Quan hệ Mỹ – Thổ Nhĩ Kỳ: Yêu lắm, hận nhiều
Việc Thổ Nhĩ Kỳ đe dọa đóng cửa căn cứ Không quân Mỹ tại Incirlik sẽ là đòn chí mạng vào quan hệ Ankara – Washington, vốn chịu nhiều sứt mẻ thời gian qua. Phân tích của Thế giới & Việt Nam.
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan bên cạnh người đồng cấp Mỹ Donald Trump tại lễ kỷ niệm 70 năm thành lập NATO tại London đầu tháng 12 vừa qua. (Nguồn: AP)
Ngày 15/12, trên kênh A Haber TV (Thổ Nhĩ Kỳ), Tổng thống Tayyip Recep Erdogan cho biết sẽ xem xét đóng cửa căn cứ Không quân Incirlik, nơi chứa 50 đầu đạn hạt nhân B-61 của Mỹ. Động thái này nhằm trả đũa cấm vận và việc lưỡng viện Mỹ chính thức công nhận sự tồn tại của “Diệt chủng” Armenia năm 1915, được cho là tiến hành bởi Đế quốc Ottoman, tiền thân của Thổ Nhĩ Kỳ.
Sự khác biệt trong quan hệ Mỹ – Thổ Nhĩ Kỳ thời gian gần đây nhiều đến mức giới quan sát không còn xa lạ với những màn khẩu chiến giữa Washington và Ankara. Tuyên bố của ông Erdogan không giải quyết vấn đề, mà thậm chí có thể là nhát cắt chí mạng khiến Mỹ buộc phải “ân đoạn nghĩa tuyệt” với đồng minh thân thiết thuở nào. Tại sao hành động này lại nghiêm trọng như vậy?
Tình thân một thưở…
Đầu tiên, căn cứ Không quân Incirlik được lên kế hoạch và xây dựng vào những năm 1954-1958 là minh chứng rõ nét cho quan hệ của hai nước trong thời kỳ hoàng kim. Ngay sau khi thành lập, “đứa con” của Washington và Ankara đã đóng vai trò kiểm soát tầm ảnh hưởng của Moscow, làm bàn đạp cho các chiến dịch xâm nhập và do thám Liên Xô. Sau khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, Incirlik tiếp tục là chốt chặn của Mỹ tại Trung Đông, giúp nước này phản ứng nhanh với khủng hoảng tại các điểm nóng trong khu vực như Lebanon hay Israel. Tầm quan trọng của căn cứ này, cùng mối quan hệ tốt đẹp với Thổ Nhĩ Kỳ trong giai đoạn đó đã khiến Mỹ tự tin đặt 50 đầu đạn hạt nhân B-61 tại Incirlik, sẵn sàng triển khai khi cần thiết nhằm bảo vệ triệt để lợi ích Mỹ.
Do đó, việc Thổ Nhĩ Kỳ đe dọa có thể đóng cửa căn cứ này sẽ chính thức đặt dấu chấm hết cho thời kỳ phát triển và báo hiệu một giai đoạn trắc trở hơn trong quan hệ song phương thời gian tới.
Căn cứ Không quân Incirlik đã tồn tại hơn 60 năm qua.
Video đang HOT
Thật vậy, quan hệ Mỹ – Thổ Nhĩ Kỳ đang xấu đi từng ngày. Mặt cạnh tranh đang ngày một nổi trội và rõ nét trong nhiều vấn đề. Về chính trị song phương, Mỹ vẫn từ chối yêu cầu dẫn độ Giáo sỹ Fetullah Gulen của Thổ Nhĩ Kỳ từ năm 2016 tới nay. Đây là nhân vật bị Tổng thống Erdogan cáo buộc đứng sau âm mưu đảo chính thất bại tháng 7/2016. Thêm vào đó, ngày 12/12 vừa qua, nối bước Hạ viện, Thượng viện Mỹ đã chính thức công nhận sự tồn tại của cuộc “Diệt chủng Armenia”. Trước đó, lưỡng viện Mỹ đã đồng loạt thông nhiều dự thảo nhằm mở rộng trừng phạt cá nhân và tổ chức Thổ Nhĩ Kỳ vi phạm lệnh cấm vận với Iran. Cuộc gặp song phương giữa hai lãnh đạo một ngày sau đó rõ ràng không khiến Ankara nguôi giận. Khi ấy, Ankara có thể dùng Incirlik trao đổi với Washington nhằm thoát cấm vận hay dẫn độ Giáo sỹ Fetullah Gulen về nước.
…hóa của nặng người
Quan trọng hơn, Tổng thống Tayyip Erdogan đã nhiều lần mong muốn phát triển vũ khí hạt nhân. Phát biểu tại Đại hội đồng Liên hợp quốc cuối tháng 9, ông khẳng định: “Vũ khí hạt nhân nên bị cấm sử dụng hoặc được phát triển bởi bất kỳ ai… Thế giới có nhiều hơn 5 quốc gia. Đã đến lúc chúng ta thay đổi tâm thế, thể chế, tổ chức và luật chơi”.
Như vậy, Thổ Nhĩ Kỳ muốn có quyền phát triển vũ khí hạt nhân, đóng vai “nước lớn” để xây dựng lại luật chơi có lợi cho mình. Khi ấy, nước này có thể thu thập dữ liệu, tham khảo thông tin về tài sản chiến lược của Mỹ tại Incirlik. Hàng năm, Lầu Năm góc chi nhiều triệu USD cho công tác an ninh, bảo vệ tuyệt đối cho 50 đầu đạn hạt nhân B-61. Tuy nhiên, tuyên bố của Ankara đồng nghĩa rằng Incirlik có thể bị cô lập và tài sản chiến lược Washington phải thường xuyên đối mặt với sự nhòm ngó của nước sở tại.
Cuối cùng, diễn biến gần đây cho thấy Thổ Nhĩ Kỳ đang có động thái xích lại gần Nga, “đối thủ” của Mỹ. Cụ thể, Ankara đã mua hệ thống phòng thủ tên lửa S-400 của Moscow thay vì các máy bay chiến đấu thế hệ mới F-35 của Washington, bất chấp cảnh cáo của Lầu Năm góc. Nước này đã phớt lờ thỏa thuận đạt được với Mỹ và tiếp tục triển khai chiến dịch Khởi nguồn Hòa bình và chỉ dừng lại khi đạt được thỏa thuận “phân chia” với Nga.
Sự thân thiết giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Nga đồng nghĩa rằng một khi căn cứ Không quân Incirlik bị đóng cửa, tài sản chiến lược của Washington trên lãnh thổ của Ankara có nguy cơ bị Moscow tiếp cận và khai thác.
Điều đáng theo dõi ở thời điểm này sẽ là phản ứng của Tổng thống Donald Trump. Từ trước tới nay, ông đã duy trì thái độ tương đối “dĩ hòa vi quý” trong quan hệ với người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ. Điều này có thể được lý giải theo hai cách sau. Thứ nhất, ông chủ Nhà Trắng vẫn nhận thức rằng Ankara có vai trò then chốt trong chính sách đối ngoại của Washington tại Trung Đông, đặc biệt là trong việc ổn định tình hình Syria để Mỹ có thể từ từ rút quân, đáp ứng lời hứa khi tranh cử. Thứ hai, đối đầu với Thổ Nhĩ Kỳ ở thời điểm hiện tại có thể ảnh hưởng tiêu cực tới sự toàn vẹn của tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO). Dù ông Trump có đánh giá khối này “bớt cần” và “lạc hậu”, song NATO vẫn có vai trò khó thay thế trong chính sách Mỹ.
Tuy nhiên, khi mà lợi ích quốc gia nói chung và tài sản chiến lược của Mỹ nói riêng đang bị đe dọa, ông Trump sẽ làm gì – tiếp tục hòa hoãn hay đồng lòng cùng Quốc hội phản đối Thổ Nhĩ Kỳ? Câu trả lời nằm trong tay ông chủ Nhà Trắng.
Theo baoquocte.vn
Chiến sự Syria căng thẳng, Mỹ lo 'sơ tán' 50 quả bom hạt nhân tại căn cứ Thổ Nhĩ Kỳ
Mỹ đang xem xét kế hoạch "sơ tán" 50 quả bom hạt nhân được cất giữ từ lâu tại căn cứ không quân Incirlik, Thổ Nhĩ Kỳ.
Các quan chức Mỹ đang xem xét kế hoạch "sơ tán" 50 quả bom hạt nhân được cất giữ từ lâu tại căn cứ không quân Incirlik, Thổ Nhĩ Kỳ sau cuộc tấn công quân sự của Ankara vào miền Bắc Syria.
Các vũ khí hiện đang bị Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan "giữ làm con tin", một quan chức cấp cao nói với tờ New York Times hôm thứ Hai (14/10).
Một chiếc F-16 Fighting Falcon cất cánh từ căn cứ không quân Incirlik, Thổ Nhĩ Kỳ. (Ảnh: AP)
Bom hạt nhân B61 thời chiến tranh lạnh được cho là đang nằm ở vị trí 100-250 dặm (160-402 km) từ biên giới Syria, theo The Guardian. Một cựu quan chức Mỹ cho biết khi được đề xuất việc di chuyển số bom, các nhà ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ nói họ sẽ bắt đầu tự phát triển vũ khí riêng của mình.
"Vấn đề được thảo luận trong hơn một thập kỷ. Đến bây giờ, chúng tôi không thể phớt lờ chuyện này được nữa" - vị quan chức nói.
Sự hiện diện của B61 ở Thổ Nhĩ Kỳ bắt nguồn từ chính sách Chiến tranh Lạnh, theo đó Mỹ chuyển vũ khí hạt nhân cho các đồng minh NATO Bỉ, Đức, Ý, Hà Lan và Thổ Nhĩ Kỳ, thể hiện trách nhiệm tập thể và tinh thần đoàn kết trong việc răn đe hạt nhân của NATO đối với Liên Xô.
Nó cũng truyền tải thông điệp chính trị rằng các quốc gia không cần phải phát triển vũ khí hạt nhân của riêng mình vì Mỹ luôn có thể cung cấp cho không quân các nước quyền tiếp cận những vũ khí này nếu cần thiết.
Số vũ khí có khả năng bị Thổ Nhĩ Kỳ chiếm giữ với thái độ thù địch hoặc bị tấn công khi diễn biến khu vực ngày càng bất ổn, vì vậy chúng được cho là nên được loại bỏ càng sớm càng tốt.
Tổng thống Erdogan từng bày tỏ mong muốn tăng cường kho vũ khí hạt nhân của Thổ Nhĩ Kỳ. "Vài quốc gia có tên lửa chứa đầu đạn hạt nhân - không chỉ một hoặc hai đâu. Nhưng họ lại nói tôi không nên có tên lửa có đầu đạn hạt nhân. Tôi không chấp nhận điều này".
Mặt khác, mối nguy hiểm không kết thúc ở đó. Vũ khí hạt nhân có thể bị các nhóm chống lại Mỹ tấn công - chỉ 70 dặm (112 km) từ biên giới Thổ Nhĩ Kỳ-Syria, gây ra thiệt hại chưa lường trước được. Tồi tệ hơn, đối với Mỹ, các vũ khí hạt nhân cũng có thể được sử dụng như những con bài thương lượng để thúc đẩy lợi ích của Thổ Nhĩ Kỳ.
Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng các nguy cơ xung quanh số vũ khí hạt nhân này không nên bị phóng đại.
Ngày nay, Mỹ vẫn duy trì từ 150 đến 200 B61 ở châu Âu, có thể được triển khai bởi các máy bay chiến đấu phản lực Tornado và F-16 Falcon được nâng cấp đặc biệt. Trong tương lai, máy bay chiến đấu tàng hình F-35 sẽ mang phiên bản nâng cấp, dẫn đường của B61.
Nhưng Thổ Nhĩ Kỳ không còn bất kỳ chiếc F-16 và phi công nào được chứng nhận sử dụng vũ khí hạt nhân. Họ cũng bị "đá" khỏi chương trình F-35 của Mỹ do mua bán vũ khí với Nga. Cũng không có bất kỳ máy bay phản lực nào của Mỹ có trụ sở tại Incirlik được nâng cấp cho việc trang bị số bom này.
Vì vậy, theo NBC, rất khó có khả năng những quả bom ở Incirlik sẽ tạo ra bất kỳ sự khác biệt lớn nào về vật chất liên quan đến an ninh của Thổ Nhĩ Kỳ hoặc Mỹ, và trong nhiều năm, Washington bận tâm nhiều hơn đến ý nghĩa tượng trưng của việc rút vũ khí hạt nhân thay vì các rủi ro an ninh khi giữ chúng ở Thổ Nhĩ Kỳ.
Chắc chắn, việc di chuyển số vũ khí hạt nhân đặt ra những thách thức về chi phí cũng như hậu cần và an ninh. Nhưng Mỹ có khả năng và cũng từng làm điều này tại Anh, Đức, Hy Lạp.
Tuy nhiên, những vũ khí đó có thể đi đâu sau khi bị loại khỏi Thổ Nhĩ Kỳ là một câu hỏi hóc búa khác. Trước sự hoài nghi sâu sắc của châu Âu về các ý định của Mỹ tại thời điểm này, chấp nhận việc triển khai hạt nhân dưới thời Tổng thống Trump sẽ khởi động một "cơn bão chính trị" không dễ chịu gì với các thành viên NATO.
Thổ Nhĩ Kỳ cũng có thể trả đũa bằng cách cắt quyền tiếp cận vào Incirlik, nơi có vị trí thuận lợi cho các hoạt động hàng không của Mỹ ở Syria và Trung Đông, dù Mỹ còn những lựa chọn thay thế.
(Nguồn: NBC, New Republic)
PHƯƠNG ANH
Theo VTC
Qatar: Đàm phán với Saudi Arabia đã phá vỡ thế bế tắc Ngoại trưởng Qatar Mohammed bin Abdulrahman al-Thani tiết lộ những bất đồng trong đàm phán với Saudi Arabia đã được tháo bỏ và hai nước sẽ bắt đầu nối lại liên lạc. Ngoại trưởng Qatar Mohammed bin Abdulrahman al-Thani. (Nguồn: News1) Ngoại trưởng Qatar Mohammed bin Abdulrahman al-Thani ngày 15/12 tuyên bố, cuộc đàm phán mới đây đã phá vỡ thế bế tắc...