Phát triển tình cảm, kỹ năng xã hội cho trẻ mầm non

Phát triển tình cảm, kỹ năng xã hội cho trẻ là một trong 5 lĩnh vực quan trọng được thực hiện trong các trường mầm non.

Bằng nhiều hoạt động khác nhau, giáo viên giúp cho trẻ có ý thức hơn về bản thân, nhận biết và thể hiện cảm xúc phù hợp với chuẩn mực; phát triển các hành vi và quy tắc ứng xử xã hội…

Học sinh lớp mầm Trường mầm non Hóa An (TP. Biên Hòa) đang thực hành bóc vỏ trứng. Ảnh: Hải Yến

Để trẻ có thể phát triển tốt, cần có sự phối hợp giữa gia đình và nhà trường, tránh tình trạng “trống đánh xuôi, kèn thổi ngược” – giáo viên rèn kỹ năng cho trẻ nhưng về nhà cha mẹ lại “bao” hết mọi việc cho con.

* Dạy trẻ kỹ năng tự phục vụ

Trẻ 3-4 tuổi có thể làm được việc gì để tự phục vụ mình? Có lẽ rất nhiều phụ huynh đều mặc nhiên cho rằng trẻ ở độ tuổi này chưa thể tự làm được gì để phục vụ mình. Mọi sinh hoạt của trẻ từ vệ sinh cá nhân, ăn uống, ngủ nghỉ… đều phụ thuộc vào cha mẹ, do cha mẹ phụ trách.

Ngược lại với thực tế ở nhà, tại trường mầm non, các cô giáo có nhiệm vụ hướng dẫn, khuyến khích trẻ các kỹ năng phù hợp với độ tuổi để có thể tự phục vụ mình.

Một buổi học của lớp mầm Trường mầm non Hóa An (P.Hóa An, TP.Biên Hòa), cô Trần Thị Hà mang theo rất nhiều trứng gà đã luộc sẵn. Trong buổi học này, cô hướng dẫn cho trẻ kỹ năng tự bóc vỏ trứng gà. Thời gian một tiết học chỉ khoảng 15 phút, ngoài phần “nhập đề”, cô giáo phải nhắc nhở để trẻ ghi nhớ việc rửa sạch tay trước khi bóc trứng, làm mẫu và hướng dẫn trẻ cách bóc trứng, sau đó đến phần thực hành của trẻ. Bé nào cũng vui vẻ, hào hứng với “công việc” này.

Tiết học nêu trên là một nội dung trong hoạt động giáo dục nhằm giúp trẻ phát triển kỹ năng xã hội. Theo Thông tư 17/2009/TT-BGDĐT ngày 25-7-2009 của Bộ GD-ĐT ban hành chương trình giáo dục mầm non có 5 lĩnh vực giáo dục mầm non giúp trẻ phát triển toàn diện gồm: thể chất, nhận thức, thẩm mỹ, tình cảm – kỹ năng xã hội, ngôn ngữ. Trong đó, lĩnh vực phát triển tình cảm – kỹ năng xã hội hiện đang được các trường mầm non đẩy mạnh thực hiện. Lĩnh vực này cũng phù hợp với chuyên đề xây dựng trường mầm non lấy trẻ làm trung tâm mà bậc giáo dục mầm non đã thực hiện suốt 5 năm qua.

Có 2 nội dung chính thuộc lĩnh vực này gồm: phát triển tình cảm (giúp trẻ ý thức về bản thân; nhận biết và thể hiện cảm xúc, tình cảm với con người, sự vật, hiện tượng xung quanh); phát triển kỹ năng xã hội (giúp trẻ xây dựng hành vi và quy tắc ứng xử xã hội trong sinh hoạt gia đình, trường lớp mầm non, cộng đồng gần gũi; trẻ có kỹ năng tự phục vụ…). Với việc phát triển tình cảm, kỹ năng xã hội, trẻ có thể vận dụng những kiến thức, kỹ năng đã học vào giải quyết tình huống của đời sống hằng ngày.

Bà Trương Thị Thủy Ngân, Trưởng phòng Nghiệp vụ 2 (Sở GD-ĐT) cho biết: “Nội dung giáo dục phát triển tình cảm, kỹ năng xã hội được lồng ghép trong tất cả các hoạt động chăm sóc và giáo dục trẻ hằng ngày. Trong đó, hoạt động giờ chơi ngoài trời hỗ trợ rất tốt cho trẻ phát triển những kỹ năng, tình cảm này. Ngoài ra, hoạt động chơi ngoài trời còn giúp trẻ tăng cường thêm các kỹ năng như: phối hợp, giao tiếp… Đối với những nội dung, kỹ năng trẻ không được trải nghiệm, tiếp xúc hằng ngày (như: kỹ năng nhận biết hỏa hoạn và thoát hiểm; kỹ năng xử lý tình huống khi trẻ bị lạc…) thì nhà trường sẽ tổ chức thành hoạt động học”.

Hiện nay, Sở GD-ĐT có quy định mỗi tháng, các trường mầm non phải tổ chức 2 hoạt động học có lồng ghép giáo dục kỹ năng sống. Đây là một hoạt động có thể hỗ trợ tốt cho phát triển tình cảm, kỹ năng xã hội của trẻ.

* Cần sự phối hợp giữa gia đình, nhà trường

Cô Tăng Thị Lan, Hiệu trưởng Trường mầm non Hóa An cho biết, ngay đầu năm học, nhà trường đã tổ chức chuyên đề phát triển tình cảm, kỹ năng xã hội cho trẻ. Trong đó, tùy theo lứa tuổi, giáo viên của trường đã hướng dẫn trẻ làm các công việc hằng ngày như: nhặt rau, bóc trứng, tự gấp quần áo, giúp cô bày bàn ăn, giúp cô dọn dẹp góc hoạt động… Chuyên đề này giúp trẻ thể hiện được khả năng của mình trong tương tác xã hội với cô giáo, bạn bè, gia đình…

Tuy nhiên, nhiều bậc cha mẹ còn ít quan tâm đến việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ hoặc có giáo dục thì cũng không thường xuyên, bài bản. Cụ thể, cha mẹ chủ yếu vẫn làm hộ cho con thay vì hướng dẫn, giải thích cho trẻ hiểu và làm theo. “Tâm lý cha mẹ lúc nào cũng cảm thấy con mình còn bé bỏng, không thể tự làm được mọi việc. Vì thế mà tạo cho trẻ thói quen ỷ lại, không cần làm và cũng không biết làm. Do đó, nhà trường phải có vai trò tuyên truyền đến phụ huynh về việc hình thành kỹ năng sống cho con. Có như vậy mới tránh được tình trạng “trống đánh xuôi, kèn thổi ngược” trong giáo dục trẻ” – cô Lan bày tỏ.

Bên cạnh việc tăng cường phối hợp với gia đình, nhà trường cần phải chủ động tạo môi trường để trẻ được trải nghiệm, qua đó phát triển tình cảm, kỹ năng xã hội, trong đó môi trường ở nhà trường phải theo phương châm lấy trẻ làm trung tâm, tạo cho trẻ biết cách giải quyết vấn đề. Đồng thời, môi trường đó cũng phải thân thiện với trẻ, giúp trẻ thấy tự tin, thoải mái.

Hiện nay, khó khăn mà các trường mầm non đều đang gặp phải trong hoạt động giáo dục phát triển tình cảm, kỹ năng xã hội cho trẻ là: số lượng trẻ trong các lớp đông nên khó tổ chức các hoạt động nhóm. Cùng với đó, cộng đồng, gia đình ít tham gia vào các hoạt động của nhà trường; nhận thức của cộng đồng và địa phương còn hạn chế; công tác phối hợp chưa được tiến hành thường xuyên, đồng bộ.

Bước chuẩn bị cần thiết cho trẻ để bước vào lớp 1

Nếu đến 6 tuổi, trẻ không đạt được mức độ phát triển kỹ năng xã hội cần thiết, tối thiểu, trẻ sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc học tập ở tiểu học, bởi đây là quá trình mà trẻ chuyển giai đoạn từ hoạt động chủ đạo là chơi sang hoạt động chủ đạo là học.

Khó khăn lớn nhất mà trẻ gặp phải trong giai đoạn này chính là học cách hòa nhập với môi trường mới, hoạt động mới, quá trình tuân thủ các nền nếp học tập… Do vậy, việc chuẩn bị tốt các kỹ năng xã hội cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi là tiền đề quan trọng để trẻ tự tin và thành công khi bước vào lớp 1.

Các kỹ năng xã hội cần thiết để trẻ sẵn sàng bước vào lớp 1 gồm: tự tin, mạnh dạn; tự phục vụ bản thân; thích ứng, chấp nhận sự khác biệt; tự bảo vệ; hợp tác; giao tiếp; nhận thức xã hội; tuân thủ các quy định trường lớp, biết làm theo cô giáo.