NSƯT Thanh Quý: Tôi đã đi qua mọi giông bão cuộc đời…

Bà Nga béo trong phim truyền hình Thương ngày nắng về không chỉ lấy đi nhiều nước mắt đồng cảm của khán giả lớn tuổi, mà những khán giả trẻ cũng trực trào rơi bởi nét diễn mộc mạc mà có hồn của NSƯT Thanh Quý. Thậm chí, nhiều khán giả còn thẳng thừng đề nghị nữ nghệ sĩ “đừng diễn đạt nữa, vì thật quá, họ khóc hết nước mắt”. Với nhiều khán giả thâm niên, cái tên Thanh Quý không hề xa lạ nhưng với “thế hệ Gen Z”, chưa hẳn ai cũng biết rằng, Thanh Quý từng là ngôi sao tài sắc “làm mưa làm gió” màn ảnh rộng một thời…

Tuổi trẻ rực rỡ và “lộng lẫy” của “Mỹ nhân màn ảnh” Thanh Quý

Nói đến sự nghiệp điện ảnh Thanh Quý là nhắc đến vai diễn đầu tay – cô thanh niên xung phong tên Vân trong Chuyến xe bão táp của hai đạo diễn Trần Vũ và Trần Phương. Đến giờ, vai diễn này vẫn được nhắc đến như một trong những vai kinh điển của điện ảnh một thời. Và đây cũng là vai diễn giúp Thanh Quý nhận được Bằng khen của Ban Giám khảo Liên hoan phim Việt Nam lần thứ IV, năm 1977. Hai năm sau, cũng vai Vân trong Những người đã gặp – được coi là phần tiếp theo của Chuyến xe bão táp, Thanh Quý tiếp tục được nhận Bằng khen của Ban Giám khảo Liên hoan phim Việt Nam lần thứ V. Năm 1984, Thanh Quý tham gia bộ phim Tình yêu và khoảng cách của đạo diễn Đức Hoàn đã giúp chị lần đầu “hái” được Bông sen vàng cho “Nữ diễn viên chính xuất sắc nhất” tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ VII tổ chức năm 1985. Từ đây, Thanh Quý liên tiếp đảm nhận vai nữ chính trong nhiều bộ phim truyện của Hãng như Cha và con, Mảnh đời riêng, Không có đường chân trời, Người đàn bà bị săn đuổi, Chuyện tình trong ngõ hẹp… Thời điểm đó, Thanh Quý là lựa chọn hàng đầu cho những vai nữ chính trong các bộ phim, là một trong những gương mặt nữ sáng giá, thuộc thế hệ vàng của màn ảnh rộng cùng với Như Quỳnh, Phương Thanh, Minh Châu… Hầu hết những vai diễn chị tham gia đều thể hiện số phận người đàn bà éo le, nếm trải nhiều mất mát và cay đắng cuộc đời dù trong lớp diễn viên khóa 2, Thanh Quý là người ít tuổi nhất. Chị cũng thuộc tuýp diễn viên có thể để lại dấu ấn trong nhiều dạng vai, luôn chạm vào tim khán giả bất kể chính – phụ, xấu – tốt. Có được điều đó là vì sự nghiêm túc trong công việc, cẩn trọng và trân quý mọi vai diễn được giao – thứ mà chị luôn tâm niệm từ khi thấy mình là cô gái nhỏ tuổi nhất bước chân vào lớp diễn viên toàn những anh chị dày dạn tuổi đời…

NSƯT Thanh Quý thuộc tuýp diễn viên có thể để lại dấu ấn trong nhiều dạng vai, luôn chạm vào tim khán giả bất kể chính – phụ, xấu – tốt

Dù sự nghiệp điện ảnh lộng lẫy là vậy nhưng ít ai biết, đây không phải nghề nghiệp mơ ước của Thanh Quý khi bước chân ra đời. NSƯT Thanh Quý kể, ước mơ hồi nhỏ của chị là làm thủ thư hay làm nghề địa chất nhưng chỉ vì 2 lý do sau mà điện ảnh Việt đã có một mỹ nhân màn ảnh mang tên Thanh Quý.

NSƯT Thanh Quý kể, ước mơ hồi nhỏ của chị là làm thủ thư hay làm nghề địa chất nhưng chỉ vì 2 lý do mà điện ảnh Việt đã có một mỹ nhân màn ảnh mang tên Thanh Quý

Đầu tiên là do nhà chị ngay gần trường Điện ảnh Việt Nam nên thường hay đi qua. Trong một lần trường đang tuyển sinh, vì tò mò nên NSƯT Thanh Quý đã đến xem và thử dự thi, ai ngờ lại “trúng”. Lý do thứ hai đậm mùi “cơm áo gạo tiền” là lúc đó nhà chị có 8 anh chị em, lúc đầu cũng cấm đoán “xướng ca vô loài” nhưng “nhà đông con, chắc lúc đó các cụ không còn sức để nuôi ăn học nên thấy con về thông báo đi học, được Nhà nước nuôi, học xong được bố trí công ăn việc làm, thế là các cụ đồng ý luôn”, NSƯT Thanh Quý chia sẻ.

NSƯT Thanh Quý tên thật là Vũ Thị Quý, sinh năm 1958 tại làng Yên Thái – Bưởi, Hà Nội. Chị học lớp Diễn viên khóa II Trường Điện ảnh Việt Nam (1973 – 1977) cùng với các diễn viên Bùi Bài Bình, Minh Châu, Phương Thanh… mặc dù là người trẻ tuổi nhất nhưng nhờ vẻ đẹp rực rỡ với mái tóc đen dài, đôi mắt biết nói, khuôn miệng đẹp đầy đặn và đương nhiên là cả tài năng diễn xuất, Thanh Quý đã được chọn đóng vai chính sớm nhất so với các bạn cùng khóa.

Dấu lặng trong nghề

Thời rực rỡ của những mỹ nhân màn ảnh rộng như Thanh Quý, Minh Châu, Phương Thanh, Như Quỳnh… gắn liền với thời vàng son của điện ảnh cách mạng cả về tuổi đời lẫn thời cuộc. Rồi phim thị trường dần thay thế, với dàn mỹ nhân mới, những vai diễn cho thế hệ chị ít dần, lặng lẽ hơn với guồng quay cuộc sống. Chị cũng sống chậm lại. Thi thoảng, người ta thấy NSƯT Thanh Quý xuất hiện trong một vài bộ phim, thời gian còn lại chị tìm bản ngã của mình trong những trang sách. NSƯT Thanh Quý kể, chị rất thích đọc sách, khi có thời gian, chị lại “gặm” nhấm văn chương để tưởng tượng số phận cho từng nhân vật. Đó cũng là cách chị duy trì ngọn lửa đam mê, tình yêu với nghệ thuật.

NSƯT Thanh Quý diễn xuất mộc mạc lay động lòng người trong ‘Thương ngày nắng về’

Nửa thế kỷ gắn bó với nghề, nghệ sĩ Thanh Quý nếm trải nhiều thăng trầm của nghề “làm dâu trăm họ”, có những lúc chị cũng thoáng nghĩ về việc có nên dừng lại hay không. Song chị cũng thừa nhận vẫn bị hấp dẫn bởi những vai diễn mới mẻ, khác biệt…

Những tưởng rằng khán giả sẽ chỉ gặp lại NSƯT Thanh Quý qua những thước phim xưa thì nhờ có phim truyền hình, chị được sống lại với nghề, lại được phủ lên mình thứ hào quang diễn xuất – thứ luôn cháy trong chị, để khóc cười cùng khán giả. “Không có vai diễn nhỏ, chỉ có diễn viên nhỏ” như một lời tri ân dành cho những diễn viên từng khẳng định thực lực như chị. Không còn những vai chính cân cả phim, nhưng những vai phụ mà NSƯT Thanh Quý thủ diễn luôn khiến trái tim khán giả căng lên từng nhịp đập khóc cười, yêu giận và không rời mắt khỏi bộ phim. Đó là người phụ nữ đanh đá, sắc sảo như Lý trong Mùa lá rụng, bà trùm tàn ác tên Hương trong Đầm lầy bạc, bà Minh đầy khó hiểu trong Hôn nhân trong ngõ hẹp, bà Hảo trong Cả một đời ân oán, hay như Hồ Thu vợ ông trùm Phan Quân trong Người phán xử… Và mới đây nhất, là “bà mẹ quốc dân” trong Thương ngày nắng về. Trong phim, bà Nga – do NSƯT Thanh Quý thủ diễn là linh hồn của bộ phim. Bà Nga làm nghề bán bún riêu, một mình nuôi 3 cô con gái khi chồng mất sớm.

Nhan sắc thời trẻ của mỹ nhân màn ảnh Thanh Quý

Nói về vai diễn bà Nga, nữ nghệ sĩ gạo cội trải lòng: “Bà Nga là người nóng tính, cục, vất vả, lo nghĩ thái quá thành ra đôi lúc trở nên cứng nhắc, áp đặt. Nhưng sâu bên trong, bà ấy là một người khốn khổ. Bà buộc phải thế thì mới lèo lái được cả gia đình: Nuôi con từ ngày còn bé xíu, đến ông em dại thò ra là bị lừa… Làm gì có ai bên cạnh. Tôi đồng cảm với nhân vật bà Nga. Với những cảnh nặng tâm lý, nhân vật đau khổ 10 phần, diễn viên cũng có cảm xúc thật như vậy đến 6 – 7 phần. Nghề này không thể có cảm xúc giả được. Có những đoạn diễn xong tôi cũng choáng váng. Thậm chí, có cảnh quay xong tôi không về nhà được nữa, đang đi đường phải rẽ vào chỗ nào đó bên đường ngồi uống cốc cà phê cho tĩnh lại”.

Vốn là một nghệ sĩ điện ảnh, khoác lên mình biết bao nhiêu vai diễn với chiều sâu và sức nặng của nhân vật, khi được hỏi chị đã tiết chế trong diễn xuất như thế nào khi chuyển sang đóng mảng phim truyền hình, nữ nghệ sĩ cho rằng chị không quá quan trọng việc mình đang đóng phim điện ảnh hay truyền hình. Khi diễn chị cứ diễn một cách tự nhiên với những kỹ năng diễn xuất mà chị đã được học. Chị nói “mình cứ cảm nhận như nào mình diễn như thế đấy”. Chẳng thế mà Thanh Quý được người hâm mộ điện ảnh ví như “Meryl Streep của Việt Nam” vì lối diễn “như không diễn”. Ngay đến cố NSND Hoàng Dũng cũng từng nói “Thanh Quý thì khỏi nói rồi, luôn xuất sắc”. Nhiều khán giả nhận xét, ở tuổi ngoài lục tuần, chị vẫn chưa bao giờ cũ trên màn ảnh.

Thành công trong sự nghiệp, được nhận xét là nữ diễn viên tài sắc vẹn toàn nhưng cuộc sống riêng tư của NSƯT Thanh Quý lại nặng gánh truân chuyên. Trải qua 2 lần đổ vỡ trong hôn nhân, nghệ sĩ Thanh Quý hiện sống cùng con gái và cháu ngoại. Nữ nghệ sĩ gạo cội của màn ảnh Việt sống ở một con ngõ nhỏ trong ngôi nhà bình dị và chị chẳng phải “diễn” cho người khác xem mình sống như thế nào. Nhìn lại cuộc đời mình, NSƯT Thanh Quý tâm sự: “Tự tổng kết lại thì tôi nhận thấy cuộc đời mình cũng không được suôn sẻ lắm. Tôi cũng đã trải qua nhiều giông tố. Nhìn lại những gì đã qua, đôi lúc tôi cảm thấy mình bạc nhược, yếu đuối, nhưng đôi lúc cũng thấy mình kiên cường. Cuộc đời là giông bão, nó đến thì nhận và phải bản lĩnh để bước qua”.