Phong trào bài vaccine đe dọa nỗ lực chống Covid-19

Thế giới có thể đợi rất lâu nữa mới có vaccine ngừa nCoV, nhưng lại phải đối mặt với mối đe dọa hiện hữu là phong trào phản đối vaccine.

Từ một phong trào nhỏ lẻ, chống vaccine ở Mỹ đã trở thành hoạt động có tổ chức trong những năm gần đây. Mục tiêu của họ giờ đây là vaccine Covid-19, được giới dịch tễ học xem như “chìa khóa” của cuộc chiến với đại dịch.

Nhiều chuyên gia nghiên cứu về phong trào chống vaccine cảnh báo sức ảnh hưởng và lan tỏa của phong trào này có thể khiến người Mỹ không sẵn lòng tiếp nhận vaccine Covid-19. Cảnh báo này hoàn toàn có cơ sở.

Đầu tháng 5, khảo sát của hai nhà khoa học Kristin Lunz Trujillo và Matt Motta, đến từ Đại học Minnesota và Đại học bang Oklahoma, chỉ ra 23% người Mỹ không muốn tiêm vaccine Covid-19. Kết quả thăm dò của công ty Morning Consult cho biết 14% người được hỏi không có ý định tiêm vaccine và 22% người khác đang phân vân. Theo khảo sát mới của trung tâm AP-NORC, chỉ một nửa người Mỹ nói sẽ tiêm vaccine ngừa nCoV.

Khi Mỹ ghi nhận gần 1,8 triệu ca nhiễm và hơn 104.500 ca tử vong, việc nhiều người đồng loạt phản đối vaccine có thể dẫn tới hậu quả nghiêm trọng. Vào thời điểm cần vaccine nhất, những người phản đối lại càng thúc đẩy phong trào của họ, đặc biệt là trên mạng xã hội và trong các cuộc biểu tình đòi mở cửa đất nước.

Nhóm chống vaccine từng tham gia nhiều cuộc biểu tình phản đối lệnh phong tỏa trên khắp nước Mỹ. Họ lan truyền các thuyết âm mưu, từ tiêm chủng có thể có gây bệnh cho trẻ em đến Bill Gates dùng vaccine để gắn chíp theo dõi dân số thế giới.

Adam Gabbatt, bình luận viên của Telegraph, nhận định các hành động của Tổng thống Donald Trump “xóa nhòa ranh giới giữa thực tế và viễn tưởng” cũng như thái độ hoài nghi khoa học, không tin vào chính các cố vấn của ông cũng góp phần thúc đẩy quan điểm phản đối vaccine ở Mỹ.

Một người giơ bảng phản đối tiêm chủng bắt buộc trong cuộc biểu tình đòi mở cửa ở bang Virginia, hôm 22/4. Ảnh : PA.

Giới chuyên gia tin rằng mạng xã hội đã trở thành “công cụ” hiệu quả cho phong trào bài vaccine. Quan điểm vaccine gây bệnh tự kỷ cho trẻ em được những người phản đối vaccine đăng rất nhiều trên Facebook, bên cạnh thuyết âm mưu rằng chính phủ và công ty dược phẩm hợp tác kiếm tiền bằng chương trình tiêm chủng.

Tuy nhiên, giống biểu tình phản đối phong tỏa, chống vaccine có vẻ không đơn thuần là hành động tự phát của những người bình thường.

Facebook cũng xuất hiện nhiều quảng cáo trả tiền mang thông điệp chống vaccine của hai tổ chức lớn, gồm Stop Mandatory Vaccination (Ngừng tiêm chủng bắt buộc) và Children’s Health Defense (Bảo vệ Sức khỏe Trẻ em), do Robert F Kennedy Jr, con trai cựu thượng nghị sĩ Robert F Kennedy, người nổi tiếng chống vaccine, dẫn dắt.

Joe Pierre, giáo sư tâm thần học tại Đại học California, Los Angeles, nói rằng niềm tin vào thuyết âm mưu có liên quan tới các vấn đề tâm lý. “Một trong số đó là nhu cầu trở nên đặc biệt. Người theo đuổi thuyết âm mưu có cảm giác rằng họ biết sự thật bí mật mà nhiều người khác không biết. Điều này khiến họ thấy mình trở nên đặc biệt”, ông nói.

Nhận thấy khả năng vaccine Covid-19 sắp phát triển thành công, hai nhà hoạt động chống vaccine Stephanie Lind và Alana Newman đã tổ chức “Hội nghị thượng đỉnh Sức khỏe Tự do” hồi tháng 4 và mời nhiều diễn giả tham dự theo hình thức trực tuyến.

Danh sách diễn giả có sự góp mặt của bác sĩ người Anh Andrew Wakefield, người đã bị tước giấy phép y khoa vì công bố nghiên cứu không chính xác cho rằng vaccine rubella, quai bị và sởi có liên quan tới bệnh tự kỷ. Dù vậy, Wakefield vẫn được xem là tiếng nói uy tín của phong trào chống vaccine.

Cũng như Wakefield, Judy Mikovits, từng là nhà nghiên cứu khoa học trước khi trở thành nhà hoạt động phản đối vaccine. Bà Mikovits đã bị cộng đồng khoa học tẩy chay nhưng nổi tiếng, nhờ bộ phim tài liệu sai lệch có tên Plandemia, phát hành đầu tháng 5 và được hàng triệu người xem.

Mikovits, người từng tuyên bố đeo khẩu trang làm nCoV bị “kích hoạt”, được mời phát biểu tại hội nghị trực tuyến của phong trào chống vaccine trên.

Phong trào chống vaccine không chỉ xuất hiện ở Mỹ. Nhiều báo cáo công bố tuần qua cho thấy làn sóng phản đối vaccine cũng gia tăng ở Đức và Australia. Số ca nhiễm sởi ở châu Âu tăng gấp ba lần năm 2018, với khoảng 83.000 ca. Nhiều người cho rằng đó là hậu quả của chống vaccine.

Tuy nhiên, Mỹ có tầm ảnh hưởng lớn hơn đối với người chống vaccine trên toàn cầu. “Mỹ là xã hội có tiếng nói và họ có thể tiếp cận tới nhiều phương tiện truyền bá thông tin trên toàn cầu. Mọi cuộc thảo luận ở Mỹ đều được cả thế giới lắng nghe”, tiến sĩ Saad Omer, nhà dịch tễ học từ Đại học Yale, nói.

Các chuyên gia nhận định tập trung thuyết phục nhóm người mới bén rễ vào phong trào chống vaccine là giải pháp hiệu quả để ngăn cản làn sóng này phát triển mạnh hơn.

“Cha mẹ hoàn toàn có quyền lo ngại và hỏi ý kiến bác sĩ về việc sử dụng vaccine cho con cái họ”, tiến sĩ Omar nói. Do đó, ông cho rằng nhân viên y tế không nên tỏ ra khinh miệt thái độ hoài nghi của họ và nên trả lời mọi thắc mắc đó một cách tôn trọng.

“Liệu việc cha mẹ mắng nhiếc có khiến con cái họ trở nên ngoan ngoãn hơn hay không? Tôi nghĩ cách làm đó không bao giờ hiệu quả”, ông nói thêm.