Phát triển đô thị Tp. Hồ Chí Minh

Tp. Hồ Chí Minh đang chuẩn bị tăng tốc phát triển, hướng đến mục tiêu trở thành một trong những đô thị có tầm cỡ của khu vực. Về mặt quy hoạch kiến trúc và quản lý đô thị, việc chuẩn bị vị thế mới của TP.HCM cần đặt nền tảng trên bốn định hướng chiến lược phát triển quan trọng: ưu tiên phát triển bền vững để bảo vệ môi trường sống tốt; tăng cao hiệu quả kinh tế đô thị để thúc đẩy hợp tác công tư, xây dựng đô thị đáng sống để thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao và kiến tạo động lực phát triển từ văn hóa kinh tế cộng đồng.

Ưu tiên phát triển bền vững

Qua gần ba thập niên sau đổi mới, TP.HCM đạt nhiều thành tựu phát triển đáng kể về mọi mặt. Tuy nhiên tình trạng ngập nước, ách tắc giao thông, ô nhiễm môi trường… cũng gia tăng cùng với quá trình đô thị hóa, và đang dần đến mức báo động. Nếu không được xử lý tốt, đây sẽ là những yếu tố kìm hãm sự phát triển của thành phố trong tương lai.

Tiến sĩ Ngô Viết Nam Sơn là kiến trúc sư và đô thị sư có 30 năm kinh nghiệm.

Những vấn đề đó chi được giải quyết khi việc quản lý phát triển TP.HCM được chấn chỉnh lại theo hướng bền vững, nghĩa là trong khi đáp ứng những nhu cầu phát triển đô thị hiện tại và trong tương lai gần, luôn luôn phải bảo vệ sự cân bằng môi trường sống tốt, để sau này không phải trả giá quá đắt cho việc sửa chữa sai lầm. Ví dụ cụ thể, thành phố cần gấp rút xây dựng mạng lưới giao thông công cộng hiệu quá gắn kết với đô thị theo hướng TOD (lấy giao thông làm định hướng phát triển); tổ chức lại quy hoạch không gian nước và thoát nước theo hướng khoa học để xử lý vẫn nạn ngập lụt; ưu tiên phát triển mật độ cao ở vùng đất cao và khống chế phát triển mật độ thấp ở vùng đất thấp để giảm tác hại khi ứng phó với nguy cơ biến đổi khí hậu và nước biển dâng.

Tăng hiệu quả kinh tế đô thị

Những năm qua, TP.HCM trở thành đầu tàu kinh tế của cả nước, chỉ với 0,6% diện tích tự nhiên, 8,8% dân số của cả nước nhưng đóng góp đến 22% GDP và 30% tổng thu ngân sách cả nước. Tuy nhiên, TP.HCM phải hướng đến mục tiêu đạt tỉ lệ tăng trưởng cao hơn, để sớm bắt kịp các thành phố hàng đầu trong vùng. Với chính sách phát triển hiệu quả hơn về mặt kinh tế đô thị, xử lý được tình trạng đầu tư kém hiệu quả các dự án tỉ đô la Mỹ, tình trạng cạnh tranh không lành mạnh, và thiếu phối hợp hiệu quả, thậm chí triệt tiêu lẫn nhau giữa các bộ phận kinh tế công tư, việc tăng tốc phát triển cao hơn nhiều so với hiện nay là điều hoàn toàn khả thi.

Hiện nay, ngân sách thường không đủ cung ứng cho việc xây dựng hạ tầng, trong khi các nguồn vốn đầu tư nước ngoài không ổn định và viện trợ quốc tế đang ngày càng giảm. TP.HCM cần có biện pháp kiểm soát đảm bảo hiệu quả kinh tế xã hội của các dự án đầu tư, xây dựng cơ chế thu hút nguồn vốn xã hội hóa tư nhân, và xem xét lại khả năng tăng ngân sách từ các nguồn thu bị bỏ quên. Ví dụ, có thể đưa ra chính sách thu hồi vốn ngân sách một cách hợp lý từ việc phát triển hạ tầng (mở đường, nâng cấp hạ tầng, xây cầu, xây metro…), khi nhờ đó mà giá trị địa ốc hai bên đường gia tăng mạnh. Lâu nay, món lợi này lọt vào túi các nhà đầu cơ địa ốc thông qua việc mua bán đất trước khi dự án được phê duyệt. Điều đó vừa gây khó khăn cho công tác đền bù giải tỏa, vừa dẫn đến vấn nạn quy hoạch treo.

Hiệu quả kinh tế đô thị có thể đạt giá trị cộng hưởng với tầm nhìn rộng ra quy mô vùng, khuyến khích phát triển có kế hoạch, có liên kết vùng, và nhất là có sự cạnh tranh lành mạnh giữa các cá nhân, các đơn vị, và các quận huyện của thành phố, giữa các tỉnh thành khác trong vùng đô thị TP.HCM trong mọi lĩnh vực hoạt động của nền kinh tế, và xa hơn nữa, là cạnh tranh với các vùng đô thị hàng đầu châu Á như Thượng Hải, Thâm Quyến, Tokyo, và đảo quốc Singapore.

Xây dựng đô thị đáng sống

TP.HCM đang hướng đến mục tiêu thành phố đáng sống, mà theo tôi, phải xác định rõ, là thành phố đáng sống cho mọi người dân thuộc mọi tảng lớp xã hội. Giá trị đó sẽ được thể hiện qua:

Một hệ thống giao thông công cộng hiệu quả, giúp mọi người dân có thể chọn lựa phương tiện di chuyển công cộng tiện lợi với giá rẻ trong thành phố và đến các tỉnh, thành trong vùng đô thị TP.HCM.

Một hệ thống y tế, giáo dục, và các lợi ích hạ tầng xã hội khác đạt tiêu chuẩn quốc tế. Giáo dục cấp phổ thông và tiêu chuẩn chăm sóc y tế cơ bản phải được miễn phí cho người dân.

Một thành phố của cơ hội phát triển con người và xã hội, trong đó mọi tảng lớp người dân và gia đình đều tìm thấy cơ hội bình đẳng trong cuộc sống, làm việc, và phát triển tương lai của mình theo khả năng và mong muốn của mình.

Một đô thị thông minh, với tiêu chí hiệu quả kinh tế và an toàn. Trong đó, không chú trọng khía cạnh hào nhoáng của thiết bị thông minh tốn kém, mà đặt nặng hiệu quả cải thiện đời sống, như thủ tục hành chính qua mạng, quản lý giao thông tự động, quản lý và cảnh báo chống ngập. Ngoài ra, có phương án dự phòng đảm bảo an toàn khi có sự cố, và giảm thiểu thiệt hại khi hệ thống mạng có nguy cơ mất ổn định và mất an toàn.

Một đô thị hội nhập quốc tế, tạo điều kiện thuận lợi cho việc thu hút, hội tụ nhân tài trong và ngoài nước.

Nên khuyến khích người nước ngoài đang sinh sống tại thành phố cư trú tập trung, hình thành các khu phố cộng đồng đa dạng như phố Pháp, phố Hoa, phố Hàn, phố Nhật, phố Mỹ … để giới trẻ giao lưu, nâng cao trình độ sinh ngữ, và thu thập kinh nghiệm sống và làm việc với người nước ngoài, đồng thời giúp cho những người nước ngoài hiểu biết và giao tiếp tốt hơn với người Việt.

Phát triển văn hóa kinh tế cộng đồng

Với trên 300 năm lịch sử phát triến đô thị, TP.HCM cần bảo tồn những khu đô thị lịch sử đồng thời với việc xây dựng các khu đô thị mới. Cản phải giữ gìn và phát triển được những khu đô thị có bản sắc đặc thù của các cộng đồng, về mặt không gian quy hoạch kiến trúc lẫn đời sống sinh hoạt, kinh tế, văn hóa xã hội, đại diện cho từng thời kỳ đặc trưng trong lịch sử phát triển của thành phố.

Trước tiên, cần bảo tồn và chỉnh trang những khu đô thị mang bản sắc và dấu ấn lịch sử, như khu phố trung tâm với quy hoạch và kiến trúc mang đậm dấu ấn Pháp, khu phố chợ Bình Tây và các tuyến đường mang đậm dấu ấn bản sắc kiến trúc và sinh hoạt của người Hoa Chợ Lớn, và khu phố sông nước Nam Bộ dọc các kênh rạch.

Kế đến, cản xây dựng và phát triển những khu đô thị mang bản sắc hiện đại và dấu ấn thời đại, như khu phố kinh tế tài chính quốc tế Thủ Thiêm, khu đô thị công nghệ cao, khu đô thị mới hiện đại Phú Mỹ Hưng, khu đô thị đại học tầm cỡ quốc gia trong tương lai tại Thủ Đức, khu phố các cộng đồng nước ngoài, khu phố công nhân, khu phố các làng nghề, khu du lịch sinh thái.

Những khu đô thị đa bản sắc như vậy, không những là những khu vực đa dạng hấp dẫn thu hút khách du lịch, mà còn là những đơn vị kinh tế đóng góp cho phát triển thành phố.

(Theo Forbes)