Ông lớn năng lượng Nga ‘đau đầu’ vì thỏa thuận 400 tỉ USD với Trung Quốc
Ông lớn năng lượng Nga Gazprom đang chật vật không chỉ bởi cạnh tranh nội địa gia tăng, thị trường truyền thống châu Âu “lạnh nhạt”, mà còn tiến thoái lưỡng nan trong thỏa thuận 400 tỉ USD ký với Trung Quốc cách đây một năm.
Tổng thống Nga Vladimir Putin và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình – Ảnh: Reuters
Theo trang Business Insider, cách đây một năm, đã có rất nhiều hào hứng trong ngành công nghiệp dầu khí Nga khi ông lớn trong ngành, tập đoàn Gazprom, tuyên bố một thỏa thuận cung cấp khí đốt cho Trung Quốc vào tháng 5.2014. Thỏa thuận kéo dài 30 năm và trị giá đến 400 tỉ USD.
Tuy nhiên, tính đến hiện tại, sự phấn khích dần biến mất khi thỏa thuận trên bắt đầu cho thấy lợi ích bị sứt mẻ nhiều mặt.
Hôm 17.8, các nhà phân tích thuộc ngân hàng Morgan Stanley cho biết việc xây dựng các đường ống cần thiết sẽ bị đình trệ ít nhất 6 tháng. Điều này khiến đợt xuất khẩu đầu tiên sẽ được thực hiện sớm nhất là vào giữa năm 2019, không phải vào năm 2018 như thỏa thuận ban đầu.
Giới phân tích thuộc ngân hàng Morgan Stanley viết: “Theo thông tin gần đây từ Interfax, hợp đồng này được khởi động từ ngày 13.5 năm nay. Điều này có nghĩa là Gazprom không thể bắt đầu xuất khẩu sớm hơn tháng 5.2019. Đồng thời, vào cuối tháng 7, Trung Quốc đã tạm ngưng việc lắp đặt đường ống thứ hai, vốn được lên kế hoạch để bơm 30 tỉ mét khối khí đốt mỗi năm từ các mỏ khí ở phía Tây Siberia (Nga) đến vùng Tân Cương ở tây bắc Trung Quốc”.
Hai nhà lãnh đạo Nga và Trung Quốc bắt tay tại Thượng Hải (Trung Quốc) hôm 21.5.2014 – Ảnh: Reuters
Đây không phải là lần đầu thỏa thuận của Gazprom gặp trục trặc.
Tuần trước, tờ Financial Times đưa tin thỏa thuận của Gazprom – hãng vốn có phần lớn thuộc sở hữu của chính phủ Nga – sẽ không thể chống đỡ với tình trạng giá dầu thấp kéo dài. Các chuyên gia cho rằng với giá dầu hiện nay, dự án trên sẽ không đem lại lợi nhuận, thậm chí còn có thể gây lỗ cho Gazprom.
Vào tháng 5.2014 – thời điểm thỏa thuận được ký kết, giá dầu Brent đang ở mức hơn 100 USD/thùng. Song không lâu sau đó, giá dầu lao dốc, giảm đến 56% để đứng ở mốc khoảng 40 đến 50 USD/thùng hiện tại.
Video đang HOT
Hãng tin AFP cũng đồng quan điểm khi cho biết đây không phải là thách thức lớn đầu tiên đặt ra cho ông lớn dầu khí Nga. Những năm gần đây, Gazprom đã mất khoảng 5/6 giá trị thị trường so với mức mà hãng đạt được trước cuộc khủng hoảng tài chính.
Thêm vào đó, lệnh trừng phạt từ Mỹ và EU áp đặt lên Nga vì khủng hoảng ở Ukraine đã và đang khiến các nỗ lực xuất khẩu của Gazprom sang châu Á thêm phần khó khăn.
AFP viết: “Các biện pháp trừng phạt từ phương Tây áp đặt lên Moscow đã làm suy yếu những nỗ lực thoát khỏi châu Âu, thị trường truyền thống của hãng. Lệnh cấm chuyển giao công nghệ cho các dự án năng lượng mà Washington áp đặt lên Nga gây khó cho tham vọng của Moscow về thị trường châu Á”.
Việc trì hoãn lắp đặt đường ống, các biện pháp trừng phạt và giá dầu sụt giảm, tất cả đều là tin xấu đối với Gazprom, và mở rộng ra, là tin xấu đối với Điện Kremlin, trang Business Insider nhận định.
Thu Thảo
Theo Thanhnien
Khí đốt, "vũ khí lợi hại" của Putin
Gazprom được xem là một công cụ chính sách ngoại giao của Nga, một công cụ mà Putin không ngại sử dụng...
Thoạt nhìn, thỏa thuận cung cấp khí đốt trị giá 400 tỷ USD của Nga cho Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Trung Quốc (CNPC) mới đây, thông qua "gã khổng lồ" khí đốt quốc doanh Gazprom, có vẻ là một món hời cho Nga.
Tuy nhiên, theo một bài viết của hãng tin Reuters, lợi ích trong thỏa thuận này nghiêng nhiều về phía Trung Quốc, còn Gazprom thì cùng lắm là hòa vốn, và thậm chí có thể thua lỗ những khoản lớn.
Công cụ Gazprom
Tuy không đem lại lợi ích kinh tế cho Gazprom, thỏa thuận cung cấp khí đốt cho Trung Quốc lại phù hợp với chiến lược địa chính trị "nghiêng về châu Á" của Putin, và cho thấy "một cuộc chơi địa chính trị quyết liệt, vượt lên mọi lý lẽ kinh tế" - theo phân tích của viện nghiên cứu chính sách Chatham House của Anh.
Theo đó, thỏa thuận giữa Gazprom với CNPC chỉ là một ví dụ minh chứng rằng Gazprom hoạt động như một công cụ để thỏa mãn các tham vọng chính trị của Tổng thống Putin và sức mạnh quốc gia của Nga hơn là một tổ chức với mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận.
Mặc dù cổ phiếu của Gazprom được giao dịch ở cả thị trường chứng khoán Nga và Mỹ, cổ phần đa số của tập đoàn này thuộc về Chính phủ Nga và Gazprom nhận lệnh trực tiếp từ điện Kremlin.
Trước tiên và trên hết, Gazprom là một công cụ chính sách ngoại giao của Nga, một công cụ mà Putin không ngại sử dụng để theo đuổi các lợi ích Nga. Trong suốt những năm tháng cầm quyền của Putin, điện Kremlin đã dùng quyền kiểm soát Gazprom - tăng hoặc giảm giá nhiên liệu - để duy trì ảnh hưởng đối với các nước láng giềng của Nga.
Putin từng có lần miêu tả Gazprom như "một đòn bẩy ảnh hưởng kinh tế và chính trị hùng mạnh đối với phần còn lại của thế giới".
Một nhóm chuyên gia chính sách đối của Nga nhấn mạnh "nếu các nhà lãnh đạo của nước này hay nước kia quyết định bày tỏ thiện chí với Nga, thì tình hình cung cấp khí đốt, chính sách giá cả, và các khoản nợ cũ sẽ thayy đổi theo hướng có lợi hơn nhiều cho bên mua".
Hành động của Gazprom ngay trước và sau khi cựu Tổng thống Ukraine Victor Yanukovych bị lật đổ là một ví dụ rõ ràng hơn cho thấy chiến lược nói trên. Vào tháng 12/2013, không lâu sau khi Yunokovych từ chối một thỏa thuận thương mại với Liên minh Châu Âu (EU), Gazprom đã "thưởng" cho ông bằng cách giảm 1/3 giá bán khí đốt cho Ukraine.
Và như để nhấn mạnh quyền lực của mình đối với Gazprom, đích thân Tổng thống Putin đã đứng ra quyết định giảm giá khí đốt này.
Tuy vậy, ba tháng sau đó, sau khi cuộc cách mạng Maidan đưa một chính phủ thân phương Tây lên cầm quyền ở Kiev, Nga đã tuyên bố tăng 81% giá bán khí đốt của Gazprom cho Ukraine. Động thái này là một tín hiệu rõ ràng cho thấy điện Kremlin sẵn sàng dùng Gazprom như một vũ khí kinh tế và chính trị để chống lại chính phủ mới ở Kiev.
Một dấu hiệu khác về việc Moscow sử dụng vũ khí mang tên khí đốt để chống lại Kiev đã xảy ra trong năm 2015. Đó là việc Gazprom bắt đầu vận chuyển khí đốt trực tiếp tới lãnh thổ do lực lượng ly khai kiểm soát ở miền Đông Ukraine sau khi quân ly khai phá hủy một đường ống.
Ngay cả sau khi Ukraine đã sửa chữa đường ống này, Gazprom vẫn tiếp tục vận chuyển khí đốt trực tiếp tới khu vực do quân ly khai kiểm soát, trong khi vẫn ghi hóa đơn để Ukraine phải thanh toán cho số khí đốt này. Việc làm này được xem như một nỗ lực rõ ràng của Moscow nhằm sử dụng sức mạnh về năng lượng để "dọa" Kiev thông qua sự phụ thuộc của Ukraine vào Gazprom.
Ukraine không phải là quốc gia láng giềng duy nhất mà giao dịch với Gazprom bị chi phối bởi mối quan hệ giữa quốc gia đó với điện Kremlin.
Một nghiên cứu từ năm 2006 do Cơ quan Nghiên cứu quốc phòng Thụy Điển thực hiện đã tìm ra 50 ví dụ khi Nga sử dụng đòn bẩy năng lượng để gây áp lực chính trị hoặc kinh tế đối với các nước láng giềng.
Mặc dù những lý do kinh tế hợp lý thường hậu thuẫn cho hành vi "thông đồng" của Gazprom với điện Kremlin, nghiên cứu trên phát hiện ra rằng động cơ chính trị tồn tại trong hơn một nửa số vụ việc được các nhà nghiên cứu đưa ra đánh giá.
Vai trò then chốt
Trong một số trường hợp, những tuyên bố mà điện Kremlin đưa ra thể hiện sự đe dọa thẳng thừng. Năm 2013, Moldova, một nước nhỏ thuộc Liên Xô cũ, bắt dầu đàm phán với EU về thỏa thuận thương mại tự do.
Ngay lập tức, Nga dọa cắt cung cấp khí đốt cho Moldova. Một thứ trưởng Ngoại giao Nga cảnh báo: "Chúng tôi hy vọng là các bạn sẽ không đóng băng".
Theo Reuters, Gazprom cũng đóng một vai trò then chốt trong việc hậu thuẫn quyền lực của điện Kremlin trong nước. Tập đoàn này vận hành như một tổ chức ủng hộ xã hội, cung cấp khí đốt giá rẻ cho các hộ gia đình và các ngành công nghiệp của Nga. Điều này giúp nền kinh tế Nga ổn định, và người tiêu dùng Nga, nhất là người hưu trí, được ấm áp trong mùa đông, đồng thời đảm bảo rằng các cử tri Nga tiếp tục ủng hộ Putin.
Trong khi Chính phủ Nga thường xuyên hứa với Gazprom rằng tập đoàn này sẽ được phép tăng giá bán khí đốt trong nước tới mức ít nhất đủ để trang trải chi phí, Gazprom vẫn tiếp tục thua lỗ những khoản tiền lớn từ việc bán khí đốt tại thị trường trong nước.
Dù chiến lược bán dưới giá thành có thể là phi lý nếu xét trên các chuẩn mực doanh nghiệp thông thường, điện Kremlin vẫn không muốn đặt ổn định chính trị và xã hội vào thế rủi ro mà việc tăng giá bán khí đốt trong nước có thể gây ra.
Cuối cùng, Putin sử dụng Gazprom để duy trì lòng trung thành của các đồng minh chính trị gần gũi nhất bằng cách cho phép những người này được hưởng một phần nguồn tiền của Gazprom, có thể thông qua những bản hợp đồng béo bở. So sánh chi phí xây dựng đường ống dẫn khí của những dự án tương tự trong và ngoài nước Nga thể hiện rõ điều này.
Theo một nghiên cứu, Gazprom chi nhiều gấp đôi tiền để xây dựng đường ống dẫn khí đốt trong nước so với số tiền bỏ ra cùng với đối tác nước ngoài để xây dựng đường ống tương tự ở nước ngoài. Trên thực tế, mức thiệt hại của Gazprom do tham nhũng và lãng phí được cho là cũng lớn như lợi nhuận mà tập đoàn này tạo ra.
Bài viết của Reuters cho rằng, hợp đồng "khủng" giữa Gazprom và CNPC là một ví dụ điển hình. Nhiều dự án liên quan tới xây dựng hệ thống đường ống dẫn khí đốt trị giá hàng tỷ USD của hợp đồng này có thể sẽ được trao cho các công ty nằm dưới quyền kiểm soát của Arkady Rotenberg và Gennady Timchenko, hai nhân vật nằm trong hàng ngũ "thân tín" của Putin. Các công ty của hai tỷ phú này là những nhà thầu phụ quan trọng nhất của Gazprom trong dự án nói trên.
Trong khi các khoản thua lỗ của Gazprom sẽ được "hấp thụ" bởi Chính phủ Nga thông qua Quỹ Thịnh vượng Quốc gia, thì lợi nhuận mà tập đoàn này tạo ra lại rơi vào tay những người thân tín của điện Kremlin.
Chủ tịch hãng xe Mỹ General Motors (GM) từng nói rằng "điều gì tốt cho General Motors là tốt cho nước Mỹ". Câu nói tương tự cũng có thể đúng với Gazprom và nước Nga thời Putin.
Theo An Huy
VNEconomy
Nga chính thức ngừng cung cấp khí đốt cho Ukraine Tập đoàn khí đốt Gazprom của Nga hôm 1/7 chính thức ngừng cung cấp khí đốt cho Ukraine sau khi hai bên không đạt được thỏa thuận về giá bán. Theo truyền thông Nga, Gazprom bắt đầu đóng các van cung cấp khí đốt vào sáng nay sau khi tuyên bố Ukraine chưa thanh toán tiền khí đốt cho tháng 7. Tuy nhiên,...