Nỗ lực cứu cá heo Irrawaddy sông Mekong sắp tuyệt chủng

Cảnh tượng đàn cá heo nước ngọt Irrawaddy ( cá nược Minh Hải) bơi lội trên đoạn sông Mekong ở Campuchia có thể sẽ chỉ còn là ký ức, khi số lượng các cá thể này đang bị đe dọa, bất chấp hàng loạt nỗ lực bảo tồn.

Bảo vệ các loài cá mập có nguy cơ tuyệt chủng Australia ngăn chặn ‘cuộc khủng hoảng tuyệt chủng’ các loài động vật hoang dã Cá heo nước ngọt Irrawaddy tuyệt chủng tại Lào Loài cá ‘lạ’ ngư dân bắt được ở Bến Tre là cá heo nước ngọt

Cá heo nước ngọt Irrawaddy bơi tại sông Mekong ở tỉnh Kratie, cách thủ đô Phnom Penh của Campuchia 300 km về phía đông bắc. Ảnh tư liệu: AFP/TTXVN

Campuchia đã công bố những hạn chế đánh bắt cá nghiêm ngặt mới nhằm cứu lấy loài cá heo quý hiếm này. Tuy nhiên, với nguồn tài chính hạn chế, đây được xem là một thách thức lớn, đặc biệt trên con sông trải rộng hàng trăm mét, rải rác nhiều hòn đảo nhỏ và hai bên bị bao phủ bởi cây cối rậm rạp, trong khi lực lượng an ninh không đủ để thực hiện công tác giám sát.

Theo các nhà bảo tồn động vật, lưới rê và bẫy cá được lắp đặt bừa bãi trên sông là nguyên nhân chính khiến số lượng cá heo Irrawaddy trên sông Mekong ngày càng giảm. Việc loài cá heo này tuyệt chủng còn có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sinh kế của nhiều người dân địa phương, vốn thu hút rất đông khách du lịch đến tận mắt ngắm nhìn loài cá heo quý hiếm.

Cuối tháng 2 vừa qua, Thủ tướng Campuchia Hun Sen đã ban hành luật mới để hạn chế khu vực đánh bắt cá, theo đó mở rộng khu vực bảo tồn và tăng cường giám sát. Những người vi phạm luật có thể đối mặt mức án tù 1 năm nếu sử dụng lưới rê để đánh bắt cá, và 5 năm đối nếu sử dụng điện để đánh bắt trong các khu bảo tồn. Các nỗ lực bảo tồn phần nào đã được đền đáp, khi số lượng cá thể tại sông Mekong được bảo toàn và tia hy vọng được thắp lên khi có một cá heo con chào đời.

Cá heo Irrawaddy nhỏ bé với phần trán hình vòm và mỏ ngắn, có đặc tính nhút nhát, có thể sống tại cả môi trường nước ngọt và mặn. Số lượng cá heo Irrawaddy vào năm 1997 là 200 con, đến năm 2020 đã giảm xuống chỉ còn 89 con.

Năm 2016, Quỹ Động vật hoang dã Thế giới (WWF) tuyên bố loài cá này đã tuyệt chủng về mặt chức năng sau khi phát hiện rằng có quá ít cặp sinh sản tiềm năng để có thể đảm bảo sự tồn tại của quần thể, với khoảng 70% đã quá độ tuổi sinh sản.

Theo WWF, ngoài sông Mekong, loài này chỉ sống ở hai con sông khác là Ayeyarwady của Myanmar và Mahakam ở Indonesia. Các quần thể cá heo Irrawaddy tại 3 con sông này đã được Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) liệt vào danh sách đỏ các loài có nguy cơ tuyệt chủng.

Đánh bắt cá bất hợp pháp và rác thải nhựa đã giết chết nhiều con cá heo Irrawaddy, trong khi môi trường sống của chúng bị suy giảm do các đập ở thượng nguồn và biến đổi khí hậu đã tác động lớn đến mực nước sông. Tháng 12/2022, các nhà chức trách Lào thông báo loài cá heo nước ngọt Irrawaddy đã tuyệt chủng tại nước này, sau khi con cá cuối cùng sống ở khúc sông Mekong, giáp với Đông Bắc Campuchia và Lào, chết do vướng vào lưới đánh cá.