Nước mắt của người chuyển giới – Kỳ 3: Ma trận rào cản làm sao phá bỏ?
Bị xã hội kỳ thị, học vấn thấp, không có việc làm, nghèo đói… Vòng lẩn quẩn đó đã trói buộc nhiều người chuyển giới, khiến họ không dễ dàng tự thân phá bỏ.
Jessica (bìa phải) dạy trang điểm cho học trò tại Beauty Salon Hùng Nguyễn (TP.HCM) do cô làm đồng quản lý – Ảnh: Như Lịch
Kỳ 3: Ma trận rào cản làm sao phá bỏ?
Ngoài vùng phủ sóng
A.M, 20 tuổ.i, ngụ tại quận Phú Nhuận, TP.HCM là một người chuyển giới từ nam sang nữ. Trải qua nhiều công việc, hiện A.M vẫn là lao động tự do, năm thì mười họa mới có việc làm. Để có tiề.n chích hoóc môn nữ và chi tiêu, A.M phải vay nặng lãi triền miên. Thỉnh thoảng, A.M còn đi “làm gái”.
Bộc bạch với chúng tôi, A.M nói: “Nếu có một công việc ổn định, em thích làm nghề trang điểm như Cindy Thái Tài. Nếu được như cô ấy, em sẽ… bỏ hết thói hư tật xấu của mình”. Như nhận ra thực tế bản thân, A.M chùng giọng: “Vốn liếng em không có, nên nếu em đi học nghề trang điểm và làm tóc thì cũng sơ sài. Ước chi xã hội có cái gì hỗ trợ những người chuyển giới cầu tiến, giúp tụi em đứng lên chứ không rụt rè như lâu nay”.
Theo kết quả khảo sát “Việc làm của người chuyển giới nữ: Thực trạng và thách thức” của nhóm tác giả thuộc Viện nghiên cứu Xã hội, Kinh tế và Môi trường công bố vào cuối tháng 10.2013, có đến 35% người chuyển giới cho rằng họ “bị loại” khi đi xin việc làm bởi lý do thể hiện giới ra bên ngoài.
Một bạn trong giới tên Cát Thy mưu sinh bằng cách đổ sáp nóng vào miệng – Ảnh: Chụp lại từ sách Trong mắt tôi (In my eyes)
Đối với những người đã lọt qua cánh cửa xin việc, đừng vội nghĩ rằng họ may mắn! Bởi lẽ, có trên 28% người chuyển giới phản ánh họ bị ép phải thay đổi thể hiện bên ngoài tại môi trường làm việc. Hơn 23% bị đuổi việc vì bộc lộ hoặc bị phát hiện là người chuyển giới. Bên cạnh đó, nhiều trường hợp khẳng định họ bị đối xử không công bằng (như lương thấp hơn, điều kiện lao động tồi tệ hơn so với đồng nghiệp), bị cấp trên cũng như đồng nghiệp quấy rối tìn.h dụ.c, dè bỉu, trêu chọc, xa lánh….
Những trải nghiệm không mấy hay ho đó đã tác động đến người chuyển giới, khiến họ dường như co cụm hơn. “Nói chung, bây giờ em không muốn tìm công việc gì hết nữa. Công việc nào cũng cần nam ra nam, nữ ra nữ. Em muốn có một số vốn để em tự mướn mặt bằng, tự mở một tiệm tóc nào đó, để em cho những người chung “màu áo”, chung giới tính với em vô làm. Có chị có em làm nó đỡ hơn”, một người trong giới lên tiếng.
Tiến sĩ Phạm Quỳnh Phương, đại diện nhóm nghiên cứu của iSEE nhận định về những người chuyển giới nữ: “Đây là nhóm sống ngoài vùng phủ sóng, không được xếp vào bất cứ nhóm xã hội nào. Đây cũng là nhóm sinh kế gặp khó khăn và dễ lâm vào tình trạng đói nghèo” Bà Phương cho biết, các rào cản đối với cơ hội việc làm của người chuyển giới nữ khá phức tạp, là hệ quả của nhau. Tuy nhiên, chúng chủ yếu bắt nguồn từ sự kỳ thị của xã hội.
Vẫn phải sống!
Vào thời điểm quyết liệt thay hình đổi dạng từ nam sang nữ, Jessica (có người còn gọi là “chị Cà”, năm nay 27 tuổ.i, ngụ tại TP.HCM) đã không chịu nổi áp lực gia đình và dư luận. Cô từng tìm đến cái chế.t để chối bỏ tuổ.i 20 xuân sắc mà cũng đầy nghịch cảnh của mình.
Video đang HOT
Bảy năm trôi qua, Jessica bây giờ là một cô gái năng động, thường xuyên đi đây đi đó biểu diễn thời trang và tuyên truyền phòng chống HIV/AIDS – an toàn tìn.h dụ.c.
Cô là một chuyên viên trang điểm khá nổi tiếng trong cộng đồng người chuyển giới. Hơn thế nữa, Jessica còn là đồng sở hữu kiêm quản lý một Beauty Salon trên đường Hậu Giang, quận 6, TP.HCM, chuyên về studio, áo cưới và tóc.
Chia sẻ về quãng đường đã qua, Jessica khẳng định: “Thực sự là tôi đã đi lên từ vực sâu. Tôi luôn cố gắng học hỏi ở mọi người và học trên internet rất nhiều điều. Ngày xưa bước ra đời, tôi không có gì. Tất cả do chính bản thân mình gầy dựng nên. Nếu tôi lông bông thì làm sao thuyết phục gia đình chấp nhận mình cho được?”. Jessica nhắn nhủ: “Hãy sống đúng với chính mình, tự tin vào bản thân và không ngừng vươn lên thì ông trời sẽ không phụ!”.
Jessica hạnh phúc khi có được công việc ổn định
Không ngần ngại dẫn chứng một câu chuyện “vượt qua chính mình” của bản thân, Jessica kể: “Hồi trước mới công khai, chuyện giấy tờ của tôi rất bế tắc. Tôi không dám làm thẻ ngân hàng, mọi thứ đều nhờ người khác đứng tên. Đến lúc tôi phải trực tiếp ra giao dịch, người ta đọc tên Nguyễn Hữu Toàn, ai cũng nhìn khiến tôi run lắm! Tôi không giấu họ rằng tôi là người chuyển giới. Không biết nhờ sự thẳng thắn như vậy, nhờ ngoại hình đặc biệt so với giấy tờ hay nhờ trời thương mà sau này, người ta luôn ưu tiên cho tôi”.
Vẫn còn nhiều người chuyển giới đang phải từng đêm biểu diễn mưu sinh cực nhọc
– Ảnh: Chụp lại từ sách Trong mắt tôi (In my eyes)
Dẫu vậy, Jessica nhìn nhận những người có cuộc sống và công việc ổn định như cô là còn ít ỏi. “Vẫn còn nhiều người chuyển giới phải làm gái mại dâm và trốn chui trốn nhủi, dù họ không hề muốn như vậy. Có những người học thức cao hơn tôi nhưng do không có việc làm, họ phải bán thân nuôi miệng”, Jessica trăn trở.
Trên thực tế, nhiều người chuyển giới có chung nguyện vọng là được đào tạo những nghề phù hợp, đáp ứng sở thích thể hiện giới của họ (như làm tóc, trang điểm, biểu diễn). Bên cạnh đó, họ mong mỏi được vay vốn học nghề, mở tiệm kinh doanh cũng như có hướng tháo gỡ khó khăn về giấy tờ tùy thân, giấy phép cho họ biểu diễn, chăm sóc sức khỏe…
Tham gia những show diễn – một trong những công việc nhiều người chuyển giới nữ rất thích – Ảnh: Như Lịch
Theo chị Đinh Hồng Hạnh, cán bộ dự án của Tổ chức Bảo vệ và thúc đẩy quyền của người đồng tính, song tính và chuyển giới Việt Nam (Trung tâm ICS), để giải quyết việc làm cho người chuyển giới, cần giải quyết những nguyên nhân gốc rễ, nhất là sự kỳ thị. “Các bạn này mong chờ và hy vọng xã hội cũng như những người tuyển dụng giảm bớt định kiến, phân biệt đối xử và có sự chia sẻ cơ hội việc làm cho họ nhiều hơn”.
Gần đây, cộng đồng chuyển giới tại TP.HCM đã cho ra mắt tập sách ảnh Trong mắt tôi (In my eyes). Ở đó, người trong cuộc thể hiện những lời khích lệ bản thân, những lời tự vấn lẫn những nỗi niềm gửi gắm đến mọi người: “Những khi gặp khó khăn, người chuyển giới chúng tôi thường tự nhắc mình: “Phải sống!”. Rằng mình sẽ vượt qua. Rằng những khó khăn đó là nhỏ nhặt, không là gì so với nhiều chuyện khác. Có người phải dừng lại, gác bỏ khát khao được sống cuộc sống như mình muốn. Có người đi tiếp, để bây giờ nhìn lại, và nhìn rõ hơn làm cách nào mình vượt qua những lúc đó. Ngoài những nỗ lực tự thân, chúng tôi cần xã hội hiểu, tôn trọng người chuyển giới, nhất là tạo cơ hội bình đẳng trong vấn đề việc làm”.
Theo TNO
Nước mắt người chuyển giới - Kỳ 2: Không xin được việc phải đi 'làm gái'
Nhiều người chuyển giới cho rằng sau khi lộ diện, con đường tìm kiếm việc làm của họ càng gian nan bội lần.
Một người chuyển giới đang ăn vội bữa trưa để làm việc - Ảnh: Như Lịch
"Sờ, bóp như... thú nhồi bông"
"Hồi còn làm con trai, mình làm đủ nghề, từ thợ may, rồi phụ hồ, sửa chữa xe máy, phụ buôn bán... Từ khi lộ hẳn ra là nữ, mình chẳng biết làm gì khác ngoài việc biểu diễn ở các đám ma, đám tiệc", một thành viên thuộc cộng đồng người chuyển giới tại TP.HCM chia sẻ.
Do hình dạng bên ngoài với cái tên trên giấy tờ có sự "chỏi" nhau rất lớn, nên nhiều người chuyển giới thường gặp... những cái lắc đầu khi xin việc làm.
Cát Thy (22 tuổ.i, một người chuyển giới từ nam sang nữ, ngụ ở quận 7, TP.HCM) không phải là ngoại lệ. Xin việc làm mãi không được, đến năm 2008, Cát Thy cùng những người đồng cảnh lập nên một nhóm hát và làm xiếc.
Cát Thy tâm tình: "Nhóm chúng tôi có thể múa xiếc, xiếc bàn, dùng miệng cắn chân bàn, nâng bàn lên giữ thăng bằng... Tập xiếc đã hơn 1 năm, tôi có thể xếp ghế thành hình, xiếc xe đạp, ăn nhang cháy, ăn than, phun lửa. Ngoài ra, tôi còn làm MC trong show diễn nữa. Nhóm chúng tôi diễn từ đám tang, đám sinh nhật cho tới đám cưới, đám giỗ".
Cát Thy cho biết thêm: "Hồi mới tập chưa quen, tôi bị bỏng, bị đau nhiều lắm, nhưng giờ quen rồi. Với lại khán giả thích mấy trò mạo hiểm như vầy lắm, chứ hát hoài người ta la".
Người chuyển giới tìm việc rất khó
Sau mỗi buổi diễn (thường kéo dài từ chiều tối cho đến 2 - 3 giờ sáng, có khi đến tận 4 - 5 giờ sáng hôm sau), Cát Thy mới được nhận thù lao khoảng 200.000 - 300.000 đồng. Có tiề.n, cô san sẻ cho mẹ một ít và phụ trang trải chi phí trong gia đình. Tuy nhiên, không phải lúc nào cô cũng đều đặn có show diễn. Thậm chí, có những tháng Cát Thy chỉ có vài show, nên cuộc sống của cô khá bấp bênh.
"Ở đâu người ta cần pê đê là mình đến. Lắm lúc giữa đường, người ta giở váy của mình lên để "kiểm tra" giới tính, rồi cười hô hố. Hoặc nhiều khi tôi đang biểu diễn, có những khách sờ soạng chỗ kín hay nhét tiề.n và.o ngực, rồi bóp như thú nhồi bông. Để có tiề.n, đôi khi chỉ vì 10.000 đồng thôi mà mình phải chịu nhục. Tôi cũng từng thấy những cảnh như vậy xảy ra với mấy chị làm nghề này trước tôi, nên cũng đã quen rồi!", Cát Thy ngậm ngùi.
Chị Đinh Hồng Hạnh, cán bộ dự án của Tổ chức Bảo vệ và thúc đẩy quyền của người đồng tính, song tính và chuyển giới Việt Nam (Trung tâm ICS) cho biết: "Tại Hà Nội, người chuyển giới không dễ dàng thể hiện bản thân mình như tại TP.HCM. Ở đó, ngành nghề dành cho họ cũng giới hạn hơn, chủ yếu là lao động chân tay, chạy bàn, phụ việc. Ngoài ra, còn có những nhóm tham gia biểu diễn những buổi truyền thông về an toàn tìn.h dụ.c".
"Trong khi đó, tại TP.HCM, công việc phổ biến nhất của người chuyển giới là hát đám ma. Nếu họ hát bình thường thì khách sẽ không cho tiề.n. Cho nên, để thỏa mãn thị giác và đáp ứng nhu cầu tiêu khiển của khách, các bạn còn phải làm xiếc, đổ sáp nóng vào miệng, nuốt lưỡi dao lam..., rất nguy hiểm cho sức khỏe và ảnh hưởng lớn đến tâm lý", chị Hạnh cho biết thêm.
"Ai dám ngồi lên xe ôm pê đê?"
Cuối tháng 10.2013, lần đầu tiên, Viện nghiên cứu Xã hội, Kinh tế và Môi trường công bố nghiên cứu "Việc làm của người chuyển giới nữ: Thực trạng và thách thức". Đề tài này do tiến sĩ Phạm Quỳnh Phương cùng nhóm tác giả thuộc viện trên thực hiện, với sự tham gia của 241 người chuyển giới tại TP.HCM, Hà Nội và một số tỉnh, thành khác.
Theo đó, có 24,42% trong số 172 người chuyển giới từ 18 tuổ.i trở lên trả lời bảng hỏi trực tuyến cho hay họ từng đi làm, nhưng hiện nay không có việc làm. Nguyên nhân chủ yếu do bị kỳ thị từ ngoài xã hội và trong môi trường làm việc.
Nhiều người chuyển giới (từ nữ sang nam) có cùng nhận xét: "Nói chung, bộ dạng con trai xin việc làm thì được, nhưng bộ dạng con gái thì không xin được đâu".
Một người chuyển giới tham gia cuộc khảo sát nói trên đã bộc bạch: "Em hỏi đủ chỗ việc làm mà không bao giờ làm được hết. Công ty cũng có, ở lề đường cũng có, quán xá cũng có, nói chung là đủ. Ở đâu có đề bảng cần người phụ việc thì đều vô xin. Tại vì chỗ đó cần nam ra nam, nữ ra nữ chứ không cần giới tính như mình kiếm việc. Nhiều khi mẹ nói tao lấy xe của ba mày lại, mày ra chạy xe ôm đi. Trời ơi, ai dám lên ngồi xe của pê đê để em chở đi?".
J. tại một Beauty Salon do cô làm đồng quản lý
J., 28 tuổ.i, cũng đầy ám ảnh khi kể về con đường tìm việc dai dẳng và gập ghềnh của mình: "Đi xin việc khó lắm. Vô làm trang điểm, người ta cũng thử tay nghề nhưng mà người ta không chấp nhận. Vì thấy là người chuyển giới nên người ta không chấp nhận. Người ta còn nói này nói nọ như là coi rẻ, khin.h b.ỉ vậy đó. Pê đê vô làm chỉ ăn cắp hay là cái gì không tốt thôi. Rồi là em nửa này nửa kia làm sao em thay đồ cô dâu được, người ta ngại. Rồi phải đi xin bán hàng, đi bán shop. Rồi đi bán đồ ăn. Có thời gian đi rửa chén, phụ bếp cho người ta một thời gian"...
Thậm chí, một số người chuyển giới chua chát nhìn nhận: "Pê đê bọn em chỉ có hai cách để kiế.m tiề.n thôi. Đó là đi hát đám ma hay là làm gái, chứ còn biết làm gì bây giờ!".
Kết quả nghiên cứu "Việc làm của người chuyển giới nữ: Thực trạng và thách thức" cho thấy 2,2% người chuyển giới tham gia khảo sát trực tuyến thừa nhận mình đang "làm gái".
Tuy nhiên, đại diện nhóm tác giả cũng như một số người trong cuộc mà phóng viên có dịp tiếp xúc đều khẳng định: "Con số làm gái, mại dâm trên thực tế chắc chắn cao hơn 2,2%!".
Hiện trạng công việc đang làm của người chuyển giới: 2,2% làm gái mại dâm
Tương quan giữa học vấn và thu nhập
Theo Xahoi
Nước mắt của người chuyển giới - Kỳ 2: Không kiếm được việc phải đi 'làm gái' Nhiều người chuyển giới cho rằng, sau khi lộ diện, con đường tìm kiếm việc làm của họ càng gian nan bội lần. Một người chuyển giới đang ăn vội bữa trưa để làm việc - Ảnh: Như Lịch "Sờ, bóp như... thú nhồi bông" "Hồi còn làm con trai, mình làm đủ nghề, từ thợ may, rồi phụ hồ, sửa chữa xe...