Nước nào xây dựng luật chơi trên Biển Đông?

Trên bàn cờ Biển Đông, các khán giả đã dần trở thành những người chơi chính và trò chơi này đang thu hút ngày càng nhiều người tham gia. Vậy luật chơi do ai đưa ra? Câu hỏi này chính là điểm mới trên bàn cờ Biển Đông trong năm 2014. Sau nhiều động thái, những người chơi đã tập trung tại Nay Pyi Taw, thủ đô Myanmar trong tháng 8 vừa qua để tham gia vào một cuộc tranh luận.

Mỹ đề nghị Trung Quốc “đóng băng” vấn đề Biển Đông

Đầu tiên, đề xuất đóng băng có một số điểm gây khó hiểu. Trò chơi diễn ra vào tháng 8 vừa qua có thể tóm tắt trong 3 nước đi. Một là đề xuất của ông Kerry. Ông cho rằng, tất cả các bên có yêu sách trong tranh chấp Biển Đông nên ngừng các hoạt động gây hấn, kể cả việc cải tạo và xây dựng trên các đảo tranh chấp.

Tiếp theo là cách tiếp cận của Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc, Vương Nghị. Ông Vương phát biểu rằng, “Trung Quốc và ASEAN đã tìm thấy con đường giải quyết vấn đề Biển Đông, ví dụ như, các tranh chấp nên được các nước liên quan trực tiếp giải quyết thông qua thảo luận, đàm phán. Hòa bình, ổn định ở Biển Đông sẽ được duy trì bởi nỗ lực chung của cả Trung Quốc và các nước ASEAN.

Thứ ba là kế hoạch ba bước. Về ngắn hạn là nhằm chấm dứt các hành động làm tình hình thêm căng thẳng. Về trung hạn, các bên sẽ đi đến ký kết một Bộ Quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC) có giá trị ràng buộc về mặt pháp lý. Và cuối cùng là giải quyết tranh chấp chủ quyền một cách hòa bình. Sau các cuộc hội đàm, Bộ trưởng Ngoại giao các nước ASEAN cũng không đề cập đến vấn đề “đóng băng” trong tuyên bố chung. Họ chỉ nêu ra đề xuất ba bước và hối thúc đẩy nhanh quá trình đàm phán về COC. Công bằng mà nói, Mỹ đã bỏ lỡ cuộc chơi; ASEAN không thắng và cũng không mất mát điều gì còn Trung Quốc đã giành được một thắng lợi nhỏ.

Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton: “Mỹ có lợi ích quốc gia ở Biển Đông”

Logic của đề xuất đóng băng chính là việc Mỹ dựng sẵn một cái bẫy cho Trung Quốc và các nước ASEAN. Vấn đề là: Tại sao Mỹ lại định hình luật chơi cho các nước khác và tại sao những nước đó lại phải chấp nhận luật chơi do Mỹ thiết kế? Các nhà bình luận tin rằng, Mỹ nên lãnh đạo bằng dẫn chứng cụ thể chứ không phải thông qua việc áp đặt luật chơi cho các nước khác trong khi mình lại đứng ngoài.

Các nhà chiến lược Trung Quốc cho rằng, chiến lược Tái cân bằng sang Châu Á – Thái Bình Dương của Mỹ và những động thái dùng các tranh chấp ở Biển Đông của Mỹ để cạnh tranh với quan hệ giữa Trung Quốc với ASEAN là nguồn gốc của những bất ổn trong khu vực. Nếu Trung Quốc đặt câu hỏi liệu Mỹ có đóng băng các hành động gây căng thẳng ở Biên Đông của họ hay không thì chắc chắn câu trả lời từ Mỹ sẽ là không. Mặc dù một số nước thành viên ASEAN cần sự hỗ trợ an ninh của Mỹ nhưng việc Mỹ đưa ra sự hướng dẫn trực tiếp như vậy lại được coi là không phù hợp với thông lệ trao đổi giữa các nước cũng như phương thức ASEAN (coi trọng tinh thần tự nguyện của các bên). Thậm chí đề nghị của Philippines nhằm đóng băng được coi là bước đầu tiên trong ba bước đã được đón nhận một cách lạnh nhạt.

Bộ trưởng Ngoại giao Singapore nghi ngờ về phạm vi áp dụng và mục tiêu của đề xuất này. Một số nước quan ngại rằng, áp dụng đóng băng sẽ làm suy yếu kinh tế biển và kiềm chế các hành động của họ. Các bên không có yêu sách trong tranh chấp như Indonesia, Campuchia, Myanmar và Lào đều không muốn làm phức tạp vấn đề Biển Đông vì lo ngại rằng, một viễn cảnh như vậy sẽ làm tổn hại đến sự hợp tác giữa Trung Quốc và ASEAN.

Theo Vietbao