Philippines muốn gì trong vụ kiện Trung Quốc?

Một khi Trung Quốc không tuân thủ phán quyết, Philippines có thể tiếp tục nộp đơn yêu cầu Tòa án Trọng tài thường trực ra biện pháp cụ thể để xử lý Trung Quốc.

Ngày 12-7 tới, năm thẩm phán Tòa án Trọng tài thường trực ( PCA) vốn là các chuyên gia về luật hàng hải sẽ ra phán quyết về vụ kiện của Philippines với tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc ở biển Đông.

Philippines tìm kiếm điều gì trong vụ kiện Trung Quốc?

Theo hãng tin CNN (Mỹ), Philippines muốn làm rõ ba điểm chính.

Thứ nhất, Philippines muốn PCA xác định rõ ràng địa điểm nào trên biển Đông được gọi là đảo, rạn đá ngầm, bãi cạn nửa chìm nửa nổi, hoặc bãi chìm.

Điều này có vẻ không quan trọng, tuy nhiên theo Công ước LHQ về Luật Biển 1982 (UNCLOS), mỗi một địa điểm với tên gọi khác nhau sẽ gắn liền với những quyền khác nhau ở vùng biển xung quanh nó.

Chẳng hạn, vùng biển 200 hải lý quanh một địa điểm được gọi là đảo sẽ là vùng đặc quyền kinh tế của nước có chủ quyền đảo đó, nước đó có quyền kiểm soát hoàn toàn mọi nguồn tài nguyên trong vùng biển đó chẳng hạn cá, dầu, khí. Chú ý là PCA không có quyền ra quyết định về vấn đề chủ quyền của các đảo, đá… ở biển Đông. UNCLOS chỉ có thể giúp xác định quyền kiểm soát các vùng biển bao quanh các đảo, đá… này.

Quan trọng hơn nữa, theo UNCLOS, các đảo nhân tạo mà Trung Quốc cải tạo và xây dựng sẽ không được tính.

Thứ hai, Philippines muốn PCA phán quyết chính xác vùng lãnh hải nào trên biển Đông là thuộc về Philippines theo UNCLOS. Phán quyết này nhiều khả năng sẽ vô hiệu hóa các tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc ở biển Đông.

Thứ ba, Philippines muốn PCA xác định rõ liệu các hoạt động cải tạo, xây dựng và đánh bắt cá của Trung Quốc ở biển Đông có vi phạm quyền lãnh thổ của Philippines hay không.

Cờ Philippines cắm ở bãi cạn Scarborough. (Ảnh: WORDPRESS)

Quan điểm của Trung Quốc thế nào?

Trung Quốc ngay từ đầu từ chối tham gia vụ kiện và theo các điều khoản của UNCLOS, Trung Quốc có quyền làm thế. Trước nay Trung Quốc luôn khẳng định vụ việc vượt quá thẩm quyền giải quyết của UNCLOS và nhiều lần lặp đi lặp lại sẽ không công nhận phán quyết của PCA.

Và giờ trong tình hình ngày phán quyết – mà theo nhiều chuyên gia thì sẽ nghiêng về phía Philippines – càng tới gần, Trung Quốc ngày càng đẩy mạnh chiến dịch tuyên truyền khẳng định chủ quyền “theo lịch sử” của mình ở biển Đông. Hầu như ngày nào Tân Hoa xã (Trung Quốc) cũng có bài viết thể hiện quan điểm này.

Phán quyết của PCA sẽ là phán quyết đầu tiên của một tòa án quốc tế về tranh chấp biển Đông. Theo CNN, phán quyết sẽ có tác động rất lớn và lâu dài đến tình trạng tranh chấp biển Đông – một trong những điểm tranh chấp có nguy cơ xung đột lớn nhất thế giới, cũng như đến uy tín và sự lớn mạnh của Trung Quốc, thương mại toàn cầu, thậm chí hòa bình thế giới.

Đúng luật mà nói, phán quyết của PCA là có giá trị pháp lý và nếu không tuân thủ thì Trung Quốc sẽ gặp rắc rối về mặt ngoại giao.

Nhà phân tích Ian Storey tại Viện Nghiên cứu Đông Nam Á (Singapore) cho rằng nếu không tuân thủ phán quyết của PCA, Trung Quốc sẽ tự mâu thuẫn với cam kết của mình duy trì trật tự theo luật pháp, hậu quả là uy tín Trung Quốc sẽ bị tổn hại.

Tình hình biển Đông vốn đã rất căng thẳng khi Trung Quốc phô trương sức mạnh, cải tạo hiện trạng và quân sự hóa biển Đông. Giờ đây nếu Trung Quốc phớt lờ hoặc phản đối mạnh phán quyết của PCA, sự ổn định của khu vực thậm chí hòa bình mong manh trên biển Đông sẽ bị đe dọa, CNN dẫn nhận định của nhiều nhà phân tích.

Biển Đông là một vành đai thương mại lớn của thế giới với tổng trị giá thương mại qua lại vùng biển Đông mỗi năm nằm ở khoảng 5.300 tỉ USD. Một khi biển Đông dậy sóng thì thương mại thế giới chắc chắn sẽ bị ảnh hưởng.

Về nguyên tắc, PCA có quyền ra phán quyết về vụ kiện nhưng lại không có thẩm quyền buộc Trung Quốc thực thi phán quyết. Cũng không có tổ chức nào ép buộc được Trung Quốc phải thực thi phán quyết. PCA thuộc LHQ nhưng LHQ sẽ không triển khai quân buộc Trung Quốc hành xử trên biển Đông theo phán quyết.

Do đó một khi Trung Quốc làm cứng, Philippines dĩ nhiên sẽ rơi vào thế khó nhưng không phải cùng đường. Theo nhiều chuyên gia pháp lý, trong trường hợp này Philippines có thể tiếp tục nộp đơn yêu cầu PCA ra biện pháp cụ thể để xử lý Trung Quốc.

ĐĂNG KHOA

Theo PLO