Ôtô điện bùng nổ ở châu Âu: Tác động từ chính sách trợ cấp hay xu hướng tiêu dùng mới?

Người dân các nước châu Âu đang sắm ôtô điện với một tốc độ kỷ lục. Nhưng những gì đã diễn ra ở Trung Quốc là một lời cảnh báo rằng xu hướng này có thể không kéo dài…

Các khoản trợ cấp của chính phủ và sự lựa chọn xe ngày càng phong phú giúp thúc đẩy nhu cầu mua ôtô chạy điện của người tiêu dùng châu Âu. Nhưng những gì đã diễn ra ở Trung Quốc là một lời cảnh báo rằng xu hướng này có thể không kéo dài

Người dân các nước châu Âu đang sắm ôtô điện với một tốc độ kỷ lục, và nhờ đó khu vực này đã vượt qua Trung Quốc để trở thành thị trường ôtô chạy điện lớn nhất thế giới. Được khuyến khích bởi các khoản hỗ trợ của chính phủ dành cho người mua ôtô điện và bị thu hút bởi sự xuất hiện của hàng chục mẫu xe điện mới tung ra thị trường, nhiều người tiêu dùng châu Âu nhận thấy đã đến lúc nói lời chia tay với ôtô động cơ đốt trong truyền thống.

LÀN SÓNG NHU CẦU Ô TÔ ĐIỆN Ở CHÂU ÂU

Không có trợ cấp, giá ôtô điện đắt hơn đáng kể so với những mẫu xe tương đương chạy bằng động cơ đốt trong. Các chuyên gia cho rằng ít nhất phải đến cuối thập kỷ này, khi giá pin ôtô điện giảm xuống, nhờ những yếu tố như công nghệ mới, quy mô sản xuất lớn hơn, và mức độ cạnh tranh cao hơn, thì giá xe điện mới có thể cạnh tranh về giá với ôtô truyền thống.

Lúc đầu, phương pháp tiếp cận của châu Âu với ôtô điện đi kèm với nhiều “cây gậy” hơn là “củ cà rốt”. Trong những năm qua, Liên minh châu Âu (EU) liên tục thắt chặt quy định về khí thải, khiến ngành công nghiệp ôtô phải lựa chọn giữa một bên là sản xuất thêm nhiều ôtô điện và xe hybrid, một bên là chịu phạt nặng.

Khi đại dịch Covid-19 ập đến, các chính phủ trong khu vực phải đi tìm những phương thức để vực dậy nền kinh tế và một biện pháp được lựa chọn là hỗ trợ cho những ngành công nghiệp ở tuyến đầu của cuộc chiến chống biến đổi khí hậu. Một phần lớn sự hỗ trợ đó được đưa ra dưới dạng trợ cấp cho người tiêu dùng mua ôtô chạy điện, tạo ra một làn sóng nhu cầu xe điện trong khu vực.

Năm 2020 chứng kiến các hãng xe liên tục đưa ra những mẫu ôtô điện mới cho thị trường châu Âu. Volkswagen – nhà sản xuất ôtô lớn nhất khu vực – trình làng hai mẫu ID.3 và ID.4. Các hãng xe sang như BMW, Mercedes và Audi cũng tung ra các mẫu xe điện cao cấp. Năm nay, Mercedes dự kiến đưa ra thị trường mẫu EQS – một mẫu xe điện kế nhiệm dòng xe cao cấp S-Class.

Tổng cộng, đã có khoảng 65 mẫu ôtô điện mới được tung ra ở thị trường châu Âu trong năm ngoái, nhiều gấp đôi con số ở thị trường Trung Quốc. Năm nay, số mẫu xe điện mới dành cho châu Âu dự kiến là 99 mẫu, trong khi thị trường Mỹ chỉ có 15 mẫu trong năm ngoái và 64 mẫu dự kiến trong năm nay.

Các nhà sản xuất nói rằng sự kết hợp đúng thời điểm giữa các biện pháp kích cầu và số lượng lớn những mẫu xe điện mới đã tiếp sức cho cả nhu cầu và nguồn cung trên thị trường ôtô điện ở châu Âu.

Việc xuất hiện phiên bản chạy điện của những mẫu xe quen thuộc cũng là một yếu tố giúp thúc đẩy doanh số ôtô điện ở châu Âu. Ông Hallgeir Langeland, một nhà bảo vệ môi trường 65 tuổi người Na Uy, đã không sở hữu ôtô trong suốt 25 năm. Tuy nhiên, khi hãng Ford tung ra một phiên bản chạy điện hoàn toàn của chiếc Mustang trong năm 2020, ông đã không ngần ngại đặt mua ngay một chiếc. Khi mua chiếc xe, ông Langeland được hưởng trợ cấp theo chính sách của Chính phủ Na Uy – chương trình mà nhờ đó nước này trở thành thị trường ôtô điện lớn nhất thế giới tính theo bình quân đầu người.

LỜI CẢNH BÁO TỪ CÂU CHUYỆN TRUNG QUỐC

Ông Christian Burg, chủ một công ty chuyên xây dựng những ngôi nhà tiết kiệm năng lượng ở Đức, đã lái một chiếc BMW X3 trong suốt nhiều năm. Mùa hè năm ngoái, khi Chính phủ Đức tăng mạnh mức trợ cấp cho ôtô điện, ông mua một chiếc BMW iX3 mới, là phiên bản hybrid cắm xạc của chiếc X3. “Tôi đã nhận khoản trợ cấp 3.750 Euro tiền mặt”, tương đương 4.500 USD – ông Burg cho hay.

Năm 2020, doanh số ôtô chạy điện ở châu Âu tăng 137% đạt 1,4 triệu xe, so với mức tăng 12% đạt 1,3 triệu xe ở Trung Quốc. Tại Mỹ, doanh số ôtô điện trong năm ngoái tăng 4%, đạt 328.000 xe, theo dữ liệu từ công ty nghiên cứu EV-Volumes.com.

Sự tăng trưởng mạnh mẽ này của thị trường ôtô điện châu Âu khiến nhiều người nhớ lại những gì đã diễn ra ở Trung Quốc vài năm trước. Với quyết tâm dẫn trước các nước phương Tây trong lĩnh vực xe điện, Bắc Kinh đã mạnh tay trợ cấp cho người tiêu dùng mua ôtô điện và yêu cầu các hãng xe phải đảm bảo một tỷ lệ nhất định sản lượng xe hàng năm là xe điện.

Nỗ lực đó của Bắc Kinh đã kéo theo sự ra đời của hàng trăm công ty khởi nghiệp (startup) về ôtô điện, đồng thời đưa thị phần xe điện trên toàn thị trường ôtô nước này lên mức hơn 8% vào giữa năm 2019. Tháng 6/2019, Chính phủ Trung Quốc bắt đầu cắt giảm mạnh trợ cấp, và doanh số xe điện ngay lập tức sụt giảm, về dưới mức 5% tổng doanh số thị trường ôtô vào thời điểm cuối năm đó.

Khi đại dịch Covid xuất hiện, doanh số ôtô điện ở Trung Quốc tiếp tục trượt dốc sâu hơn, làm dấy lên những hoài nghi về khả năng của nước này đạt mục tiêu ôtô điện chiếm 20% tổng doanh số xe mới bán ra vào năm 2025.

Trong năm 2020, Trung Quốc nối lại việc trợ cấp cho ôtô điện, rồi lại cắt giảm các khoản trợ cấp này vào tháng 1 năm nay, trong nỗ lực “cai” thói quen chờ trợ cấp của ngành xe điện, để ngành này tự phát triển trên đôi chân của chính mình.

Các nước châu Âu đang xem xét kế hoạch cắt giảm dần chương trình trợ cấp ôtô điện để tiến tới kết thúc vào cuối năm nay. Giới phân tích cho rằng chính phủ ở những quốc gia sản xuất nhiều ôtô như Đức và Pháp có thể kéo dài chương trình trợ cấp qua năm 2021. Dù hoan nghênh chính sách trợ cấp xe điện, các hãng xe cũng lo ngại rằng biện pháp này chỉ có tác dụng ngắn hạn và sẽ không thể tạo ra một thị trường ôtô điện với sự tăng trưởng bền vững nếu không có thêm những thay đổi mang tính cơ cấu.

Bởi vậy, các hãng xe kêu gọi các chính phủ ở châu Âu, thay vì trợ cấp cho người tiêu dùng mua xe điện, nên tập trung hơn vào việc phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ cho ôtô điện như trạm xạc xe, hỗ trợ xây dựng các nhà máy sản xuất pin xe, và đánh thuế khí thải carbon dioxide.