Phát động chiến dịch kêu gọi sử dụng kháng sinh có trách nhiệm tại Việt Nam
Ngày 18/11, Bộ Y tế, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, với sự hỗ trợ của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO) đã phát động Chiến dịch nhằm nâng cao nhận thức về việc sử dụng kháng sinh có trách nhiệm tại Việt Nam.
Ảnh minh họa: AFP/ TTXVN
Chiến dịch kêu gọi các cá nhân, các nhóm, các tổ chức và cộng đồng thực hiện vai trò của mình để chấm dứt lạm dụng kháng sinh tại các bệnh viện, trang trại và tại mỗi hộ gia đình.
Theo WHO, hằng năm, Tuần lễ Nâng cao nhận thức về kháng kháng sinh toàn cầu diễn ra từ ngày 18 đến ngày 24/11 nhằm nâng cao nhận thức về tình trạng kháng thuốc kháng sinh trên toàn cầu và khuyến khích các thực hành tốt nhất trong cộng đồng, lực lượng y tế và các nhà hoạch định chính sách để tránh sự xuất hiện, lây lan thêm của các bệnh n.hiễm t.rùng kháng thuốc.
Kháng kháng sinh xảy ra khi vi khuẩn, virus, nấm và ký sinh trùng kháng lại tác dụng của thuốc, khiến các bệnh n.hiễm t.rùng thông thường khó điều trị hơn, làm tăng nguy cơ lây lan bệnh, bệnh nặng và t.ử v.ong. Thuốc kháng sinh được sử dụng để chống lại bệnh tật ở người, động vật và thực vật và bao gồm các loại thuốc kháng sinh, kháng virus, kháng nấm và chống ký sinh trùng.
Tại khu vực Tây Thái Bình Dương, trong đó có Việt Nam, thông điệp truyền thông của Tuần lễ Nâng cao nhận thức về kháng kháng sinh toàn cầu là “sử dụng kháng sinh có trách nhiệm” nhằm kêu gọi mọi người hành động phòng, chống kháng kháng sinh như một nguyên tắc bao trùm, được thể hiện bằng cách bảo vệ bản thân, xã hội và các thế hệ tương lai.
Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Trường Sơn cho biết: “Hơn 1 năm qua, với diễn biến phức tạp của dịch COVID-19 tại Việt Nam, vấn đề nâng cao hiểu biết, nhận thức của mọi tầng lớp người dân về việc sử dụng thuốc kháng sinh (5 đúng) đúng người bệnh, đúng thuốc, đúng liều, đúng đường dùng và đúng thời gian, càng cần thiết được nâng cao. Hơn bao giờ hết, việc đối phó với kiểm soát dịch bệnh cũng như phòng, chống kháng thuốc ngày càng trở nên quan trọng. Các Sở Y tế các cấp, từ Trung ương đến địa phương cần tập trung hơn nữa, quyết liệt hơn nữa nhằm nâng cao, tối ưu hóa việc sử dụng kháng sinh an toàn, hợp lý góp phần vào công cuộc phòng chống kháng thuốc, trong điều trị và cho tương lai”.
Trong khi đó, ông Phùng Đức Tiến, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết, việc lạm dụng kháng sinh trong ngành chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản và trồng trọt là mối quan tâm lớn, là nguy cơ làm xuất hiện và lây lan vi sinh vật kháng kháng sinh. “Chúng tôi đã loại bỏ việc sử dụng chất kháng khuẩn để kích thích tăng trưởng và đang làm việc với các nhà sản xuất để duy trì sức khỏe, phúc lợi và năng suất vật nuôi. Chúng tôi kêu gọi các chuyên gia nông nghiệp và thú y chỉ sử dụng các chất kháng khuẩn chất lượng cao được sản xuất theo tiêu chuẩn quốc tế và được bán do các nhà phân phối được ủy quyền”, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cho hay.
Nhấn mạnh tình trạng kháng thuốc kháng sinh là mối đe dọa cơ bản đối với sức khỏe con người và là một trong 10 mối đe dọa hàng đầu đối với sức khỏe cộng đồng toàn cầu mà nhân loại phải đối mặt, Tiến sĩ Kidong Park, Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam cho biết lượng tiêu thụ thuốc kháng sinh trên toàn cầu ở người đã tăng lên trong hai thập kỷ qua, chủ yếu là do việc sử dụng kháng sinh ngày càng tăng ở các quốc gia có thu nhập thấp và thu nhập trung bình.
Video đang HOT
“Đại dịch COVID-19 càng làm trầm trọng hơn việc lạm dụng và dùng thuốc kháng sinh không đúng cách. Vấn đề kháng thuốc kháng sinh phải được giải quyết gấp, thông qua cách tiếp cận ‘Một sức khỏe’ liên quan đến các cam kết lâu dài, mạnh mẽ từ các chính phủ và các bên liên quan khác. WHO tiếp tục sẵn sàng hỗ trợ chính phủ trong việc đảm bảo khả năng tiếp cận và hiệu quả của các loại thuốc thiết yếu này trong tương lai”, ông Kidong Park nói.
Tiến sĩ Remi Nono Womdim, Trưởng đại diện FAO tại Việt Nam cho biết: “Thuốc kháng vi sinh (trong đó có kháng sinh) là chìa khóa quan trọng trong điều trị bệnh, chúng ta cần các loại thuốc này để bảo vệ sức khỏe con người và động vật.
Thực thi hành động nhằm phòng chống tình trạng kháng thuốc sẽ giúp cho các hệ thống lương thực thực phẩm bền vững và linh hoạt hơn. Tổ chức FAO hiện đang áp dụng phương pháp tiếp cận Một sức khỏe, kết nối với các ngành và lĩnh vực khác nhau nhằm hỗ trợ các chính phủ, các bên liên quan trong lĩnh vực này. Mục tiêu của chúng tôi là duy trì hiệu lực kháng khuẩn và đảm bảo khả năng tiếp cận các loại thuốc kháng vi sinh một cách bình đẳng và bền vững, phục vụ việc sử dụng thuốc một cách có trách nhiệm và thận trọng trong lĩnh vực y tế, thú y và sức khỏe cây trồng”.
Thuốc kháng sinh là một trong những phát minh quan trọng nhất của nhân loại. Chúng cho phép con người sống sót sau những đợt n.hiễm t.rùng do vi khuẩn nghiêm trọng gây ra. Tuy nhiên, nếu tiếp tục lạm dụng và dùng kháng sinh không đúng cách, chúng ta có thể quay trở lại thời kỳ như một thế kỷ trước, chịu sự tác động của các mầm bệnh và không thể sống sót ngay cả khi bị n.hiễm t.rùng thông thường.
Trí tuệ nhân tạo có thể thiết kế kháng sinh mới trong vài ngày
Tìm ra loại kháng sinh mới rất tốn thời gian và t.iền bạc. Nhưng với hệ thống trí tuệ nhân tạo mới của IBM, có thể chỉ mất vài ngày.
Theo tờ Vox, các nhà nghiên cứu IBM đang sử dụng hệ thống trí tuệ nhân tạo (AI) có thể tự động cho ra thiết kế phân tử của kháng sinh mới.
Trong nghiên cứu mới công bố đăng trên tờ Nature Biomedical Engineering, các nhà nghiên cứu đã nói rõ cách sử dụng hệ thống để nhanh chóng tạo ra hai thiết kế peptide kháng khuẩn mới. Peptide là các phân tử nhỏ có thể diệt khuẩn, hiệu quả trong chống lại một loạt mầm bệnh ở chuột.
Thông thường, quy trình tìm ra phân tử này sẽ khiến các nhà khoa học mất hàng năm trời. Hệ thống AI chỉ làm trong vài ngày.
Lạm dụng, phụ thuộc kháng sinh
Tình trạng lạm dụng kháng sinh ngày càng nghiêm trọng. Ảnh: Pnnl
Khi có kháng sinh mới ra đời, chúng có tác dụng cứu mạng sống con người. Từ khi phát hiện ra penicillin năm 1928, khởi đầu cho kỷ nguyên kháng sinh hiện đại, con người đã phụ thuộc vào kháng sinh để chữa các bệnh nguy hiểm như lao, hay giúp sản phụ an toàn trong khi mổ đẻ...
Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo con người đang bước vào kỷ nguyên hậu kháng sinh - thời điểm mà các loại kháng sinh hiện có đang hầu như vô dụng vì chúng ta quá lạm dụng kháng sinh trong nuôi trồng, chữa bệnh.
Theo báo cáo mới của tổ chức từ thiện Pew Charitable Trusts, đại dịch COVID-19 đã khiến cho vấn đề kháng kháng sinh thêm trầm trọng. Các bác sĩ có xu hướng kê kháng sinh không cần thiết cho bệnh nhân. Ngay cả khi COVID-19 là bệnh do virus gây ra và kháng sinh không có tác dụng với virus, nhưng bác sĩ vẫn cho bệnh nhân dùng kháng sinh để chống n.hiễm t.rùng thứ phát khi nằm viện, ngay cả khi chưa biết bệnh nhân có viêm nhiễm hay không.
Ngày nay, cứ vài phút lại có một người ở Mỹ c.hết vì viêm nhiễm mà kháng sinh không thể điều trị. Trong một năm, 700.000 người khắp thế giới t.ử v.ong vì các loại viêm nhiễm kháng kháng thuốc. Số ca t.ử v.ong hàng năm có thể tăng lên 10 triệu người vào năm 2050 trừ khi có thay đổi lớn.
Các công ty công nghệ sinh học và hãng dược lớn không tạo ra kháng sinh mới vì mất nhiều năm và nhiều t.iền nghiên cứu, phát triển. Phần lớn các hợp chất mới đều thất bại. Ngay cả nếu thành công thì cũng không đủ bù chi phí.
Vị cứu tinh AI
Hệ thống AI của IBM có thể tạo ra thiết kế kháng sinh mới trong vài ngày. Ảnh: Young Scientists
Trong bối cảnh đó, hệ thống AI của IBM xuất hiện. Hệ thống này dựa vào mô hình tạo sinh.
Trong bước đầu tiên, các nhà nghiên cứu sử dụng cơ sở dữ liệu về các phân tử peptide hiện có. Sau đó, AI sẽ lấy thông tin từ cơ sở dữ liệu này và phân tích đặc điểm để tìm ra mối liên hệ giữa các phân tử và đặc tính. AI có thể phát hiện ra rằng khi phân tử có cấu trúc hoặc thành phần cụ thể nào đó, nó có xu hướng thực hiện một chức năng nhất định. Điều này giúp AI "học" quy tắc cơ bản trong thiết kế phân tử.
Cuối cùng, các nhà nghiên cứu cho AI biết họ muốn phân tử mới có đặc đ.iểm gì. Bằng những thông tin đó, AI sẽ thiết kế phân tử mới thỏa mãn các điều kiện. Các nhà nghiên cứu sẽ chọn phương án tốt nhất và bắt đầu thử nghiệm trên chuột trong phòng thí nghiệm.
Các nhà nghiên cứu IBM cho rằng cách tiếp cận của họ vượt trội các phương pháp thiết kế peptide kháng khuẩn mới tới 10%. Họ đã có thể thiết kế 2 peptide kháng khuẩn mới có hiệu quả cao, trong đó có loại chống phế trực khuẩn gây viêm nhiễm ở bệnh nhân. Peptide này có độc lực thấp khi được thử nghiệm trên chuột, dấu hiệu cho thấy nó an toàn.
Đây không phải lần đầu tiên AI tỏ ra hứa hẹn trong giải quyết các vấn đề hóc búa trong ngành sinh học. Năm 2020, phòng thí nghiệm nghiên cứu AI DeepMind đã phát hiện ra cách protein cuộn xoắn thế nào. Đây là thách thức khiến các nhà sinh học đau đầu suốt 50 năm qua. Một thành tích nữa của hệ thống AI do các nhà nghiên cứu MIT huấn luyện là dự báo phân tử nào sẽ có đặc điểm diệt khuẩn.
Tuy nhiên, nghiên cứu của IBM khác với MIT ở chỗ họ không huấn luyện AI về các phân tử mà con người đã biết là có đặc điểm kháng khuẩn (100.000 điểm dữ liệu). IBM huấn luyện AI trên cơ sở dữ liệu lớn hơn nhiều (1,7 triệu điểm dữ liệu).
Hiện nay, nhóm nghiên cứu ở IBM đang tìm cách để hệ thống AI thiết kế cách điều trị COVID-19. Họ không chỉ muốn ứng dụng hệ thống AI trong tìm ra kháng sinh mới mà còn hy vọng có thể ứng dụng trong nhiều lĩnh vực khác, giúp các nhà khoa học phát hiện và thiết kế các loại thuốc và phương pháp điều trị hiệu quả hơn cho các loại bệnh, giúp chống biến đổi khí hậu, giúp tìm ra các vật liệu thông minh...
Cần làm gì để cân bằng hệ vi khuẩn đường ruột giúp hệ tiêu hóa khỏe mạnh Lạm dụng kháng sinh, ăn uống, sinh hoạt không hợp lý hoặc cơ thể bị stress là những nguyên nhân khiến hệ vi sinh vật đường ruột dễ bị mất cân bằng. Lúc này cần làm gì? Hệ vi sinh vật đường ruột của chúng ta là 1 quần thể vi khuẩn sống trong ống tiêu hóa và chứa hàng chục nghìn tỷ...