Nỗ lực chia tách Nga – Trung Quốc của Mỹ liệu có thành công?

Mỹ đang tìm cách tách Nga khỏi Trung Quốc bằng chiến lược ngoại giao mới, nhưng liệu điều này có khả thi? Những rào cản lịch sử, lợi ích kinh tế và liên minh ý thức hệ đang khiến chiến lược của Washington trở nên khó khăn hơn bao giờ hết.

Tổng thống Nga Vladimir Putin (trái) trong cuộc gặp Tổng thống Mỹ Donald Trump bên lề Hội nghị thượng đỉnh G20 ở Osaka, Nhật Bản ngày 28/6/2019. Ảnh: AA/TTXVN

Chuyên gia Glenn Chafetz, nhà ngoại giao và sĩ quan tình báo Mỹ đã nghỉ hưu bình luận trên trang web của Viện Chính sách Chiến lược Australia (aspistrategist.org.au) mới đây rằng, chính quyền Trump đang thực hiện nỗ lực ngoại giao mới nhằm phá vỡ mối quan hệ đối tác chiến lược giữa Nga và Trung Quốc. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng chiến lược này khó có thể thành công do những rào cản lịch sử, kinh tế và chính trị. Liệu Mỹ có thực sự tách được Nga khỏi mối quan hệ gần gũi với Trung Quốc?

Chiến lược mới của Mỹ

Vào ngày 15/2/2025, tại Hội nghị An ninh Munich, Keith Kellogg – đặc phái viên của Tổng thống Mỹ Donald Trump về Ukraine và Nga – đã công khai tuyên bố rằng Mỹ sẽ cố gắng phá vỡ các liên minh của Điện Kremlin, bao gồm cả liên minh với Trung Quốc, Iran và Triều Tiên. Đây là một phần trong chiến lược ngoại giao mới của Mỹ nhằm tái định hình cấu trúc quan hệ quốc tế.

Tuy nhiên, chỉ 9 ngày sau tuyên bố này, Tổng thống Nga Vladimir Putin và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã nhanh chóng tái khẳng định “mối quan hệ đối tác không giới hạn” giữa hai nước. Hôm 12/3, kênh RT dẫn lời Bộ trưởng Ngoại giao Nga Sergey Lavrov khẳng định Moskva sẽ tôn trọng mọi cam kết với Bắc Kinh, không giống như phương Tây trong những lời hứa với Liên Xô. Động thái này cho thấy chiến lược chia rẽ của Mỹ đã gặp phải phản ứng nhanh chóng và quyết liệt từ cả Moskva và Bắc Kinh.

Theo chuyên gia Chafetz, nỗ lực của chính quyền Trump nhằm chia rẽ Nga khỏi Trung Quốc “chắc chắn sẽ thất bại” vì để chiến lược này thành công, Nga và Mỹ sẽ phải vượt qua hơn một thế kỷ thù địch và ngờ vực lẫn nhau.

“Ngoại trừ một tuần trăng mật ngắn ngủi vào những năm 1990, quan hệ Mỹ – Nga (và Mỹ – Liên Xô) gần như hoàn toàn được đặc trưng bởi sự nghi ngờ, căng thẳng và xung đột, thậm chí bao gồm cả khi họ là đồng minh (miễn cưỡng) trong hai cuộc chiến tranh thế giới”, chuyên gia Chafetz nhấn mạnh.

Thêm vào đó, mối quan hệ giữa Nga và Trung Quốc được củng cố bởi một nền tảng ý thức hệ chung: xây dựng một trật tự thế giới mới đa cực. Nga khó có thể từ bỏ mối quan hệ với Trung Quốc – một đối tác có cùng quan điểm để đổi lấy mối quan hệ với Mỹ, một quốc gia vẫn muốn duy trì trật tự thế giới đơn cực do Washington lãnh đạo.

Trong một cuộc phỏng vấn với các phát thanh viên podcast của Mỹ bằng tiếng Anh được công bố ngày 12/3, Ngoại trưởng Nga Lavrov đã được yêu cầu bình luận về những tuyên bố rằng cựu Tổng thống Joe Biden đã phạm sai lầm chiến lược khi đẩy Nga xích lại gần Trung Quốc thông qua phản ứng của Washington đối với cuộc xung đột ở Ukraine. Ông Lavrov nêu rõ: “Mỹ biết rằng chúng tôi sẽ không phản bội các cam kết của mình, các cam kết pháp lý, nhưng cũng như các cam kết chính trị mà chúng tôi phát triển với Trung Quốc. Chúng tôi chưa bao giờ có mối quan hệ tốt đẹp, lâu dài như vậy với Trung Quốc và sẽ được người dân cả hai nước ủng hộ”.

Yếu tố kinh tế

Ngoài những rào cản về lịch sử và ý thức hệ, yếu tố kinh tế đóng vai trò quyết định trong việc duy trì mối quan hệ Nga – Trung. Theo số liệu được đề cập, Trung Quốc đã mua 237 tỷ USD hàng hóa của Nga vào năm 2024, chủ yếu là khí đốt, dầu và than. Con số này vượt xa kim ngạch thương mại Mỹ – Nga, chỉ đạt 3,5 tỷ USD trong cùng kỳ, thậm chí không bằng 1,5% giá trị thương mại Trung Quốc – Nga.

Mối quan hệ kinh tế này mang tính bổ sung cho nhau: Trung Quốc là nước nhập khẩu năng lượng ròng, trong khi Nga là nước xuất khẩu năng lượng. Nền kinh tế của Nga, vốn phụ thuộc mạnh vào xuất khẩu hydrocarbon, tìm thấy ở Trung Quốc một đối tác lý tưởng. Ngược lại, nền kinh tế Mỹ và Nga “hầu như không có sự bổ trợ cho nhau”, như chuyên gia Chafetz đã chỉ ra.

“Mỹ không thể và sẽ không thay thế Trung Quốc trở thành khách hàng năng lượng tốt nhất của Nga, và Nga không có nơi nào khác để chuyển hướng. Châu Âu sẽ không bù đắp được sự khác biệt đó, và nền kinh tế của Nga phụ thuộc vào xuất khẩu hydrocarbon”, chuyên gia trên nói thêm.

Một yếu tố quan trọng khác là tính bền vững của chính sách Mỹ. Moskva “không thể tin tưởng một cách an toàn rằng” chính sách của Mỹ sẽ tồn tại lâu dài. Chính sách này không được đảm bảo sẽ tiếp tục dưới các chính quyền Mỹ tương lai hoặc thậm chí tồn tại trong toàn bộ nhiệm kỳ của chính quyền hiện tại.

Như vậy, mặc dù việc chia tách Nga và Trung Quốc có thể gợi nhớ đến chiến lược thành công của Tổng thống Mỹ Richard Nixon với Trung Quốc năm 1972, nhưng chuyên gia Chafetz cho rằng “những phép so sánh lịch sử chỉ là hời hợt”. Vào năm 2025, lợi ích của Nga rõ ràng nằm ở sự hợp tác với với Trung Quốc.

Theo RT, khi những người phỏng vấn cho rằng cách tiếp cận của Tổng thống Mỹ Donald Trump giống với sự xích lại gần mang tính lịch sử của Tổng thống Nixon với Trung Quốc vào năm 1972, ông Lavrov cũng nhấn mạnh rằng hoàn cảnh hiện tại “hoàn toàn khác biệt” so với những năm 1970. Ngoại trưởng Nga đối chiếu việc Moskva tuân thủ các lời hứa của mình với việc phương Tây vi phạm lời đảm bảo với nhà lãnh đạo Liên Xô Mikhail Gorbachev rằng NATO sẽ không mở rộng về phía Đông.