Ở nơi nhà có cây đu đủ được coi là giàu nhất bản

Bản Nậm Củm, xã Bum Nưa (huyện Mường Tè, Lai Châu) có 26 hộ thì có đến 25 hộ có người nghiện. Tình trạng nghiện ngập và đói nghèo khiến nơi đây đang rơi vào tình trạng cùng quẫn, không có lối thoát.

Những phận người đang “chết dần” cùng ma túy.

Đàn ông, đàn bà đều nghiện

Đường vào Nậm Củm không xa, đã được trải nhựa, nên từ trung tâm xã Bum Nưa đi vào chỉ mất khoảng 20 phút bằng xe máy. Khoảng cách chỉ chừng 7 cây số, nhưng Nậm Củm lại xa vời vợi bởi để đưa 26 hộ đồng bào dân tộc Mảng ở đây về với cuộc sống bình thường thật khó. “Cuộc sống bình thường” muốn nói ở đây là theo đúng nghĩa của câu “có làm thì mới có ăn”. Vậy mà, đang mùa lên nương nhưng hầu như nhà nào ở Nậm Củm cũng có người ở nhà. Chẳng làm gì, họ chỉ ngồi ở cửa nhà đờ đẫn nhìn ra ngoài. Quả thật, ở đây, để có một cuộc sống bình thường sao mà khó đến vậy. Nhưng có một việc không bao giờ bình thường lại trở thành bình thường ở Nậm Củm, đó là nghiện ma túy, nghiện rượu.

Phó Chủ tịch xã Bum Nưa Bùi Thị Lập lắc đầu ngao ngán: “Đàn ông nghiện, đàn bà cũng nghiện, thậm chí còn nghiện hơn đàn ông. Cả bản 26 hộ thì 25 hộ có người nghiện. Tình trạng này đã diễn ra nhiều năm nay rồi”.

Trên đường đến với Nậm Củm, tôi đã băng qua không biết bao nhiêu con suối, những rừng cây xanh bạt ngàn bao bọc lấy bản làng miền núi này. Nhưng trái ngược với khung cảnh hiền hòa, thanh bình của thiên nhiên là những hình ảnh buồn, tăm tối của những phận người. Họ cứ vật vạ, lay lắt như những bóng ma trôi nổi trên dòng sông sự sống. Người nào cũng lấm lét bùn đất, đầu tóc quần áo khét mù bởi lâu ngày không tắm. Đôi mắt lúc nào cũng vàng vọt, thẫn thờ, da bủng beo, xanh xao vì đói ăn và đói thuốc.

Ở Nậm Củm, đến quả đu đủ cũng sợ mất.

Đến Nậm Củm, chúng tôi tìm vào nhà trưởng bản Lò Y Van, là hộ duy nhất không có người nghiện. Rồi theo chân trưởng bản, chúng tôi đến một nhà nằm ngay cạnh hàng rào lưới bằng sắt B40 ngăn cách giữa điểm trường Nậm Củm với nhà dân. Gọi là nhà nhưng nó chẳng khác gì chuồng chim bởi nó là một khối vuông chừng 4m2, treo chênh vênh trên 4 cái cọc hờ hững. Thấy xung quanh im ắng, tưởng không có ai ở nhà, nhưng tôi rất bất ngờ khi nghe trưởng bản khẳng định: “Đang phê thuốc ở trong nhà đấy!”. Ngừng trong giây lát, tôi thoáng thấy mùi nồng khét thoảng theo cơn gió nhẹ. Chờ một lúc, chúng tôi bước vào trong. Nhà chỉ có 2 mẹ con, người mẹ trẻ đang mộng mị trong cơn phê thuốc để mặc đứa con nhỏ 2 tuổi khóc thét giữa nhà.

Lặng người trước những cảnh tượng nhìn thấy, tôi quay nhìn sang điểm trường Nậm Củm phía bên kia hàng rào. Cán bộ xã Bum Nưa cho biết, điểm trường có 20 em cấp tiểu học, 20 em cấp mầm non. Đáng lẽ không có hàng rào này, nhưng vì phụ huynh chìm ngập trong ma túy nên nhà trường và chính quyền xã buộc phải “cách ly” thế hệ tương lai của đồng bào dân tộc Mảng ở Nậm Củm.

Tận cùng đói nghèo

Tình trạng nghiện ma túy nặng đã đưa Nậm Củm đến tận cùng của sự nghèo đói, cuộc sống của họ khác nào những thân cây bên mỏm đá xói mòn, chỉ cần một đợt lũ là có thể bị cuốn sạch. Phó Chủ tịch xã Bùi Thị Lập buồn rầu cho biết, do thiếu tiền mua thuốc, mua rượu, nên vấn đề trộm cắp ở Nậm Củm thực sự trở nên nhức nhối. Nhà nào cũng nghèo như nhà nào nên gần như “đắp đổi” cho nhau. Đường ống bằng sắt của công trình nước sinh hoạt tự chảy được Nhà nước đầu tư tiền tỉ cũng bị đào lên, cắt nhỏ đem bán sắt vụn. Không có nước sinh hoạt thì tiếp tục… ngồi chờ (!?).

Mỗi năm, bản Nậm Củm được cấp gạo cứu đói 2 lần. Nhưng đồng bào nhận gạo, bán lại cho người khác để có tiền. Thậm chí, tiền hỗ trợ học tập cho con em cũng bị phụ huynh dồn vào rượu, vào ma túy.

Đã qua ba cái tết đi cấp phát gạo cứu đói cho người dân bản Nậm Củm, Phó Chủ tịch xã Bum Nưa Bùi Thị Lập không lạ với việc này. Là một trong 600 trí thức trẻ, sau khi học xong đại học, chị Lập rời quê Hòa Bình lên vùng xa xôi này để thực hiện lý tưởng tuổi trẻ. Nhưng nhiều lúc, chị cũng chán nản. “Tất cả các hộ ở đây đều thuộc diện đói nghèo. Nguồn lương thực của cả bản chỉ trông chờ vào 4ha lúa nước, nhưng khi vận động gieo mạ, cấy lúa thì cả tháng vẫn chưa xong. Gieo cấy xong, đồng bào cũng không chăm sóc. Chỉ trông chờ hỗ trợ của Nhà nước thôi anh ạ”, Lập chán nản nói.

Một cuộc sống bình thường khác cần phải nói tới là việc có bệnh thì phải chữa trị. Nhưng ở Nậm Củm thì không, cứ phó mặc cho trời. Lập dẫn tôi đến nhà của một phụ nữ tầm 40 tuổi, bị sưng to ở cổ, có triệu chứng hoại tử. Không biết tiếng Kinh nên bà không hiểu tôi nói gì, chỉ thấy cười khi tôi chụp hình.

Lập bảo, xã đã nhiều lần vận động đưa đi khám, nhưng không được. “Thậm chí, xã đón ra trạm y tế để chữa trị, đến đêm, lợi dụng không ai để ý, bà ấy lại trốn về”, Lập thở dài nói.

Cố tìm cho ra được một điểm sáng ở nơi ngập tràn khói thuốc phiện này, tôi đề nghị trưởng bản Lò Y Van đưa sang thăm hộ khá giả nhất của bản. Đó là nhà của một con nghiện nằm ven suối. Ngôi nhà này cũng lúp xúp không khá hơn những hộ khác là mấy. Dưới nền đất nhầy nhụa, tôi bắt gặp 2 con gà hiếm hoi ở bản đang tìm thức ăn. Chỉ cây đu đủ, Lò Y Van nói: “Nhà này được xem là khá nhất. Còn có nuôi gà, có cây cho quả. Khi nào cây đu đủ ra quả thì đều có người ở nhà để trông. Hở ra là bị hái trộm liền”.

Câu chuyện Y Van kể khiến cho người nghe phải bật cười, nhưng là nụ cười chua chát, xót xa đến tím tái cả ruột gan. Độ “giàu” như thế chắc chỉ Nậm Củm này mới có được!? Nàng tiên nâu đã “cướp” đi của họ mọi thứ của cải vật chất, thậm chí là cả thể xác và tâm hồn.

Chia tay Nậm Củm mà lòng tôi trĩu nặng, những bóng người vật vờ trên những mỏm đá ven suối hay trên những túp lều sơ sài như những bóng ma bám riết lấy tôi. Họ cũng là con người cùng một kiếp sống với chúng ta, vậy mà họ đang phải sống mà đúng hơn là “chết dần” trong sự sống. Phải làm gì để cứu những con người này, tương lai của bản người dân tộc vốn thuộc nhóm rất ít người này rồi sẽ ra sao… là những câu hỏi cứ đau đáu trong tôi và cần lắm sự sẻ chia khẩn cấp.

Dân tộc Mảng là dân tộc rất ít người ở Việt Nam. Người Mảng bắt nguồn từ vùng Nặm Ban (Dum Bai) thuộc xã Nặm Ban, huyện Sìn Hồ tỉnh Lai Châu, vì thế họ được coi là những dân cư bản địa ở vùng Tây Bắc. Theo tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2009, người Mảng ở Việt Nam chỉ có khoảng 3.700 người, cư trú tại 14 tỉnh, thành phố. Người Mảng cư trú tập trung tại tỉnh Lai Châu (3.631 người, chiếm 98,1% tổng số người Mảng tại Việt Nam), ngoài ra còn có ở Đồng Nai (17 người), Đắk Lắk (15 người), các tỉnh khác không quá 10 người.

Theo Đông Xuyên – Sỹ Hào

Lao động