Ninh Bình: Hành trình khẳng định vị thế trung tâm du lịch di sản – hiện đại hóa – đầu tư bền vững

Nằm ở nơi giao thoa giữa đồng bằng sông Hồng và vùng núi đá vôi kỳ vĩ, Ninh Bình không chỉ được biết đến là mảnh đất của những trang sử hào hùng với cố đô Hoa Lư – nơi phát tích của nhà nước phong kiến tập quyền đầu tiên ở Việt Nam mà còn là vùng đất hội tụ những giá trị địa chất, cảnh quan và văn hóa đặc sắc.

Cảnh quan Ninh Bình được ví như ‘Vịnh Hạ Long trên cạn’, với hệ thống núi đá vôi cổ có tuổi đời hơn 250 triệu năm xen kẽ giữa các thung lũng, sông ngòi và hang động .

Thương hiệu du lịch Ninh Bình ngày càng được củng cố và phát triển. Những điều đó tạo nên cơ hội để ngành Du lịch định vị hình ảnh, thương hiệu trên hành trình vươn ra khu vực và thế giới . Ảnh: Sở Du lịch Ninh Bình

Sự hội tụ đặc biệt của các giá trị địa chất – địa mạo, cảnh quan thẩm mỹ, lịch sử và sinh thái đã giúp Quần thể danh thắng Tràng An trở thành Di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới đầu tiên của Việt Nam được UNESCO ghi danh vào năm 2014. Đây cũng là di sản kép đầu tiên của Đông Nam Á – một danh hiệu danh giá giúp Ninh Bình khẳng định vị thế trên bản đồ du lịch toàn cầu.

Sau khi được UNESCO vinh danh, Ninh Bình không “ngủ quên trên chiến thắng” mà nhanh chóng xác định hướng đi chiến lược: bảo tồn di sản gắn với phát triển du lịch bền vững. Nguyên tắc “giữ hồn xưa – tạo dáng mới” được đặt lên hàng đầu trong các chương trình phát triển, quy hoạch không gian, hạ tầng và sản phẩm du lịch.

Tỉnh đã ban hành nhiều kế hoạch quy hoạch tổng thể du lịch đến năm 2030, tầm nhìn 2050, xác định rõ các vùng trọng điểm, định hướng phát triển các loại hình du lịch chủ đạo như: Du lịch văn hóa – tâm linh (Cố đô Hoa Lư, chùa Bái Đính, đền Trần…); Du lịch sinh thái – nghỉ dưỡng (Tràng An, Vân Long, Vườn quốc gia Cúc Phương…); Du lịch trải nghiệm cộng đồng (Tam Cốc – Bích Động, Yên Mô, Nho Quan…); Du lịch thể thao – khám phá mạo hiểm (leo núi, đạp xe, trekking xuyên hang…).

Các sản phẩm du lịch không chỉ được xây dựng đồng bộ mà còn hướng đến chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ thông minh, phục vụ du khách một cách thuận tiện và hấp dẫn hơn. Mô hình “du lịch xanh, thông minh, có trách nhiệm” đang dần hiện hữu trong từng làng du lịch cộng đồng, từng tuyến du lịch sinh thái.

Một trong những yếu tố góp phần quan trọng vào sự phát triển mạnh mẽ của ngành du lịch Ninh Bình chính là chính sách thu hút đầu tư minh bạch, nhất quán và hướng tới hiệu quả bền vững. Nhận thức rõ vai trò của doanh nghiệp là “đòn bẩy” trong phát triển ngành du lịch, tỉnh đã xây dựng và thực thi các cơ chế hỗ trợ nhà đầu tư như: Ưu đãi thuế, đất đai, hỗ trợ giải phóng mặt bằng; Hỗ trợ quảng bá, truyền thông, xúc tiến đầu tư; Cải cách thủ tục hành chính, thành lập tổ hỗ trợ đầu tư “một cửa”; Tạo điều kiện tiếp cận nguồn nhân lực, hạ tầng và dịch vụ phụ trợ. Các tập đoàn lớn như Doanh nghiệp xây dựng Xuân Trường, FLC, Sun Group, Tràng An Group, hay các doanh nghiệp quốc tế từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore… đã và đang triển khai các dự án khách sạn, khu nghỉ dưỡng, công viên sinh thái và du lịch trải nghiệm tại nhiều địa phương trong tỉnh. Điển hình như: Khu du lịch sinh thái Tràng An – Bái Đính: Kết hợp giữa cảnh quan tự nhiên và kiến trúc tâm linh, thu hút hàng triệu lượt khách mỗi năm; Emeralda Resort Ninh Bình: Khu nghỉ dưỡng cao cấp, nằm cạnh Vân Long – khu Ramsar lớn nhất đồng bằng Bắc Bộ; Dự án đường đi bộ Tam Cốc – Bích Động, khu trải nghiệm Tràng An Eco, hay mô hình du lịch nông nghiệp ở Yên Mô, Gia Viễn…

Sự vào cuộc tích cực của doanh nghiệp, kết hợp với sự đồng hành của chính quyền địa phương, đang từng bước biến Ninh Bình thành điểm đến du lịch tầm cỡ khu vực và quốc tế.

Một thành công đáng ghi nhận của du lịch Ninh Bình là việc người dân trở thành chủ thể trong bảo tồn và phát triển du lịch. Thay vì chỉ là “người làm thuê” trong các khu du lịch, cư dân tại các làng nghề, làng cổ, vùng sinh thái đã dần trở thành người tổ chức du lịch, người kể chuyện bản địa, đồng thời là người gìn giữ giá trị truyền thống.

Tại xã Ninh Hải (Hoa Lư), hàng trăm hộ dân tham gia mô hình homestay du lịch Tam Cốc, với phong cách kiến trúc truyền thống, ẩm thực địa phương, các hoạt động như đạp xe, chèo đò, đi chợ phiên, nấu ăn… tạo nên sức hút riêng biệt. Đây là mô hình kết hợp giữa sinh kế địa phương và bảo tồn không gian văn hóa – tự nhiên.

Như chia sẻ của ông Nguyễn Văn Dũng, một người làm homestay ở Tam Cốc: “Trước đây, làm ruộng thì mùa vụ không đều, bây giờ có khách du lịch đến quanh năm, chúng tôi có thêm thu nhập từ các dịch vụ ăn, nghỉ, hướng dẫn. Nhưng điều quan trọng nhất là mình tự hào được giới thiệu văn hóa quê hương mình cho người nước ngoài.”

Mô hình du lịch cộng đồng ở Ninh Bình đã được nhiều tổ chức quốc tế đánh giá cao, điển hình như UNESCO, JICA (Nhật Bản), AFD (Pháp), hay các chương trình bảo tồn cảnh quan của IUCN.

Năm 2024, Quần thể danh thắng Tràng An chính thức kỷ niệm 10 năm được UNESCO công nhận, đánh dấu một chặng đường đặc biệt trong hành trình phát triển du lịch Ninh Bình. Sự kiện này không chỉ là dịp nhìn lại những thành quả đã đạt được, mà còn là cơ hội để tỉnh khẳng định quyết tâm bảo tồn, phát huy giá trị di sản gắn với tăng trưởng xanh, bền vững và hội nhập quốc tế.