tất thảy tuyệt nhiên không ai biết có sự kiện ấy?

Quả là một sự lạ!

Thôi thì thời điểm diễn ra sự kiện ấy, giới ngoại giao, báo chí không ai biết và chứng kiến thì cũng đành một nhẽ. Nhưng sau sự kiện chiều 23/5 ấy, có cả tháng, hàng mấy tháng trên báo chí lẫn mạng đều bặt vắng trái với thói ráo riết săn tin? Chỉ vào mấy ngày cuối tháng mười dương lịch, blog Nguyễn Xuân Diện đã tung trên mạng cái tin TTK LHQ Ban Ki-moon viếng nhà thờ Phan Huy và để lại lưu bút thì thiên hạ mới nháo nhác đổ xô vào sự kiện này!

Ông Ban Ki-moon!

Năm năm trước, tháng 10, tôi may mắn được chứng kiến mấy sự kiện của người được coi là quyền lực nhất hành tinh trong chuyến thăm Việt Nam ngắn ngủi nhân dự APEC ở Hà Nội.

Dong dỏng và có thể là mảnh mai. Chất giọng nhỏ nhẹ. Mọi cử chỉ vẻ khiêm nhường từ tốn. Sau 34 năm mới có một người châu Á được sung giữ chức TTK LHQ. Trước ông Ban Ki-moon có ông U-Than người Myanmar. Nhiều năm qua thiên hạ dường như đổ dồn con mắt để chú mục vào những bước đi của ông cựu Bộ trưởng Ngoại giao Hàn Quốc nay phải mang vác sứ mệnh TTK LHQ. Hành nghề ngoại giao tại một đất nước bé nhỏ nhưng hùng cường có nhiều thương hiệu quốc gia về thương mại mang tầm cỡ quốc tế! Có thể nói ông Ban đã được chuẩn bị đầy đủ để mang vác những sứ mệnh lớn. Thiên hạ cũng khéo tầm nã sao đó để bây giờ có bức ảnh ông trong nhóm sinh viên Hàn học hành xuất sắc trên đất Mỹ năm 1962 có mặt tại Nhà Trắng để được gặp Tổng thống Kennedy kèm câu nói hơi bị bạo của anh sinh viên Hàn Quốc Ban Ki-moon khi ấy rằng tôi muốn làm một chính khách! Câu ấy không suông và cho oai. Tốt nghiệp một trong những trường ĐH danh tiếng ở Mỹ và Seoul, ông có nhiều năm làm lụng cật lực thử sức trên một số lĩnh vực và may mắn đều thành đạt. Có một chuyện về sự mẫn cán của ông. Dịp cưới cô con gái đầu lòng, đang dự một cuộc họp trọng của LHQ, ông xin phép ra ngoài ít phút… Đâu như nửa tiếng ông trở lại họp tiếp. Sau mới biết, ông đi dự cưới con gái. Địa điểm tổ chức đám cưới của cô con gái cưng chỉ cách nơi ông TTK LHQ họp chỉ ít phút đi xe.

Thiên hạ nhận xét rằng ông ghi được nhiều dấu ấn đáng nhớ trong nhiệm kỳ.

…Khu biệt thự cao cấp Ciputra nơi có Trường Quốc tế của Liên Hiệp Quốc (UNIS). Tại đây có 895 học sinh sinh viên của 55 quốc gia trong đó có Việt Nam đang theo học với mức học phí nhiều ngàn USD/ năm. Những tràng vỗ tay của các thầy cô và học sinh Trường quốc tế chào đón Ngài Ban Ki-moon cùng phu nhân, người con gái Hàn Quốc đã từng sang Mỹ nơi ông Ban Ki-moon theo học. Trong dịp đi úy lạo động viên những sinh viên Hàn học tập xuất sắc, người con gái Nam Hàn đã tìm thấy địa chỉ lẫn ý trung nhân mà mình gửi gắm cả cuộc đời. Cuộc hôn nhân hạnh phúc ấy mang lại cho Ban Ki-moon người vợ hiền thục và 2 gái một trai kháu khỉnh! Trong chuyến công cán sang Hà Nội chỉ mỗi phu nhân Ban Ki-moon tháp tùng chồng.

Ngài Ban Ki-moon (Phan Cơ Văn) đang ghi lưu bút trong chuyến thăm,đứng sau là cụ Phan Huy Giám

Đoàn xe ngài TTK LHQ lại rẽ vào lối trung tâm huyện Từ Liêm.

Ông không vào huyện ủy hay UBND huyện mà rẽ vào Trung tâm Y tế huyện Từ Liêm để tiếp xúc với dự án Chăm sóc bảo vệ ngăn ngừa HIV có sự tài trợ của LHQ. Tại đây đã thấy Phó Thủ tướng Trương Vĩnh Trọng cùng Bộ trưởng Y tế Nguyễn Quốc Triệu đón sẵn. Ấn tượng nhất là khi ông TTK LHQ cùng phu nhân ân cần vui vẻ chuyện trò với một nhóm bệnh nhân nghiện ma túy lẫn HIV đang được chữa trị tại Trung tâm. Ấn tượng bởi trước phong thái cởi mở của khách thăm căn bệnh của các bạn đang mắc phải không có cái gì, không có một ai phải ghê sợ và xa lánh các bạn cả, anh Vương Duy T. trú ở phường Minh Khai đã bộc bạch rằng Bác Ban ơi (nhiều tiếng cười vui bật lên) nghe nói thứ thuốc mà các bệnh nhân đang dùng ở trung tâm đắt lắm. Bác cố gắng tài trợ lâu lâu cho trung tâm bác nhé. Bộ trưởng Nguyễn Quốc Triệu nói nhỏ đại ý thứ thuốc đó là Methadone được sản xuất đầu tiên với mục đích làm thuốc giảm đau trong chiến tranh thế giới II. Sau đó thuốc được điều trị cho những người nghiện heroin rất hiệu quả. Chả phải tiêm chích gì chỉ đơn giản là cho bệnh nhân uống. Tại trung tâm này việc uống methadone kết hợp với các phương pháp khác đã tăng cường chất lượng điều trị.

Và lần thứ 2 ông ghé Việt Nam theo lời mời của Chủ tịch nước Trương Tấn Sang. Chiều 23/5/2015, âm thanh những tràng pháo tay của ĐBQH hoan nghênh bài phát biểu của ông nhất là thái độ thẳng thắn rành mạch về biển Đông, về an ninh hàng hải quốc tế của TTK LHQ dường như còn lẩn quất chưa tan ở phòng họp Diên Hồng của nhà họp QH. Không ai biết rằng ông đã rời phòng họp đi thẳng về nhà thờ dòng họ Phan ở Thụy Khuê Sài Sơn này!

Tôi ngó lên hồi lâu bức lưu bút.

Tôi xin cung kính chiêm bái nhà thờ cụ Phan Huy Chú và ngưỡng vọng liệt tổ liệt tông họ Phan. Cảm ơn những nỗ lực bảo tồn nhà thờ này. Là một hậu sinh của họ Phan, nay phục vụ trong cương vị TTK LHQ, tôi nguyện cố gắng noi theo di huấn của tiền nhân.

Ki Moon Ban

Tổng thư ký Liên hợp quốc

(Quốc tế Liên hiệp Sự vụ tổng trưởng)

Phan Cơ Văn

Những dòng lưu bút, ngoài Anh ngữ thì các từ Phan Huy Chú, họ Phan và hàng chữ Tổng thư ký Liên Hiệp quốc – Quốc tế Liên hiệp sự vụ tổng trưởng cùng Phan Cơ Văn được ông Ban Ki-moon viết bằng chữ Hán.

Ông Trưởng tộc nhà thờ cũng kể lại, khi viết lưu bút ngài có hỏi ông chữ Chú viết như thế nào? Ông đáp gồm bộ chấm thủy và chữ Chủ bên phải.(Chú, ở đây với nghĩa cẩn trọng rót nước vào miệng bình).

Hơi lạ? Nhưng nghĩ cũng phải. Từng đọc được Hán ngữ (ông Trưởng họ hôm ấy có biếu ông Ban bản chữ Hán cuốn Lịch triều Hiến chương loại chí – tạm hiểu là Phép tắc các triều đại chép theo thể phân loại của Phan Huy Chú) nhưng ông Ban vẫn cẩn trọng hỏi lại? Bởi Chú có vài cách viết.

Ngài Ban Ki-moon và phu nhân chụp ảnh lưu niệm cùng các vị trong dòng tộc Phan Huy.

Chúng tôi dừng hơi lâu trong nhà thờ họ Phan có mấy chữ đắp nổi trên nóc Phan Bình Chương từ. (Chỉ chức Bình Chương sự của cụ Phan Huy Cẩn, cụ tổ đầu tiên của họ Phan Sài Sơn). Ngôi nhà thờ được cấp bằng Di tích năm 2001. Nhà thờ ông Phan Huy rộng 5 gian, lưu giữ ban thờ các nhân vật nổi tiếng trong lịch sử VN như Phan Huy Cẩn, Phan Huy Ích, Phan Huy Chú, Phan Huy Vịnh… Bữa thăm, ông Ban đã đứng hồi lâu trước ban thờ tổ tiên dòng họ Phan Huy chăm chú lật giở đọc lướt nhiều trang của cuốn Lịch triều Hiến chương loại chí, một trước tác được coi là xếp đầu trong Bách khoa toàn thư của Đại Việt. Sau đó, ông ra hiên nhà xem rất kỹ bản sơ đồ dòng họ Phan Huy…

Từ ngạc nhiên đến… bần thần? Bởi nếu thoáng qua và căn cứ vào những dòng lưu bút có vẻ như đích thị ông Ban là con cháu trực hệ nhà bác học Phan Huy Chú.

Nhưng thật ngạc nhiên, cụ Phan Huy Giám, người đồng biên soạn Gia phả họ Phan cho hay, dòng họ không coi đây là căn cứ để nhận họ hàng!

Hỏi vì sao, cụ thẳng thắn rằng, mừng và vinh dự thật đấy, nhất là được đón một vị khách đặc biệt như ông Ban Ki-moon đến thăm nhà thờ dòng họ. Thời gian tiếp xúc ngắn ngủi, bất đồng ngôn ngữ nhưng ông đã để lại ấn tượng thân thiện, gần gũi. Qua phiên dịch, tôi chưa nghe thấy ông ấy nhận là con cháu dòng họ Phan Huy mà chỉ dâng hương và để lại lưu bút. Chúng tôi rất trân trọng những dòng lưu bút này nhưng sẽ không dựa vào đó để nhận họ hàng…

Nhưng cụ Giám vẫn cẩn thận ghi thêm vào gia phả: “Ngày 23/5/2015, ông bà Ban Ki-moon (Phan Cơ Văn), Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc về lễ Tổ tiên tại nhà thờ Đại Tôn ở Thụy Khuê, Sài Sơn, Quốc Oai, Hà Nội. Hiện chưa có thông tin để xem xét ông ở đời nào, con cháu cụ nào!”.

Đại diện dòng họ Phan Huy cho hay, trường hợp một chi, nhánh, hậu duệ của dòng họ bị thất lạc muốn về bái tổ nhận lại họ hàng phải có đầy đủ căn cứ. Có thể đối chiếu gia phả của chi, nhánh với gia phả dòng họ hoặc khớp với lời dặn dò truyền miệng từ đời trước. Hội đồng dòng tộc sẽ họp bàn xem xét kỹ lưỡng rồi quyết định. Thủ tục nhập lại họ phải làm mấy mâm cơm bái tổ, mời họ hàng để phân chia vai vế.

“Nếu ông Ban Ki-moon có gốc tích họ Phan Huy thì đó là niềm tự hào của dòng tộc chúng tôi. Nhưng hiện chưa có thông tin đầy đủ để xem xét, chúng tôi không thể nói ông ấy là họ hàng được”, cụ Giám khẳng định và cũng cho biết thêm sau chuyến thăm ngắn ngủi hồi tháng 5 của ông Ban Ki-moon, dòng họ Phan Huy chưa nhận thêm thông tin gì về việc này.

Ngạc nhiên bởi chưa bao giờ nghĩa đen của thành ngữ Việt lại bất ngờ và sinh sắc ở một làng quê Xứ Đoài này.

Câu ấy là không phải thấy người sang bắt quàng làm họ!

Cụ Giám cho biết, qua bản lưu bút, cụ và nhóm biên soạn gia phả đã băn khoăn lật giở lại. Lịch sử của dòng họ Phan Huy trải qua nhiều biến động thăng trầm, được thể hiện trong cuốn gia phả dày gần 300 trang, các cụ đã không tìm thấy có nhánh nào của dòng họ ở Hàn Quốc.

Theo Xuân Ba

Tiền Phong