Phòng thí nghiệm Anh gặp khó vì xét nghiệm nCoV thần tốc

Bộ trưởng Y tế Anh Matt Hancock hôm 1/5 thông báo chính phủ đã vượt mục tiêu xét nghiệm 100.000 ca nCoV/ngày và gọi đây là “thành tích đáng kinh ngạc”.

Nhưng các tài liệu bị rò rỉ và những cuộc phỏng vấn với hàng loạt bác sĩ, giám đốc phòng thí nghiệm cùng các chuyên gia khác cho thấy việc thúc đẩy gia tăng số lượng xét nghiệm mỗi ngày đã gây áp lực lớn lên các phòng thí nghiệm công và phơi bày những vấn đề khác kiềm hãm nỗ lực tiếp tục mở rộng năng lực xét nghiệm hiện tại.

Điểm xét nghiệm nCoV tại sân bay Glassgow, Anh, một ngày cuối tháng 4. Ảnh: AFP.

Các tài liệu cho thấy một ngày trước hạn chót 30/4 do chính phủ đề ra, một số bệnh viện ở Anh được giao thời hạn trong 48 giờ phải nhanh chóng tăng cường xét nghiệm cho hàng nghìn nhân viên y tế và bệnh nhân, ngay cả khi họ không có triệu chứng.

Cùng lúc, các phòng thí nghiệm công trên cả nước phải chạy đua với thời gian, bất chấp thiếu thốn về nguồn cung thuốc thử hóa học, để thực hiện một hoạt xét nghiệm sau khi chính phủ hứa sẽ bổ sung nguồn lực. Hai tuần sau, một số phòng thí nghiệm vẫn chưa nhận được những nguyên vật liệu bổ sung cần thiết, khiến họ buộc phải giảm số lượng xét nghiệm mới.

“Lý do rõ ràng chỉ là để đạt được mục tiêu 100.000 xét nghiệm một ngày”, Tom Gardiner, bác sĩ tại bệnh viện St Mary’s ở London, người từng nhận được cuộc gọi yêu cầu đẩy nhanh tốc độ xét nghiệm, cho hay. “Đấy là vào hai ngày trước hạn chót, đúng hai ngày cuối cùng và chúng tôi chưa nghe gì về nó trước đó hay thậm chí từ đó đến nay”.

Anh là nước ghi nhận nhiều ca tử vong do Covid-19 nhất châu Âu. Thủ tướng Boris Johnson và chính phủ của ông đã đối mặt nhiều chỉ trích vì phản ứng thường không nhất quán trước đại dịch, đặc biệt là về việc xét nghiệm.

Chính phủ đã khởi động một cách chậm chạp xét nghiệm hàng loạt. Họ ban đầu đưa ra quyết định không sáng suốt là chỉ tiến hành xử lý các xét nghiệm tại một phòng thí nghiệm trung tâm. Sau đó, họ tiếp tục phạm sai lầm khi mua hàng triệu kit xét nghiệm chưa được chứng minh hiệu quả từ Trung Quốc vì năng lực sản xuất kit nội địa không đủ đáp ứng.

Ngay cả cơ quan quản lý thống kê của đất nước cũng chỉ trích mục tiêu về số lượng xét nghiệm mà chính phủ đưa ra, kêu gọi chính phủ công bố những dữ liệu “đáng tin cậy hơn”.

Bộ trưởng Hancock đặt mục tiêu 100.000 xét nghiệm một ngày từ đầu tháng trước nhằm làm chệch hướng những áp lực đang gia tăng nhanh chóng. Thủ tướng Johnson giờ đây hứa sẽ tăng năng lực xét nghiệm lên 200.000 ca mỗi ngày dù toàn bộ hệ thống vẫn chưa phục hồi hoàn toàn sau khi phải dốc toàn lực hoàn thành mục tiêu đầu tiên.

Sau hai tuần kể từ ngày 30/4, số ca xét nghiệm mỗi ngày mà chính phủ công bố đều đã giảm mạnh so với mốc 100.000. Một vấn đề lớn đặt ra là năng lực sản xuất thuốc thử trong nước của Anh kém hơn nhiều so với Mỹ, Đức hay Trung Quốc, trong khi nhu cầu toàn cầu đang khiến nguồn cung trở nên khan hiếm.

“Kể từ sau khi mốc 100.000 được phá vỡ, dường như lượng thuốc thử mà các phòng thí nghiệm nhận được từ chính phủ đang giảm”, Allan Wilson, lãnh đạo Viện Khoa học Y sinh đại diện cho các nhân viên phòng thí nghiệm công cộng, cho biết. “Tất cả chỉ là nói miệng, họ không đảm bảo được chuỗi cung ứng”.

Theo Wilson, chính phủ cần phát triển một chiến lược xét nghiệm mạch lạc thay vì chỉ đặt ra các mục tiêu tham vọng có thể phản tác dụng khi chuỗi cung ứng quốc gia đang thiếu không chỉ thuốc thử mà thậm chí cả que lấy mẫu.

“Khi chúng ta thiếu kit xét nghiệm và nguồn cung thường xuyên, chính phủ nên tập trung vào những người cần nhất hơn là chăm chăm phá vỡ mục tiêu”, Bill Esterson, nhà lập pháp Công đảng Anh, bình luận.

Một phát ngôn viên từ Bộ Y tế và Chăm sóc Xã hội Anh nhấn mạnh tất cả các phòng thí nghiệm đều có nguồn cung cấp thuốc thử đầy đủ và rằng họ đang làm việc “không biết mệt mỏi”.

“Quy mô cũng như tốc độ gia tăng năng lực xét nghiệm và triển khai thử nghiệm hàng loạt của chúng ta là chưa từng có tiền lệ và là một thành công thực sự”, người phát ngôn nói.

Ngày 28/4, hai ngày trước hạn chót, chỉ 52.429 xét nghiệm được thực hiện, bằng 1/2 mục tiêu.

Tối cùng ngày, NHS Trust Đại học Hoàng gia, một mạng lưới gồm 5 bệnh viện lớn ở bắc và tây London, nhận được email kêu gọi họ xét nghiệm cho ít nhất 1.500 nhân viên trong 48 giờ tới, kể cả người không có triệu chứng.

Đây là con số lớn hơn nhiều so với con số mà chính phủ từng yêu cầu các bệnh viện thực hiện. Bệnh viện nhanh chóng đáp ứng, xét nghiệm cho hơn 2.000 người trong ngày hôm sau, theo các email nội bộ. Ngày tiếp theo, chính phủ đạt được mục tiêu.

Bộ trưởng Y tế Anh Matt Hancock phát biểu trong họp báo hôm 1/5 sau khi chính phủ đạt mục tiêu xét nghiệm nCoV 100.000 ca mỗi ngày. Ảnh: Reuters.

Nhưng vấn đề lập tức nảy sinh tại các phòng thí nghiệm bệnh viện trên khắp cả nước. Thuốc thử hóa học mà chính phủ hứa sẽ bổ sung không được giao trong phân bổ hàng tuần của họ. Một số nơi nhận được lượng nguyên vật liệu thấp hơn so với họ yêu cầu, số khác thậm chí không nhận được gì.

Một giám đốc phòng thí nghiệm cho hay họ ban đầu được yêu cầu thực hiện 800 xét nghiệm trong 48 tiếng nhưng sau đó con số tăng vọt lên 2.600. Để làm được điều này, các phòng thí nghiệm phải dùng cạn lượng thuốc thử của họ thay vì dự trữ cho những tuần kế tiếp.

Sau một tuần, chính phủ cấp cho phòng thí nghiệm của giám đốc kể trên lượng kit xét nghiệm ít hơn 15% so với mức cần thiết.

Tuần trước, tờ Independent của Anh đưa tin về một email bị rò rỉ từ Trung tâm nghiên cứu Bệnh học Tây Nam cho biết một trong các bệnh viện ở London của họ buộc phải hạn chế xét nghiệm đối với nhân viên và bệnh nhân có triệu chứng do thiếu thuốc thử hóa học. Thông tin được đưa ra cùng ngày Thủ tướng Johnson tuyên bố mục tiêu 200.000 xét nghiệm một ngày.

Wilson, chủ tịch Viện Khoa học Y sinh, cho biết ông đã nghe nhiều thông tin về tình trạng thiếu thuốc thử “trên cả nước” kể từ khi chính phủ vượt qua mục tiêu 100.000. Tuần trước, một phòng thí nghiệm ở Midlands chỉ nhận được 1/5 lượng thuốc thử họ mong muốn từ chính phủ.

Xa hơn về phía bắc, một mạng lưới phòng thí nghiệm hôm 11/5 tổ chức họp khẩn cấp bởi họ không nhận được lượng thuốc thử đủ để tiến hành các xét nghiệm theo yêu cầu từ chính phủ. Một giám đốc phòng thí nghiệm cho hay cơ sở của bà chỉ nhận được 300 kit, so với mức 1.200 trước đây.

Một văn bản rò rỉ cho thấy các phòng thí nghiệm của Dịch vụ Y tế Quốc gia (NHS) chỉ hoạt động với 75% công suất trong ba ngày của tuần trước, trong khi các phòng thí nghiệm trung tâm do Cơ quan Y tế Công cộng Anh vận hành chỉ hoạt động ở 65% công suất.

Nỗi lo sợ lớn nhất của các nhân viên y tế Anh là việc xét nghiệm ráo riết để đạt mục tiêu do chính phủ đề ra sẽ dẫn tới thiếu nguồn cung vật tư y tế, từ đó những người nhiễm virus với các triệu chứng nghiêm trọng và những người dễ bị tổn thương nhất sẽ không được xét nghiệm khi cần.

“Đây là một kịch bản nguy hiểm”, bác sĩ Gardiner nói. “Chúng ta đã đạt được mục tiêu và tạo cho công chúng niềm tin rằng chúng ta làm rất tốt việc xét nghiệm nhưng thực tế không phải vậy”.