Phát hiện viên đá rune lâu đời nhất thế giới với những thông điệp bí ẩn

Ngày 22/2, theo CNN, các nhà khảo cổ tại Na Uy vừa phát hiện nhiều mảnh vỡ của một phiến đá chữ rune có niên đại gần 2.000 năm.

Viên đá chữ rune lâu đời nhất thế giới được khai quật trong những ngôi mộ cổ ở miền đông Na Uy. Ảnh: CNN

Đây được xem là viên đá rune lâu đời nhất thế giới từng được ghi nhận, chứa đựng những thông điệp bí ẩn và có thể cung cấp thêm manh mối về sự phát triển của hệ thống chữ viết German cổ đại.

Viên đá rune cổ nhất được tìm thấy vào năm 2021 trong quá trình khai quật một khu mộ cổ ở miền đông Na Uy. Ban đầu, các nhà khảo cổ phát hiện một mảnh đá lớn có khắc chữ rune. Khi tiếp tục điều tra, họ thu thập thêm nhiều mảnh vỡ khác có ký tự tương tự trong các ngôi mộ gần đó.

Sau khi nghiên cứu, các chuyên gia nhận ra rằng tất cả những mảnh vỡ này từng thuộc về một phiến đá lớn hơn, vốn đã bị chia nhỏ và đặt vào nhiều khu chôn cất khác nhau. Nhóm nghiên cứu tại Bảo tàng Lịch sử Văn hóa của Đại học Oslo đã xác định niên đại của các mảnh đá bằng phương pháp định tuổ.i bằng cacbon phóng xạ, cho thấy chúng có từ năm 50 trước Công nguyên đến năm 275 sau Công nguyên. Phát hiện này xác lập đây là viên đá rune cổ nhất từng được biết đến.

Chữ rune và bí ẩn chưa có lời giải

Chữ rune là hệ thống chữ viết đầu tiên của các tộc người German cổ, xuất hiện trong vài thế kỷ đầu sau Công nguyên và được sử dụng rộng rãi ở Scandinavia cho đến cuối thời Trung cổ. Người ta tin rằng chữ rune lấy cảm hứng từ bảng chữ cái La Mã nhưng nguồn gốc chính xác và mục đích sử dụng ban đầu vẫn còn là bí ẩn.

Nhiều viên đá rune được tìm thấy ở Bắc Âu mang thông điệp quan trọng, từ những ghi chép về các vị vua Viking quyền lực đến lời cảnh báo về biến đổi khí hậu trong quá khứ. Tuy nhiên, phần lớn các viên đá này có niên đại từ thời Viking (800 – 1050 sau Công nguyên), trong khi chữ rune ban đầu xuất hiện sớm hơn nhiều nhưng lại rất hiếm.

Chữ rune được khắc trên đá. Ảnh: CNN

Viên đá rune mới phát hiện có những ký tự khó giải mã, bao gồm những dòng chữ rune chưa từng thấy trước đây. Điều này đặt ra nhiều câu hỏi về ý nghĩa của các ký tự, danh tính người khắc chữ và lý do viên đá bị chia nhỏ qua các thế hệ.

Giải mã thông điệp cổ đại

Một trong những phát hiện đáng chú ý nhất là trên viên đá có khắc một từ hay tên có thể đọc là Idiberug. Các nhà nghiên cứu chưa thể xác định chính xác ý nghĩa, nhưng họ tin rằng đây có thể là tên của một cá nhân, có khả năng là một người phụ nữ.

Đặc biệt, trên một mảnh đá khác, nhóm nghiên cứu tìm thấy một dòng chữ có thể là chữ ký của người khắc chữ rune. Cấu trúc văn bản bao gồm một từ chỉ ngôi thứ nhất “tôi”, tiếp theo là tên người, động từ mang nghĩa “viết” và kết thúc bằng từ “rune”. Nếu được xác nhận, đây có thể là ví dụ sớm nhất về chữ ký của một thợ khắc rune cổ đại.

Các nhà nghiên cứu cho rằng chữ khắc trên đó có thể là tên một phụ nữ. Ảnh: CNN

Điều đáng chú ý hơn nữa là các ký tự này có thể liên quan đến một thợ khắc chữ rune nữ. Trong hệ thống chữ rune, hậu tố “-u” thường được sử dụng để chỉ tên nữ giới. Nếu giả thuyết này đúng, đây sẽ là bằng chứng đầu tiên về sự tham gia của phụ nữ trong nghệ thuật khắc chữ rune cách đây gần 2.000 năm.

Những thách thức trong việc phục dựng

Mặc dù các nhà nghiên cứu đã thành công trong việc ghép nối một số mảnh đá nhưng vẫn còn nhiều phần bị thiếu và chưa thể tái tạo hoàn chỉnh. Các mảnh vỡ được tìm thấy trong nhiều ngôi mộ khác nhau cho thấy viên đá rune có thể đã bị chia nhỏ và tái sử dụng trong các nghi lễ tang lễ khác nhau.

Tiến sĩ Kristel Zilmer – chuyên gia về chữ rune tại Bảo tàng Lịch sử Văn hóa của Đại học Oslo, nhận định rằng phát hiện này mang ý nghĩa đặc biệt trong nghiên cứu về ngôn ngữ học và văn hóa German cổ. Theo bà, viên đá rune này không chỉ phản ánh hệ thống chữ viết sơ khai mà còn là bằng chứng về cách con người thời kỳ đó sử dụng chữ rune để tưởng niệm hoặc đán.h dấu các sự kiện quan trọng.

Ý nghĩa của phát hiện đối với khảo cổ học

Phát hiện này mở ra một góc nhìn mới về chức năng của các viên đá rune trong xã hội cổ đại. Trước đây, người ta tin rằng các viên đá rune chủ yếu được sử dụng để khắc ghi tên tuổ.i của một người nhằm bảo tồn danh tính qua các thế hệ. Tuy nhiên, viên đá rune Svingerud lại có dấu hiệu bị khắc nhiều lần, bị phá hủy rồi tiếp tục được tái sử dụng.

Tiến sĩ Lisbeth Imer – chuyên gia tại Bảo tàng Quốc gia Đan Mạch, cho rằng phát hiện này có thể thay đổi quan niệm về cách người xưa sử dụng đá rune. Thay vì chỉ là bia tưởng niệm cố định, viên đá có thể đã phục vụ nhiều mục đích khác nhau qua các thế kỷ.

Hiện tại, nhóm nghiên cứu vẫn tiếp tục tìm kiếm thêm các mảnh vỡ và phân tích những ký tự chưa được giải mã. Việc ghép nối và nghiên cứu các mảnh đá rune này hứa hẹn sẽ mang lại nhiều phát hiện quan trọng hơn trong tương lai, giúp làm sáng tỏ thêm về ngôn ngữ và văn hóa của người German cổ.