Phạt tội quấy rối tình dục: Treo đấy cho vui?

Nói tới quấy rối tính dục, nhiều người vẫn nghĩ đó là hành vi ở nơi công sở. Tuy nhiên, hiểu theo nghĩa rộng thì các hành vi quấy rối tình dục tại xã, huyện, thậm chí là trên đồng… đều có thể bị phạt.

Quy định cấm quấy rối tính dục (QRTD) tại nơi làm việc trong Bộ Luật Lao động sửa đổi năm 2012 là một bước tiến vượt bậc nhằm đảm bảo một môi trường làm việc lành mạnh và an toàn cho người lao động. Tuy nhiên, nhiều người vẫn chưa biết thế nào là QRTD, tố cáo ai, phạt ai…

Những ranh giới mong manh

Xưa nay, nói tới QRTD, nhiều người vẫn nghĩ đó là hành vi ở nơi công sở. Tuy nhiên, hiểu theo nghĩa rộng “nơi làm việc” thì các hành vi QRTD tại xã, huyện, tại các làng nghề, thậm chí có thể là trên những cánh đồng… đều có thể bị phạt. Ngay cả giúp việc gia đình, khi làm việc bị sàm sỡ cũng là hành vi QRTD. Mức phạt mới nhất theo dự thảo nghị định hướng dẫn điều khoản này lên tới 50-75 triệu đồng.

Hiện nay, định kiến giới chính là rào cản lớn nhất khiến cho người bị QRTD không dám tố cáo (ảnh minh họa).

Báo cáo nghiên cứu mới nhất do Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) và Bộ LĐTBXH mới thực hiện (tháng 12.2012) cho thấy, tình trạng QRTD đang diễn biến phức tạp ở nhiều lĩnh vực, ngành nghề. Từ văn phòng hành chính nhà nước, tới công ty, xí nghiệp, thậm chí ngay cả hợp tác xã… Ba trong nhiều lĩnh vực được nghiên cứu cho thấy, việc QRTD có thể diễn ra nhiều nhất là ngành giáo dục, y tế, và cả ngành chăn nuôi, thú y vốn là một ngành kinh tế đặc thù.

“Trong ngành chăn nuôi, thú y của bên tôi, do công việc suốt ngày liên quan đến phối giống, đỡ đẻ cho động vật nên ảnh hưởng rất nhiều đến lời nói và hành vi. Nhiều khi chẳng hiểu lúc nào “đối tượng” QRTD thật, lúc nào đùa” – một nữ cán bộ làm công tác thú y trăn trở.

Nghiên cứu cũng chỉ ra, nỗi lo sợ mất việc đã khiến rất nhiều nạn nhân bị QRTD không dám lên tiếng hơn nữa họ im lặng vì cảm thấy xấu hổ. Theo ghi nhận của PV NTNN, ở các vùng nông thôn, hành vi QRTD tại nơi làm việc được nhìn nhận như một vấn đề nhạy cảm, khó nói nên có rất ít thông tin để chia sẻ.

Chị Lê Thị Tâm- kế toán tại một công ty xây dựng đóng trên địa bàn huyện Can Lộc (Hà Tĩnh) bày tỏ: “Tôi rất hoan nghênh điều luật này, bảo vệ cho người bị yếu thế – là phụ nữ như chúng tôi. Tuy nhiên, nếu tôi bị đồng nghiệp QRTD, tôi cũng không dám tố cáo, bởi việc đưa ra bằng chứng rất khó xác định, mà đưa ra rồi thì ảnh hưởng tới gia đình, chồng con. Vì vậy, nói chung tôi cho rằng chị em ở nông thôn mà bị QRTD sẽ không dám nói ra”.

Tương tự, chị Bùi Thị H (ở Bình Phú, Thạch Thất, Hà Nội) làm việc tại một công trường xây dựng ở phố Quan Hoa (Cầu Giấy, Hà Nội) chia sẻ: “Nhóm tôi gồm 4 chị em làm công việc dọn rác, thường xuyên bị công nhân trêu chọc, gạ gẫm “quan hệ”, thậm chí còn đòi “cho” mới cho chúng tôi làm công việc của mình. 2 chị em trong nhóm không chịu đã phải về quê, còn 2 chúng tôi thì làm dữ nên họ cũng phải nể”. Tuy nhiên, chị H không hề nghĩ hành vi đó là QRTD, và chị có thể tố cáo. Khi được hỏi, chị ngơ ngác: “Tố cáo với ai? Mà tôi xấu hổ lắm, không dám nói đâu”.

Không tố cáo, phạt ai?

Bà Nguyễn Thu Thúy – Trung tâm Nghiên cứu khoa học giới, phụ nữ, gia đình và vị thành niên (CSAGA) cho biết, theo định nghĩa của quốc tế thì tất cả hành vi, lời nói, cử chỉ (thậm chí cả ánh mắt) có ý gợi dục khiến cho người nghe cảm thấy khó chịu, cảm thấy mất an toàn đều có thể được coi là QRTD.

Tuy nhiên, hiện nay định kiến giới chính là rào cản lớn nhất khiến cho người bị QRTD không dám tố cáo. Tại các công sở, người bị QRTD có thể bị đổ lỗi như cô ấy ăn mặc hở hang, thái độ khêu gợi, tư cách không đứng đắn, gạ gẫm, lợi dụng đàn ông… Còn ở nông thôn, người bị QRTD có khi lại “gặp nạn” trước bởi điều tiếng. Do đó, những người bị QRTD cắn răng chịu đựng vì cho rằng mình nói ra cũng không được bảo vệ, chỉ thiệt thân.

QRTD đang được thừa nhận là một vấn đề toàn cầu. Ở Australia, cứ 10 y tá thì có 6 người bị QRTD ở Mỹ, trên 50% lao động nữ bị QRTD còn ở Canada, 51% phụ nữ bị QRTD ít nhất một lần. Ở Trung Quốc, một cuộc điều tra vào năm 2009 cho thấy có 20% trong tổng số 1.837 người được phỏng vấn cho biết đã từng bị QRTD, trong đó 1/3 là nam giới. Kể từ 1995 trở lại đây, đã có 50 quốc gia xây dựng hệ thống pháp luật chống QRTD.

Thực tế tại các vùng nông thôn, chưa có vụ QRTD nào bị tố cáo. Bà Đoàn Thị Phương Loan- Trưởng ban Chính sách pháp luật của Hội Liên hiệp Phụ nữ Hải Phòng cho biết, Ban chưa từng tư vấn một trường hợp nào về việc sàm sỡ, QRTD ở khu vực nông thôn.

Còn ở thành phố, ông Lê Văn Đại – Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra của Liên đoàn Lao động TP.Hải Phòng thì cho biết, toàn thành phố có hơn 30.000 lao động nữ, “tuy nhiên cả nhiệm kỳ qua, tôi chưa bao giờ nhận được tố cáo nào của nữ công nhân viên về vấn đề này. Đây là chuyện tế nhị, họ ít khi gửi đơn. Có được chứng cứ kèm theo còn khó hơn nữa. Thông thường họ sẽ tự giải quyết cá nhân với nhau. Bước cuối cùng mới nhờ đến công an can thiệp” – ông Đại nói.

Ông Nguyễn Văn An – Phó Giám đốc Sở LĐTBXH TP.Đà Nẵng cũng bày tỏ: “Chúng tôi chưa biết ở Đà Nẵng có hay không chuyện QRTD tại nơi làm việc, cũng chưa nhận được đơn thư liên quan đến vấn đề này. Để quy định mới có tính khả thi cao, Bộ LĐTBXH cần lấy thêm nhiều ý kiến từ chính những người trong cuộc về việc làm thế nào để họ có thể tố cáo, và họ được bảo vệ thế nào sau khi tố cáo”.

Từ góc độ quản lý cấp xã, ông Trần Đình Vương – cán bộ UBND xã Đồng Lộc, huyện Can Lộc (Hà Tĩnh) cho biết: “Đọc trên báo thấy dự thảo quy định mức xử phạt cao nhất là 75 triệu đồng đối với cá nhân, mức xử phạt tăng gấp đôi với tổ chức, tôi thấy điều này khó khả thi. Vấn đề không phải là phạt bao nhiêu tiền, mà là làm thế nào để xác định rõ hành vi QRTD, bảo vệ nhân phẩm và danh dự người tố cáo, cũng như xử lý đúng người có hành vi xấu với người khác tại nơi làm việc. Nếu không, dù có phạt cả trăm triệu thì cũng chỉ là… treo đấy cho vui”.

Ông Đặng Đức San – Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ LĐTBXH): Vẫn chưa có định nghĩa đầy đủ

Hành vi QRTD mới được đưa vào Bộ luật Lao động sửa đổi có hiệu lực từ 1.5 tới. Tuy nhiên, cho đến nay vẫn chưa có một định nghĩa nào về hành vi này. Hiện Bộ LĐTBXH vẫn căn cứ định nghĩa của quốc tế, nhưng thực tế cho thấy định nghĩa này khó phù hợp ở Việt Nam. Hiện, Tổ soạn thảo của Vụ Pháp chế đang tiến hành các bước tổng hợp ý kiến góp ý, dự kiến trong tháng 3 dự thảo mới sẽ được công bố.

Bà Lê Thị Mai Hoa – Phó Giám đốc Sở LĐTBXH Hà Tĩnh: Cần xác định rõ các hành vi

Theo tôi, trước khi áp dụng các chế tài xử phạt, nghị định cần xây dựng hệ thống các hành vi xác định là QRTD, ranh giới giữa các hành vi. Đặc biệt, nên có điều khoản liên quan đến việc giáo dục QRTD, truyền thông hoặc khuyến khích các doanh nghiệp xây dựng nên quy chế ứng xử văn hoá tại nơi làm việc. Đặc biệt là tuyên truyền tới lao động làm việc tự do. Song song với đó, cần xác định cụ thể từng hành vi QRTD để có căn cứ xác định mức xử phạt.

Thạc sĩ Nguyễn Thị Diệu Hồng ( Vụ Bình đẳng giới, Bộ LĐTBXH): Chỉ mong hạn chế một phần

QRTD đúng là ngày càng trầm trọng, nhưng thực tế rất khó trong việc đưa ra bằng chứng để chứng minh hành vi QRTD. Nếu đưa luật này vào áp dụng khó thực hiện được triệt để mà chỉ hạn chế một phần mà thôi. Bên cạnh đó, nếu không nghiên cứu kỹ để thực hiện luật này thì dễ dẫn đến lợi dụng để vụ lợi và trả thù lẫn nhau, trong khi chưa chắc nạn nhân đã được bảo vệ.

Bà Nguyễn Thu Thúy (Trung tâm Nghiên cứu khoa học giới, phụ nữ, gia đình và vị thành niên): Khó kiếm bằng chứng rõ ràng

Do các hành vi QRTD rất đa dạng hoặc chỉ diễn ra tại chỗ vắng, chỉ có hai bên với nhau nên đôi khi thiếu bằng chứng rõ ràng. Nghị định xử phạt đã là một văn bản hướng dẫn chi tiết việc thi hành luật, vì thế, nếu nghị định chưa có định nghĩa về QRTD thì “gây khó” cho cả nạn nhân và người có trách nhiệm xử phạt, vì họ sẽ không biết tố cáo như thế nào, thu thập bằng chứng như thế nào. Theo tôi, trước hết cần tuyên truyền cho người dân nâng cao nhận thức về hành vi QRTD để có thể biết về quyền và giới hạn hành vi của mình tại nơi làm việc…

Minh Nguyệt – Hữu Anh- Diệu Linh (ghi)

Theo Dantri