Quảng Nam: Chàng trai Hội An hơn 30 năm “thổi hồn” cho những thớ gỗ vô tri

Anh Phan Xuân Nguyên (42 tuổi, trú thôn Trung Hà, xã Cẩm Kim, TP.Hội An, tỉnh Quảng Nam) là truyền nhân đời thứ 3 trong gia đình có truyền thống làm nghề mộc tại làng Kim Bồng.

Sau nhiều năm trải qua sự thịnh suy của làng nghề, anh vẫn bám trụ và quyết định chọn cho mình một hướng đi riêng để phát triển sự nghiệp.

Học nghề từ ông ngoại

Làng mộc Kim Bồng là làng nghề truyền thống ra đời cách đây hơn 500 năm, nằm ở hạ lưu sông Thu Bồn và nhìn qua bên kia sông là khu phố cổ Hội An sầm uất. Nơi đây phát triển hưng thịnh nhất vào khoảng thế kỷ 18 và nghề mộc Kim Bồng phân chia thành 4 nhóm nghề chính: mộc xây dựng các công trình kiến trúc, mộc thủ công mỹ nghệ trang trí nội thất, mộc dân dụng và đóng tàu thuyền.

Anh Phan Xuân Nguyên là truyền nhân đời thứ 3 trong gia đình có truyền thống làm mộc tại Kim Bồng. Cùng với đó, nhiều nghệ nhân của các dòng họ Nguyễn, Huỳnh, Trương vẫn đang gắn bó với làng nghề đã hơn 500 tuổi. Năm 2016, nghề mộc Kim Bồng được Bộ Văn hóa thể thao và Du lịch chính thức công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Chính điều này đã tiếp thêm nhiều động lực để thế hệ người làng Cẩm Kim bám trụ và phát triển nét đẹp văn hóa làng nghề thủ công truyền thống mà cha ông đã gìn giữ.

Làng mộc Kim Bồng có tuổi đời hơn 500 năm và nằm ở hạ lưu sông Thu Bồn thuộc xã Cẩm Kim, TP.Hội An, tỉnh Quảng Nam.

Anh Nguyên bày tỏ: “Từ nhỏ tôi đã quen với những công việc cưa, kéo, đục, đẽo gỗ để phụ giúp ông ngoại, nên đến năm 18 tuổi tôi đã học thành thạo kỹ thuật điêu khắc gỗ. Bên cạnh đó, hướng theo sự phát triển du lịch ở Hội An và khu du lịch sinh thái Triêm Tây thì tôi đẩy mạnh nghề điêu khắc đồ thủ công mỹ nghệ, trang trí nội thất để phục vụ du lịch. Đặc biệt năm 2018, tôi đầu tư chạm trổ sản phẩm lưu niệm đĩa chùa Cầu – tượng trưng cho nét đẹp thân thiện, cổ kính và giao thoa văn hóa của phố cổ Hội An”.

Tùy theo yêu cầu của khách hàng mà đĩa chùa Cầu sẽ có những kích thước, màu sắc khác nhau: màu tự nhiên của gỗ, màu sơn cánh gián, màu nâu…

Những chiếc đĩa lưu niệm chùa Cầu được tạo nên từ nguyên liệu gỗ rừng trồng như cây keo lá tràm, cây mít. Gỗ sau khi cưa về phải để khô hơn 1 tháng mới đem ra cắt khoanh tròn theo hình thù chiếc đĩa, đưa vào máy tiện, khắc CNC hình chùa Cầu. Sau đó, các thợ mộc tại xưởng của anh Nguyên sẽ tiếp tục chạm trổ để tạo nên hình dáng chùa Cầu sinh động, tinh xảo và chân thực nhất. Hoàn thiện là khâu chà giấy nhám để mặt đĩa sáng nhẵn và đẹp hơn, làm giá đỡ cho đĩa và sơn màu cho sản phẩm.

Sản phẩm đặc trưng

Anh Phan Xuân Nguyên chia sẻ: “Một chiếc đĩa chùa Cầu thoạt nhìn có vẻ đơn giản, nhưng thực ra để tạo nên một sản phẩm lưu niệm giá trị thì đòi hỏi người thợ phải có tay nghề cao, tỉ mỉ và sáng tạo. Quan trọng nhất là công đoạn thiết kế mẫu mã sao cho sống động, đẹp mắt và chân thực nhất. Đặc biệt khi xu hướng công nghiệp hóa đang phát triển mạnh, thì người thợ phải luôn sáng tạo nên những điều mới mẻ nhưng vẫn đảm bảo được tính nghệ thuật trong từng sản phẩm”.

Mỗi chiếc đĩa lưu niệm có đường kính trung bình 18cm, giá bán 250.000 đồng.

Trước đây, cơ sở điêu khắc mộc Xuân Nguyên đã làm nhiều hình tượng chùa Cầu cỡ lớn được trưng bày tại các khu du lịch, khách sạn tại TP.Hội An. Tuy nhiên, số lượng đó không nhiều mà bán chạy hơn là sản phẩm lưu niệm đĩa chùa Cầu cỡ nhỏ, có đường kính 18cm, giá bán 250.000 đồng/chiếc. Mỗi năm, anh Nguyên bán được khoảng 100 chiếc đĩa chùa Cầu nhiều kích cỡ, thường là theo đơn đặt hàng làm quà tặng của các cơ quan, đơn vị trên địa bàn. Chiếc đĩa chùa Cầu lớn nhất anh từng bán cho một biệt thự có kích thước 2,5m và trị giá 20 triệu đồng. Trung bình mỗi năm, cơ sở Xuân Nguyên thu lãi khoảng trên 100 triệu đồng.

Bên cạnh chú trọng phát triển sản phẩm đĩa chùa Cầu, anh Nguyên còn nhận điêu khắc các loại tượng Phật, tượng người, con vật, phù điêu, tranh phong cảnh, đồ nội thất, đồ lưu niệm…. Nhờ đó, anh giải quyết việc làm cố định cho 5 người thợ ở địa phương với mức lương trung bình 10 triệu đồng/người/tháng. Ngoài ra, anh còn mở lớp đào tạo nghề điêu khắc gỗ cho những ai có nhiệt huyết và niềm đam mê chế tác gỗ.

Xưởng mộc của anh Nguyên cũng nhận điêu khắc các loại tượng Phật, tượng người, con vật, phù điêu, tranh phong cảnh, đồ nội thất, đồ lưu niệm…

Anh Nguyên cho hay, để sản phẩm làm ra thực sự hoàn hảo thì anh đầu tư thêm máy khắc gỗ CNC có giá 200 triệu đồng. Đồng thời, anh luôn tìm tòi học hỏi, sáng tạo nên những mẫu mã tinh xảo hợp với thị hiếu mới của người tiêu dùng. Hơn hết, người thợ mộc phải thực sự để tâm vào từng đường chạm khắc hoa văn, có niềm đam mê mãnh liệt với nghề thì mới mong tạo nên cái hồn riêng biệt cho mỗi sản phẩm thủ công.

Cũng như nhiều làng nghề truyền thống khác của tỉnh Quảng Nam, làng mộc Kim Bồng đã qua thuở vàng son và đang cố gắng làm mới mình để duy trì, phát triển bền vững hơn. Tuy nhiên, từ đầu năm đến nay vì tác động của dịch Covid-19 mà những sản phẩm của làng mộc bị bế tắc đầu ra, khách du lịch những năm gần đây cũng ít đến thăm quan và trải nghiệm, chỉ có một vài cơ sở chế tác gỗ hoạt động cầm chừng chờ nền kinh tế hồi phục.