Obama thăm châu Á để “đánh bóng” lại tên tuổi

Ngày 23/4 tới đây, Tổng thống Mỹ Barack Obama sẽ có chuyến công du tới châu Á. Đây được xem là chuyến đi nhằm xoa dịu các mối nghi ngờ của đồng minh Mỹ trong khu vực.

Hãng tin Reuters có bài báo nhận định, trong chuyến thăm tới 4 quốc gia châu Á tới đây của ông Obama, thách thức khó khăn nhất của ông sẽ là phải trấn an các nhà lãnh đạo hiện đang nghi ngờ rằng Mỹ sẽ không hành động gì nhiều hơn một nhà quan sát. Thay vào đó, Washington sẽ phải có cam kết thực sự chống lại một Trung Quốc ngày càng quyết đoán trong khu vực.

Tổng thống Barack Obama bắt đầu chuyến công du châu Á vào ngày 23/4/2014.

Việc Nga sáp nhập bán đảo Crimea và những nhận thức về sự im lặng của Mỹ trước các hành động của Matxcơva đã khiến các đồng minh châu Á khó chịu, đặc biệt là Nhật Bản và Philippines. Các quốc gia này đặt câu hỏi về việc liệu Bắc Kinh có cảm thấy “khích lệ” thông qua sự kiện ở Ukraine và sẽ sử dụng vũ lực để theo đuổi yêu sách lãnh thổ của mình ở Biển Đông và biển Hoa Đông hay không.

Ngoài ra, một số đồng minh châu Á còn tỏ ra nghi ngờ rằng Mỹ có thể vì những lợi ích kinh tế với Trung Quốc mà phản ứng chậm chạp đối với các nghĩa vụ hiệp ước giúp đỡ họ.

Đối với ông Obama, một phần khó khăn trong chuyến đi tới Nhật Bản, Hàn Quốc, Malaysia và Philippines, là sẽ quyết định như thế nào để thiết lập giới hạn với Trung Quốc để vừa làm dịu các đồng minh lại vừa tránh căng thẳng gia tăng với Bắc Kinh.

“Chuyến thăm sắp tới của ông Obama sẽ là bài kiểm tra quan trọng nhất cho chính sách châu Á của ông và chính quyền của mình”, ông Richard Jacobson, một nhà phân tích quốc tế của TD International, một công ty tư vấn chiến lược và rủi ro kinh doanh, nhận định.

Các quan chức Mỹ nói chính sách “tái cân bằng” của chính quyền Obama là lời hứa dài hơi về các lĩnh vực kinh tế, ngoại giao và an ninh của Washington với châu Á. Hiện chính sách này vẫn đang đi đúng hướng và không bị ảnh hưởng bởi cuộc khủng hoảng ở Ukraine và những phiền hà dai dẳng ở Trung Đông.

Tuy nhiên, những nghi ngờ về cam kết của Washington với châu Á liên tục nổi lên. “Đó là một sự thay đổi chính sách đáng hoan nghênh, nhưng họ sẽ làm điều đó như thế nào?”, Yukio Okamoto, một cựu cố vấn chính phủ Nhật Bản về các vấn đề nước ngoài nói về sự thay đổi chiến lược đối với châu Á mà ông Obama công bố trong năm 201, “Chúng tôi không thấy bất kỳ dấu hiệu thực tế cho thấy Mỹ đã thực hiện nó”.

Khi Obama công bố sự thay đổi về phía đông, biểu tượng mạnh mẽ nhất của chính sách mới là kế hoạch triển khai 2.500 lính thủy đánh bộ Mỹ ở miền bắc Australia, nơi họ sẽ được đào tạo để đáp ứng với các cuộc xung đột khu vực. Phải đến tận tháng này, lực lượng 1.150 lính thủy đánh bộ mới được xây dựng xong và có trụ sở tại Darwin, và đội ngũ đầy đủ chỉ có thể hoàn thiện trong năm 2017.

Dấu hiệu của sự lo lắng

Tàu hải quân Philippines mắc cạn ở Bãi Cỏ Rong từ năm 1999.

Ông Obama sẽ cố gắng để khẳng định mối quan tâm này khi ở Manila. Dự kiến ông Obama sẽ chứng kiến lễ ký kết hiệp ước an ninh cho phép Mỹ tăng cường sử dụng các căn cứ quân sự của Philippines. Việc Manila chấp nhận sự hiện diện tăng cường quân sự của Mỹ ở trong nước chính là biểu hiện sự lo lắng của Philippines trước Trung Quốc. Bởi cho phép quân đội nước ngoài đóng quân là một vấn đề chính trị nhạy cảm.

Quốc hội Philippines đã bỏ phiếu thông qua quyết định đề nghị Mỹ rời căn cứ quân sự của họ từ năm 1991, kết thúc 94 năm hiện diện quân sự của Mỹ ở Philippines. Các hoạt động quân sự hạn chế của Mỹ chỉ mới được trở lại trong thập kỷ vừa qua. Philippines đang vật lộn giữ quyền kiểm soát ở Bãi Cỏ Mây, nơi Trung Quốc đang bao vây một tài hải quân của Manila bị mắc cạn từ năm 1999.

Chính quyền Washington đã hứa rằng Mỹ đưa 60% số tàu chiến tại châu Á – Thái Bình Dương về khu vực vào cuối thập kỷ này, hiện nay đang ở mức 50%. Tuy nhiên, với việc thu hẹp ngân sách dành cho quân sự, lời hứa này sẽ bị thu hẹp lại.

Các cố vấn của ông Obama đã gạt bỏ những khiếu nại cho rằng Mỹ chỉ theo dõi tình hình qua chiến lược trục và không dành nhiều sự chú ý tới các đồng minh và đối tác trong khu vực.

Obama đang đánh bóng lại tên tuổi

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Chuck Hagel (trái) và Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Thường Vạn Toàn (phải) bắt tay vào ngày 8/4/2014 tại Bắc Kinh.

Bản thân Obama cũng đóng góp một phần vào sự hoài nghi về cam kết của Mỹ đối với khu vực. Ông từng đột ngọt hủy bỏ chuyến đi tới châu Á vào năm ngoái và ở nhà để đối phó với việc đóng cửa chính phủ. Sau đó, gần như chỉ có các cuộc đàm phán kéo dài về Hiệp ước đối tác thương mại xuyên Thái Bình Dương là trung tâm kinh tế của chiến lược “trục tái cân bằng”.

Trong không khí căng thẳng của khu vực, ông Obama dự kiến sẽ đối mặt trực tiếp với các nhà lãnh đạo châu Á, tìm kiếm niềm tin của họ vào quyết tâm của Mỹ để kiềm chế Trung Quốc. Đặc biệt là Mỹ sẽ phải ngăn cản mọi quan điểm cho rằng Bắc Kinh có thể đi theo bài học ở Crimea của Nga và chiếm đóng các hòn đảo và bãi đá ngầm đang tranh chấp với các nước láng giềng.

Trong khi vẫn tiếp tục tìm cách từ chối khẳng định sẽ đứng về phía nào trong các tranh chấp hàng hải, ông Obama sẽ trấn an Hàn Quốc, Nhật Bản và Philippines rằng Washington đang “hoàn thành các cam kết quốc phòng của chúng tôi với họ”, một quan chức Mỹ cho biết.

Nhật Bản sẽ chỉ được thỏa mãn nếu Tổng thống Mỹ thể hiện lập trường cứng rắn đối với Trung Quốc và gắn kết với Tokyo trong bối cảnh lo ngại rằng cam kết quốc phòng của Washington có thể bị dao động.

Tokyo và Bắc Kinh đang bị vướng vào một trong những tranh chấp căng thẳng nhất thế giới ở biển Hoa Đông, tại các hòn đảo không người ở. Đặc biệt là kể từ khi Trung Quốc tuyên bố thành lập một khu vực phòng không mới gây tranh cãi bao gồm cả khu vực mà người Nhật gọi Senkaku và Trung Quốc gọi Điếu Ngư.

Mối quan hệ giữa Nhật Bản và Trung Quốc ngày càng xấu đi sau chuyến thăm của Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đến một ngôi đền gây tranh cãi được xem như là một biểu tượng của chủ nghĩa quân phiệt của Nhật Bản trong quá khứ – một động thái cũng khiến Mỹ buộc phải đưa ra các lời chỉ trích.

Các quan chức Mỹ cho biết, ông Obama sẽ gửi một thông điệp rõ ràng trong chuyến công du châu Á của mình tới Trung Quốc, rằng nước này “không đe dọa hoặc cưỡng ép các nước láng giềng”.

Khó có khả năng Bắc Kinh sẽ nhường bước trước các động thái này. Chuyến thăm tới Trung Quốc của Ngoại trưởng Mỹ Chuck Hagel hồi tuần trước đã phải đối mặt với những cáo buộc gay gắt từ các quan chức Trung Quốc. Những người này đã tuyên bố rằng chương trình nghị sự khu vực của Washington là nhằm ngăn chặn sự trỗi dậy của Trung Quốc.

Theo Infonet