Những truyền thuyết về đảo, hang động của Vịnh Hạ Long
Vịnh Hạ Long hình thành sau quá trình vận động kiến tạo địa chất diễn ra hàng triệu năm. Tuy nhiên, trong tâm thức của người Việt, với trí tưởng tượng dân gian phong phú, Vịnh Hạ Long ra đời là từ những truyền thuyết.
Và chính những huyền thoại ấy càng khiến Hạ Long “lung linh sắc màu” hơn…
Sự ra đời của Vịnh Hạ Long được bao trùm bởi truyền thuyết về đàn rồng được Ngọc Hoàng sai xuống hạ giới giúp người Việt đ.ánh giặc ngoại xâm. Giặc tan, thấy cảnh đẹp, đàn rồng đã ở lại hạ giới, tạo nên vô số đảo đá như ngày nay… Rõ ràng, ngay trong truyền thuyết, Vịnh Hạ Long đã được phủ bởi ánh hào quang gắn liền với lịch sử chống giặc ngoại xâm hào hùng của dân tộc.
Cũng như vậy, truyền thuyết về các đảo, hang động v.v. đều là những sự tích liên quan rất nhiều với lịch sử dân tộc. Truyền thuyết về hang Đầu Gỗ kể rằng trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên – Mông, Trần Hưng Đạo đã cho chuẩn bị nhiều cọc gỗ lim ở đây, đẽo nhọn để cắm xuống lòng sông Bạch Đằng. Vì còn rất nhiều mẩu gỗ sót lại nên dân chài đã gọi tên là hang Đầu Gỗ. Lại có truyền thuyết khác cho rằng, đây chính là nơi Trần Hưng Đạo cho giấu các cọc gỗ lim để chuẩn bị cho trận chiến Bạch Đằng nên dân chài gọi là hang Giấu Gỗ, lâu dần gọi chệch đi thành Đầu Gỗ(?). Cuốn Merveille de Monde (kỳ quan thế giới) chuyên về du lịch của Pháp xuất bản năm 1938, đã gọi hang Đầu Gỗ là Grotte des merveilles (động của các kỳ quan). Năm 1917, vua Khải Định và Toàn quyền Pháp Paul Doumer nhân chuyến đi kinh lý ra Vịnh Hạ Long chơi và lên thăm hang Đầu Gỗ. Ngỡ ngàng trước vẻ đẹp thần tiên của hang, nhà vua đã cho khắc một tấm văn bia với nội dung ca ngợi cảnh đẹp của Hạ Long và hang Đầu Gỗ. Năm 1962, Bác Hồ cũng đã từng tới tham quan hang Đầu Gỗ thưởng ngoạn vẻ đẹp của Vịnh Hạ Long.
Khác với hang Đầu Gỗ, truyền thuyết về hang Trinh Nữ là một câu chuyện tình bi thương. Hang Trinh Nữ nằm trên dãy đảo Bồ Hòn cùng với hệ thống động Sửng Sốt, hồ Động Tiên, Hang Luồn… Truyền thuyết kể rằng: Xưa có một người con gái vạn chài xinh đẹp, nhà nghèo, gia đình cô phải đi làm thuê cho tên chủ cai quản vùng đ.ánh cá. Thấy cô xinh đẹp, hắn ép gia đình cô gả cô làm vợ bé cho hắn. Cô gái không chịu vì cô đã có người yêu, chàng trai đó đang ra khơi đ.ánh cá để chuẩn bị cho ngày cưới của họ. Không làm gì nổi cô, tên địa chủ đã đày cô ra đảo hoang. Đói lả và kiệt sức, trong một đêm mưa gió, cô gái đã hoá đá nơi đây. Biết tin cô gặp nạn, chàng trai mải miết bơi thuyền đi tìm cô. Giông bão ập đến khiến thuyền chàng vỡ nát, chàng dạt lên một đảo hoang. Trong ánh chớp, chàng nhìn ra phía xa và nhận ra cô gái nhưng những lời chàng gọi đã bị gió cuốn đi. Chàng dùng hòn đá đ.ập vào vách núi báo cho nàng biết rằng chàng đã đến. Chàng gõ khi m.áu trên tay chảy đầm đìa, tới khi kiệt sức và chàng hoá đá. Nơi cô gái hoá đá là hang Trinh Nữ, nay trước cửa hang còn có pho tượng đá của cô. Đối diện với hang Trinh Nữ là hang Trống (còn được gọi là hang Con Trai) là nơi chàng trai đã hoá đá. Bức tượng chàng trai hoá đá đang quay mặt về phía hang Trinh Nữ vẫn còn đến ngày nay. Khi còn chiếm đóng khu mỏ, trên bản đồ, người Pháp đã gọi tên hang theo tiếng Pháp là La vierge (hang của người con gái) – tức dựa trên truyền thuyết của dân chài địa phương.
Hang Hanh – hang động dài nhất trên Vịnh Hạ Long, tên gọi không liên quan đến truyền thuyết nhưng lại có câu chuyện rằng xưa có 2 cô gái xinh đẹp đi thuyền vào hang chơi. Mải ngắm cảnh, nước triều lên, thuyền không ra được khiến cả 3 cô c.hết đ.uối. Thương cảm, dân chài đã lập miếu thờ. Nay ngoài cửa hang vẫn còn ngôi miếu nhỏ, gọi là miếu “Ba Cô”, nghe nói rất thiêng.
Cát Bà – hòn đảo lớn nhất trong số các đảo trên Vịnh Hạ Long, một thời thuộc khu Hồng Quảng, cũng bao trùm rất nhiều truyền thuyết về tên gọi. Theo truyền thuyết địa phương thì tên Cát Bà ban đầu là Các Bà. Vì có một thời các bà, các chị ở đây đứng ra lo việc hậu cần cho các ông đ.ánh giặc trên một hòn đảo có tên là đảo Các Ông (Cát Ông). Các Bà sau đó được đọc chệch là Cát Bà. Lại có câu chuyện thú vị khác rằng, thời Trần, Trần Hưng ạo đã chọn vùng biển ông Bắc này làm nơi tập kết, luyện quân, tích trữ lương thảo. Hang Giấu Gỗ là nơi quân ta cất giấu những chiếc cọc gỗ, còn vùng biển phía vịnh Lan Hạ là nơi tích trữ lương thảo, chăm sóc y tế, là khu vực do Các Bà cai quản. Các Bà sau gọi chệch thành Cát Bà như ngày nay…
Hang Trinh Nữ - Truyền thuyết một tình yêu
Hang Trinh Nữ nằm trên hai cánh của một vòng cung núi nhỏ phía đông dãy đảo Bồ Hòn trên Vịnh Hạ Long, cách hang Sửng Sốt hơn 3km về phía đông nam.
Giống như một số hang động trên Vịnh Hạ Long, hang Trinh Nữ gắn với một câu chuyện cảm động về tình yêu trai gái. Cho dù cái kết của nó là đau thương thì câu chuyện cũng như một lý do để giải thích về những hiện tượng thiên nhiên bí ẩn - nguồn gốc ra đời của các hang động trên Vịnh Hạ Long.
Chẳng biết từ bao giờ, dân gian kể rằng, thuở ấy - đã xa xưa lắm, trên Vịnh Hạ Long có một người con gái vạn chài rất xinh đẹp. Nhà nghèo, gia đình cô phải đi làm thuê cho tên địa chủ trong vùng. Thấy cô xinh đẹp, tên địa chủ kia ép gia đình cô gả cô làm vợ bé cho hắn. Cô gái không chịu vì cô đã có người yêu là một chàng trai nghèo chuyên làm nghề đ.ánh cá. Chàng trai đó đang ra khơi để chắt chiu chuẩn bị cho ngày cưới của họ. Không ép nổi cô, tên địa chủ đã đày cô ra một đảo hoang. Cô gái đói lả và kiệt sức. Trong một đêm mưa gió hãi hùng, cô đã hoá đá nơi đây. Nơi cô gái hoá đá chính là hang Trinh Nữ. Ngay giữa lòng hang hiện còn bức tượng người con gái bằng đá, nằm xoã mái tóc dài, mắt hướng ra khơi xa đang mỏi mòn chờ mong người yêu trở về.
Đêm ấy, biết tin cô gặp nạn, chàng trai mải miết bơi thuyền đi tìm cô. Đến đêm, giông bão ập đến khiến thuyền của chàng trai vỡ nát, chàng dạt lên một đảo hoang. Trong ánh chớp, chàng nhìn ra phía xa và nhận ra người yêu đang vẫy gọi, nhưng những lời chàng đáp lại đã bị gió cuốn đi. Chàng trai đã dùng hòn đá đ.ập vào vách núi báo cho nàng biết rằng chàng đã đến. Chàng gõ khi m.áu trên tay chảy đầm đìa, tới khi kiệt sức và chàng cũng hoá đá. Nơi chàng trai hoá đá nay là hang Trống (còn gọi là hang Con trai), cách hang Trinh Nữ khoảng 700-800m về phía đối diện. Tại cửa hang vẫn còn bức tượng chàng trai hoá đá đang quay mặt về phía hang Trinh Nữ. Những dấu tích của trận cuồng phong đêm đó như vẫn còn, đó là những đổ vỡ của đất đá ngổn ngang trong hang, tiếng gió gầm gào qua vách đá và những bọt sóng vẫn tung lên trắng xoá...
Những năm tháng chiếm đóng Vùng mỏ trước đây, khi lập bản đồ, mặc dù có không ít đảo người Pháp đặt tên theo cách của họ, nhưng với hang Trinh Nữ, họ đã tuân theo truyền thuyết của dân chài Hạ Long, đặt tên hang là La vierge (dịch ra tiếng Việt là "Hang của người con gái"). Câu chuyện tình yêu có phần liêu trai ấy đã khiến nhiều du khách tò mò muốn một lần được đến thăm hang Trinh Nữ, hang Trống, hay chí ít cũng ngắm nhìn hang khi tàu đi qua...
Bên cạnh truyền thuyết một chuyện tình, hang Trinh Nữ còn là một trong các di tích khảo cổ học trên Vịnh Hạ Long. Năm 2000, các nhà khảo cổ đã phát hiện trong hang những dấu tích của cư dân t.iền sử thuộc Văn hoá Hạ Long (cách nay khoảng 4.000 năm) với những dấu tích như lớp than tro, mảnh xương động vật, mảnh gốm và di vật đá. Năm 2010, các nhà khảo cổ còn phát hiện được dấu tích của bến gốm sứ cổ ở khu vực trước cửa hang Trinh Nữ với nhiều mảnh gốm sứ, sành (chủ yếu là lon sành), vò, hũ các loại với nhiều hoa văn trang trí khắc vạnh song song hay hình sóng nước. Các mảnh vỡ bát, đĩa được xác định thuộc thời Trần (thế kỷ XIII-XIV), mảnh đồ gốm có men lam thời Lê (thế kỷ XVI-XVIII), cùng nhiều mảnh gốm sứ của các triều đại phong kiến Trung Quốc. Căn cứ vào kết quả khảo sát, các nhà khảo cổ cho rằng hang Trinh Nữ là di tích bến gốm sứ cổ trong hệ thống Thương cảng Vân Đồn xưa, cho dù đây là bến có quy mô nhỏ và không thường xuyên.
Hiện nay, hang Trinh Nữ và hang Trống nằm trong tuyến du lịch số 2 trên Vịnh Hạ Long gồm hang Sửng Sốt - Titop (hoặc Soi Sim) - động Mê Cung - hồ Động Tiên (hoặc Hang Trống hoặc Hang Trinh Nữ hoặc hang Bồ Nâu hoặc hang Luồn). Dù biết rằng câu chuyện tình yêu đau thương trên chỉ là truyền thuyết, nhưng du khách vẫn muốn được nghe kể mỗi khi có dịp đến thăm hai hang động này.
Khám phá hang động 'ngôn tình' trên vịnh Hạ Long Hang Trống là một trong những tuyệt tác của thiên nhiên ban tặng cho di sản thế giới vịnh Hạ Long. Hang Trống, cùng với hang Trinh Nữ nằm trên đảo Bồ Hòn (vịnh Hạ Long), cách trung tâm TP.Hạ Long (Quảng Ninh) khoảng 12 km. Đây là 2 hang có diện tích khá rộng, khoảng trên 300m2; mặt nền tương đối bằng...