Phải đán.h giá thầy thuố.c một cách công bằng

Những ca tai biến y khoa xảy ra ở nước ta thời gian gần đây phần lớn để lại hậu quả nặng nề: bệnh nhân t.ử von.g, người nhà bệnh nhân phản ứng thái quá, tấ.n côn.g bác sỹ, gây dư luận xấu trong xã hội… Xung quanh vấn đề này, nhà báo, bác sĩ Trần Sĩ Tuấn – Tổng biên tập báo Sức khỏe&Đời sống đã trao đổi hết sức thẳng thắn, cởi mở và khá chính xác về hiện tượng xã hội này với báo chí, hôm qua 27-2.

Báo chí cần thông tin chính xác, công bằng để đảm bảo môi trường làm việc cho y, bác sĩ

Tai biến y khoa giảm

– PV: Gần đây, báo chí trong nước đưa tin dồn dập về tai biến y khoa, có phải tai biến y khoa tại Việt Nam đang tăng, thưa ông?

– Bác sĩ Trần Sĩ Tuấn: Nếu so với những vấn đề một số báo chí đề cập trong thời gian qua thì thực tế, tai biến y khoa ở nước ta còn nhiều hơn. Nhưng nói rằng tai biến y khoa tăng là thiếu cơ sở. Thống kê ở Mỹ, 1 năm có đến 100.000 bệnh nhân t.ử von.g do tai biến y khoa. Nhưng truyền thông ở Mỹ và các nước phát triển khác cũng ít đề cập đến tai biến y khoa để tránh gây hoang mang cho người dân, phần lớn là bệnh nhân kiện ra tòa và nếu là lỗi do thầy thuố.c thì sẽ bị xử phạt rất nặng. Ở Việt Nam, nguyên nhân chính khiến người dân hoài nghi rằng tai biến đang tăng lên là do sự bùng nổ của thông tin, báo mạng và các mạng xã hội. Chỉ cần trong nháy mắt, thông tin tai biến đã lan ra toàn quốc. Như vậy, vấn đề ở đây là vấn đề truyền thông và văn hóa ứng xử chứ không phải do tai biến nhiều hơn trước.

Hiện nước ta chưa có một cơ quan, tổ chức nào ghi nhận, thống kê các tai biến xảy ra nhưng theo một tài liệu, tai biến sản khoa đã giảm 1/3 so với 10 năm trước đây. Đặc biệt, nhiều ca thuyên tắc ối đã được các bác sĩ cứu sống cả mẹ lẫn con (tỷ lệ cứu được mẹ là 20%, cứu được con là 50%). Thời điểm cách đây hơn 30 năm thì gần như tỉ lệ t.ử von.g của sản phụ thuyên tắc ối là 100%. Điều này chứng tỏ tai biến y khoa giảm đi chứ không tăng lên.

- Theo ông, đâu là nguyên nhân dẫn đến tai biến y khoa ở nước ta?

– Có nhiều nguyên nhân: do trình độ thầy thuố.c, do bác sĩ thiếu trách nhiệm, cẩu thả, do lỗi hệ thống, do thuố.c… và một nguyên nhân lớn là do quá tải. Ở các nước phát triển, trung bình các bác sĩ khám và tư vấn bệnh từ 10 – 30 phút cho 1 bệnh nhân. Nhưng ở ta, một buổi sáng, bác sĩ phải khám đến 70 người. Với sức ép như vậy, tai biến là điều khó tránh khỏi. Ngoài ra, tình trạng bệnh nhân nằm ghép 2 – 3 người/giường, việc phát nhầm thuố.c, nhiễm khuẩn bệnh viện và đặc biệt bệnh nhân không tuân thủ theo chế độ điều trị, thầy thuố.c làm việc trong môi trường không an toàn cũng là nguyên nhân gây tai biến y khoa đáng kể.

Hành động côn đồ, hàn.h hun.g thầy thuố.c làm tổn thương tình cảm xã hội và là một hành vi vi phạm pháp luật

(Một vụ bác sĩ bị hàn.h hun.g đến ngất xỉu tại Bệnh viện Bạch Mai ngày 2-3-2011 – ảnh cắt từ clip)

Quan trọng là tin nhau

– Ông có thể nói rõ hơn về nguyên nhân phía người bệnh và thầy thuố.c?

– Có những bệnh nhân không tuân thủ phác đồ điều trị, tự chữa bệnh theo cách truyền miệng, tự tìm hiểu thông tin theo “bác sĩ google” thì khó mà tránh khỏi những rủi ro xảy ra. Có bệnh nhân không tuân thủ y lệnh, thấy bệnh giảm thì bỏ thuố.c dẫn đến tai biến nặng nề. Mặt khác, thầy thuố.c hiện không được tôn trọng, hàng ngày phải làm việc trong môi trường không an toàn nên thiếu tự tin. Khi tai biến xảy ra, bệnh nhân và báo chí thường chĩa mũi nhọn phê phán cá nhân bác sĩ, đây là một áp lực lớn cho thầy thuố.c. Phương châm của ngành y là “còn nước còn tát”. Nhưng trong môi trường làm việc không an toàn, những trường hợp tỷ lệ thành công thấp, thầy thuố.c không dám chấp nhận rủi ro, điều này gây thiệt thòi cho bệnh nhân. Quan hệ giữa thầy thuố.c, bệnh nhân là mối quan hệ đặc biệt, khi hai bên không hợp tác tin cậy, hiểu nhau, hệ quả tất yếu là kết quả điều trị sẽ giảm… Tất cả những yếu tố đó cũng góp phần gia tăng tai biến y khoa.

- Theo ông, vì sao khi xảy ra tai biến, thân nhân của người bệnh thường không chấp nhận lý do mà bệnh viện đưa ra?

– Ở đây, chúng ta cần phân biệt rõ ràng giữa tai biến y khoa và sự bất lực của y học. Tai biến y khoa là việc bệnh nhân bị tai biến trong quá trình theo dõi, điều trị mà không do cơ địa người bệnh và bệnh lý gây nên. Và sự bất lực của y học như điều trị ung thư cho bệnh nhân giai đoạn cuối, nhồi má.u cơ tim tối cấp gây ngừng tim đột ngột và những trường hợp bệnh lý phức tạp khác… Đôi khi một số cơ quan báo chí và bệnh nhân không phân biệt được điều này nên dẫn đến kiện cáo và dư luận phê phán không đúng. Vì vậy, sự giải thích cặn kẽ cho người bệnh trong quá trình điều trị để bệnh nhân và thân nhân hiểu là rất cần thiết. Ví dụ gần đây nhất là thông tin truyền nhầm má.u của sản phụ Loan ở Sơn Tây khiến người nhà bị kích động, kiện bệnh viện. Sau khi được giải thích cặn kẽ, người nhà đã xin lỗi bệnh viện và cũng có ý lên án báo chí đã làm họ hiểu nhầm vấn đề.

Thông thường, khi xảy ra tai biến, bệnh nhân khiếu kiện; bệnh viện, Sở Y tế hoặc cao hơn là Bộ Y tế sẽ tổ chức một hội đồng chuyên môn để đán.h giá tai biến đó, phân xử xem ai đúng ai sai một cách khoa học, nhưng hầu như người nhà bệnh nhân không tin. Theo tôi, cần thành lập Y sĩ đoàn – cơ quan kiểm định độc lập – để bảo vệ quyền lợi cho bác sĩ cũng như bệnh nhân khi xảy ra khiếu kiện.

Báo chí phải công bằng

- Gần đây, xảy ra nhiều vụ việc côn đồ hàn.h hun.g bác sĩ, rồi bác sĩ bị người nhà bệnh nhân áp đảo, khiếu kiện buộc phải đền bù bất luận đúng sai. Phải chăng bác sĩ đang hành nghề trong môi trường thiếu an toàn?

– Đây cũng là nỗi lo lắng của các bác sĩ. Bản thân tôi cũng đã từng trực tiếp chữa bệnh cứu người 13 năm và bây giờ lại là người hoạt động báo chí. Trong buổi cùng Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến đến thăm hỏi và chúc Tết nhà báo Hữu Thọ mới đây, nhà báo lão thành có chia sẻ: “Tôi rất băn khoăn cho luật pháp hiện nay. Ở các nước phát triển, chưa bao giờ có chuyện người nhà lao vào hàn.h hun.g bác sĩ và một số cơ quan báo chí lại đưa tin một cách lạnh lùng, ch.ê ba.i thầy thuố.c giống như ngầm động viên hành động sai trái trên”.

Khi tai biến xảy ra, chúng ta chia sẻ với nỗi đau người bệnh, với sự mất mát của bệnh nhân và người thân; nhưng đồng thời cũng lên án hành động côn đồ, hàn.h hun.g thầy thuố.c đang có xu hướng diễn ra phổ biến. Tôi thấy thực trạng hiện nay là hành lang pháp lý chưa đủ mạnh để ngăn chặn hành động bạo lực với thầy thuố.c, một số cơ quan báo chí đăng tin một chiều vô tình gây áp lực cho thầy thuố.c, kích động người nhà bệnh nhân. Việc này không có lợi cho thầy thuố.c và cả người bệnh. Bệnh nhân có quyền khiếu kiện khi tai biến xảy ra và điều này là hợp lý. Nhưng sự đền bù cho người bệnh thường cũng chỉ là do thỏa thuận đôi bên giữa bệnh viện, bệnh nhân. Theo tôi, ta phải xử lý theo luật pháp. Không thể để tình trạng bệnh nhân, bất luận đúng sai, gây áp lực, đòi bồi thường là bệnh viện lại nhượng bộ cho êm chuyện. Đây là một tiề.n lệ xấu, gây thiệt thòi cho bệnh nhân và cả thầy thuố.c. Cần có luật bảo vệ bệnh nhân, luật bảo vệ thầy thuố.c trong khám chữa bệnh. Bảo vệ cho thầy thuố.c cũng chính là đảm bảo an toàn cho bệnh nhân. Bảo vệ bệnh nhân cũng chính là bảo vệ cho thầy thuố.c.

- Với tư cách một nhà báo, ông thấy các đồng nghiệp của mình đưa tin có khách quan, công bằng với ngành y?

– Phải khẳng định rằng truyền thông có vai trò rất lớn trong việc đẩy lùi các đại dịch như HIV, SARS, A/H5N1 và các đại dịch khác. Tuy nhiên, vừa rồi, dư luận dồn dập phê phán một số vụ việc trong ngành y một cách chưa công bằng. Tôi lấy ví dụ vụ Thẩm mỹ viện Cát Tường. Cần tách biệt rõ ràng, thẩm mỹ viện là đơn vị kinh doanh, đối tượng phục vụ là người khỏe mạnh. Nhưng với ngành y, đối tượng phục vụ là người bệnh. Ngành y có quy định về y đức, trên thế giới, Hiệp hội Giải phẫu thẩm mỹ cũng có quy định riêng của họ. Người thầy thuố.c có 3 yếu tố: Người là Nhân tính; Thầy là Nhân đức và Thuố.c là Nhân thuật. Vấn đề phi tang xác nạ.n nhâ.n của ông Tường thuộc về nhân tính.

Chính vì vậy, việc một số báo dồn dập đưa tin rồi nâng lên thành vấn đề rất lớn của xã hội, quy kết vi phạm y đức, phê phán cả ngành y như vậy theo tôi là chưa chính xác, chưa công bằng. Việc truyền thông như vậy khiến cả xã hội hoang mang, mất lòng tin với cả đội ngũ bác sĩ chân chính, còn các bác sĩ thì tổn thương, chán nản. Cách đưa tin như vậy đã gián tiếp phá hỏng mối quan hệ giữa thầy thuố.c và bệnh nhân. Bên cạnh những con sâu, còn cả một đội ngũ thầy thuố.c, bằng tâm và tài của mình, ở biên giới cũng như hải đảo, ở vùng sâu vùng xa cũng như ở các đô thị đông đúc đang ngày đêm chăm lo cho sức khỏe nhân dân. Sự phản biện của báo chí là cần thiết nhưng thời gian gần đây, tôi thấy một số cơ quan báo chí nặng về quy chụp, nhẹ về phản biện.

– Có nhiều ý kiến cho rằng lĩnh vực y tế chưa được đầu tư một cách xứng đáng, đây cũng là một nguyên nhân của tai biến y khoa, ông nghĩ sao?

– Tai biến, ngoài các yếu tố chủ quan còn có những yếu tố khách quan như quá tải, cơ sở vật chất kém, thiếu trang thiết bị y tế. Vì vậy, việc đầu tư cho bệnh viện, cho nhân lực y tế là điều hết sức cần thiết. Mỹ mỗi năm chi 8,8 tỷ USD để giải quyết tai biến. Tôi nghĩ, ở Việt Nam, chi phí điều trị, giải quyết những ca tai biến cũng không hề nhỏ. Tai biến do quá tải BV đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến kinh tế và đời sống xã hội.

Qua đó thấy rằng, đầu tư cho y tế là lợi nhất về kinh tế, an sinh xã hội và sức khỏe. Báo chí và truyền thông cũng cần lên tiếng đối với cơ quan chức năng về đầu tư cho BV, cho cơ sở vật chất, cho nhân lực ngành y. Đầu tư cho y tế là đầu tư cho con người, cho dân tộc cả hiện tại và tương lai.

Theo ANTD