Những thổ dân chịu lạnh giỏi nhất hành tinh tồn tại ra sao khi thế giới dần thay đổi

Thế giới, môi trường đã và đang thay đổi rất nhiều và liệu những điều này có ảnh hưởng gì tới người Eskimos (Inuit) bản địa? Liệu họ có thể lưu giữ truyền thống từ hàng thế kỷ trước của mình không?

Đa phần mọi người gọi họ là ‘Eskimos’, nhưng người dân ở Bắc Cực có tên gọi chính thức là người Inuit. Trong lịch sử, họ là những thợ săn mạnh mẽ nhất. Trong hàng trăm năm, họ sống sót trong điều kiện khắc nghiệt nhất thế giới, sống nhờ vào con mồi là cá voi, hải cẩu, gấu Bắc Cực, chuột xạ hương, chim, cá và tuần lộc. Đây luôn là cách sống của họ. Người Inuit hầu như bị cô lập trong nhiều thiên niên kỷ, cho đến thời hiện đại. Giờ đây, họ đang dần thích nghi nhưng cuộc sống lại chịu ảnh hưởng bởi khí hậu thay đổi tác động đến môi trường sống của họ.

Người Inuit ban đầu di cư từ Siberia đến Alaska, qua Bắc Mỹ và cuối cùng đến bờ biển Greenland vào thế kỷ 13. Họ sử dụng các vì sao để dẫn đường. Vì Greenland được bao phủ bởi một lớp băng dày, người Inuit định cư xung quanh các khu vực ven biển để có thể săn bắt và đánh cá. Sống trong môi trường khắc nghiệt như vậy đòi hỏi một ý thức mạnh mẽ của gia đình và cộng đồng. Người Inuit tuân theo những quy tắc đạo đức dựa trên những huyền thoại và truyền thuyết cổ xưa, những quy tắc này là tuyệt đối. Một số tín ngưỡng đã được thể hiện trong nghệ thuật của họ như những bức chạm khắc tupilaq, hay “vật thể của linh hồn ma quỷ”. Bạn có thể nhận ra phiên bản ngày nay của chiếc thuyền này vẫn được gọi bằng cái tên kayak.

Đi săn luôn là trung tâm của văn hóa Inuit. Cho đến khoảng 50 năm trước, những người bản địa này vẫn sống giữa thiên nhiên, hoàn toàn không có sự xuất hiện của các đồ vật hiện đại. Ngày nay, nền kinh tế đã thay đổi và Greenland không còn là một xã hội săn bắn mà hầu hết người Inuit đã chuyển sang công việc làm công ăn lương truyền thống để kiếm tiền mua điện và các tiện nghi hiện đại khác. Tuy nhiên, văn hóa săn bắn, kỹ năng và chế độ ăn uống vẫn là một phần rất quan trọng trong cuộc sống và bản sắc của họ. Người Inuit tiếp tục ăn chế độ truyền thống là hải cẩu, hải mã và tuần lộc. Khi chế tạo quần áo và ủng, một số người theo chủ nghĩa truyền thống, tránh xa các vật liệu hiện đại và tiếp tục sử dụng chiến lợi phẩm từ cuộc săn của họ như da gấu Bắc Cực và tuần lộc.

Áp lực từ các nhóm bảo tồn

Tuy nhiên, nền văn hóa cổ xưa của người Inuit gần đây đã phải chịu áp lực từ các nhóm bảo tồn. Nhiều nhóm bảo vệ môi trường, thậm chí từ trong chính phủ của Greenland đã bắt đầu đặt ra giới hạn đối với nhiều loài từng rất cần thiết cho nền văn hóa săn bắn này. Đối với những nhóm thợ săn nhỏ, họ khẳng định rằng những giới hạn mới này sẽ khiến cuộc sống của mình trở nên khó khăn hơn. Mặc dù có chủ đích tốt, những chiến dịch bảo vệ quyền động vật đến từ thế giới bên ngoài xung đột trực tiếp với các giá trị cổ xưa của người Inuit. Đây thực sự là một cuộc đụng độ giữa các nền văn hóa, có thể đe dọa đường sống của một trong những thổ dân cuối cùng trên thế giới.

Tuy nhiên, một số biện pháp đang được xem xét để giải quyết tình trạng này. Danh sách Di sản Thế giới của UNESCO đang xem xét bổ sung các biện pháp bảo vệ săn tuần lộc vì đây là một khía cạnh quan trọng đối với sinh kế của người Inuit và các nhóm bản địa khác.

Băng đang thay đổi

Trong nhiều thế kỷ, người Inuit đã sống trong môi trường khắc nghiệt nhất. Họ biết các kiểu thời tiết cho phép họ đi lại an toàn trên biển băng cho các cuộc săn bắn của mình. Đối với một số người bản địa này, săn bắn không phải là một môn thể thao mà là cách để kiếm sống, nguồn cung cấp thực phẩm cho họ. Tuy nhiên, một nghiên cứu lớn về tác động của sự nóng lên ở Bắc Cực cho thấy, nhiệt độ đã tăng từ 2 đến 5 độ C trong vòng 50 năm qua và có thể tăng thêm 10 độ C. Sự thay đổi này đang tác động đến đời sống hoang dã và môi trường của Bắc Cực. Trên khắp Greenland, những thợ săn người Inuit cho biết, thời tiết ngày càng khó lường. Đất và biển băng đang thay đổi. Những gì từng là lãnh thổ quen thuộc nay trở nên không ổn định, khiến việc điều hướng và đi lại trở nên nguy hiểm. Các sông băng đang tan chảy vào mùa hè nhiều hơn trước đây và các tuyến đường đến những điểm săn bắn truyền thống đã trở nên bấp bênh. Thậm chí một số thợ săn có kinh nghiệm đã biến mất trong băng. Hiện họ đang tập trung săn ở vịnh hẹp hơn là trên băng biển, vì nó an toàn và hiệu quả hơn dưới sự thay đổi của môi trường.

Văn hóa đang thay đổi

Khi việc săn bắt trở nên khó khăn hơn, nhiều thành viên trong gia đình người Inuit chuyển tới làm việc trong môi trường hiện đại. Phụ nữ làm công ăn lương để có tiền mua các đồ dùng, thực phẩm thiết yếu tại cửa hàng. Điều này cho phép một số người đàn ông tiếp tục vai trò thợ săn truyền thống của họ. Tuy nhiên, mặt trái của nó là phụ nữ Inuit đang mất dần các kỹ năng truyền thống như may da thú. Mặc dù vậy, ngày càng có nhiều người lên tiếng về quyền của những thổ dân như người Inuit để bảo tồn lối sống hàng thế kỷ của họ.