Những trở ngại trong tiếp cận vaccine ngừa COVID-19 của châu Phi

Vaccine ngừa COVID-19 được coi là giải pháp nhanh chóng chấm dứt đại dịch COVID-19. Tuy nhiên, vaccine ở châu Phi vẫn khan hiếm do việc tiếp cận vaccine ở châu lục này gặp trở ngại bởi tình trạng tích trữ vaccine ở các nước giàu, lệnh cấm xuất khẩu và những cam kết “suông”.

Tiêm vaccine ngừa COVID-19 cho người dân tại Tunis, Tunisia. Ảnh: THX/TTXVN

Gần 6 tỉ liều vaccine ngừa COVID-19 đã được phân phối trên toàn cầu, song chỉ 2% trong số này đến được châu Phi. Mặc dù sự bùng phát của biến thể Delta đã khiến số ca bệnh gia tăng ở châu Phi, song châu lục này không ghi nhận tỉ lệ mắc bệnh và tử vong do COVID-19 cao như ở nhiều nước châu Âu. Châu Phi với 1,3 tỉ dân đã ghi nhận gần 8,2 triệu ca mắc và 206.000 ca tử vong trong khi ở châu Âu, 1,2 triệu người mắc COVID-19 đã thiệt mạng. Tuy nhiên, châu lục này cũng bị tụt lại phía sau trong cuộc đua tiêm chủng ngừa COVID-19. Chỉ 3,6% dân số đủ điều kiện tiêm chủng ở châu lục này đã tiêm phòng trong khi tỉ lệ trung bình này ở châu Âu và Anh là hơn 60%.

Các nước châu Phi có thể tiếp cận vaccine bằng cách mua trực tiếp từ hãng sản xuất hoặc được các nước giàu viện trợ thông qua cơ chế COVAX được thành lập nhằm đảm bảo sự tiếp cận công bằng và bình đẳng đối với vaccine phòng COVID-19 trên toàn cầu. Bên cạnh đó, Nhóm đặc trách mua sắm vaccine COVID-19 (AVATT) của Liên minh châu Phi (AU) cũng mua vaccine cho các nước thành viên. Tuy nhiên, cả COVAX và AVATT đều bị hạn chế bởi các nước sản xuất vaccine, trong đó có Ấn Độ.

Ví dụ, Ấn Độ đã ngừng xuất khẩu vaccine của hãng AstraZeneca khi nước này đương đầu với làn sóng dịch bệnh nghiêm trọng vào đầu năm nay. Bên cạnh đó, các nhà sản xuất vaccine cũng dành ưu tiên cho các hợp đồng song phương với từng nước riêng rẽ, khiến cho các nước châu Phi lúc nào cũng là những nước cuối cùng. Điều này có nghĩa nhiều quốc gia châu Phi ngày càng phụ thuộc vào vaccine do các nước giàu viện trợ. Tuy nhiên, những nước này chỉ viện trợ cho những nước nghèo khi dư thừa vaccine.

Theo Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF), khoảng 57 triệu liều vaccine đã được các chính phủ và công ty ty nhân viện trợ cho các nước châu Phi, chiếm khoảng 3/4 trong tổng số 77,5 triệu liều mà các nước này cam kết.

Các nước phương Tây đã cam kết tặng vaccine cho châu Phi. Hồi tháng 6 vừa qua, Nhóm các nước công nghiệp phát triển hàng đầu thế giới (G7) đã cam kết viện trợ hàng trăm triệu liều vaccine cho các nước nghèo hơn, song phần lớn số vaccine theo cam kết vẫn chưa được phân phối tới các nước nghèo.

Theo số liệu của UNICEF, Mỹ đến nay là nước viện trợ vaccine nhiều nhất, với 31,5 triệu liều, tiếp đó là đến Trung Quốc với 6,8 triệu liều, Anh 5,3 triệu liều và Pháp với 4,5 triệu liều.

Các nhà vận động đã kêu gọi các hãng dược phẩm bãi bỏ bản quyền vaccine ngừa COVID để các nước nghèo có thể tự sản xuất vaccine, điều đến nay, chưa có hãng dược phẩm nào đồng ý.

Trong bối cảnh đó, các chuyên gia hy vọng rằng cuộc họp bên lề Đại hội đồng Liên hợp quốc trong tuần này sẽ giải quyết bất bình đẳng trong tiếp cận vaccine đang khiến nhiều quốc gia ở châu Phi bị tụt lại đằng sau.