Những thay đổi của quân đội Ukraine sau 3 năm xung đột với Nga

Quân đội Ukraine thay đổi đáng kể sau gần 3 năm xung đột với Nga. Họ tiếp thu công nghệ phương Tây, tăng cường sản xuất trang thiết bị quân sự nội địa để bù đắp tổn thất và cải tiến các vũ khí cũ.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky xác nhận quân đội đã tiếp nhận và vận hành máy bay chiến đấu F-16 do phương Tây viện trợ (Ảnh: Kyiv Indepedent).

Máy bay chiến đấu và máy bay khác

Vào những tháng đầu năm 2023, Ukraine được Slovakia và Ba Lan viện trợ máy bay chiến đấu MiG-29 thời Liên Xô mà quân đội nước này đã quen sử dụng.

Tuy nhiên, sau khi liên tục vận động hành lang để có thể nhận được máy bay chiến đấu của phương Tây, Kiev tiết lộ đang sử dụng máy bay F-16 thế hệ thứ tư do Mỹ sản xuất từ tháng 8.

Các máy bay chiến đấu đắt tiền này do Đan Mạch, Hà Lan, Bỉ và Na Uy cung cấp. Đây có thể được cho là cam kết viện trợ lớn nhất trong cuộc xung đột và đòi hỏi phải đào tạo phi công, nhân viên mặt đất chuyên sâu, cũng như rất nhiều cơ sở hạ tầng và kế hoạch mới. Ukraine cho đến nay đã mất ít nhất một chiếc F-16.

Theo giới chuyên gia, sở hữu hàng chục chiến đấu cơ như vậy chưa phải là giải pháp hoàn hảo để chống lại lực lượng không quân lớn và tiên tiến hơn về mặt công nghệ của Nga. Mặc dù vậy, phi đội F-16 sẽ mang lại cho Ukraine động lực hiện đại hóa không quân và đưa quân đội tiến gần hơn đến các tiêu chuẩn của NATO.

Tên lửa và hỏa lực

Các quốc gia ủng hộ Ukraine đã gửi nhiều loại hỏa lực mới cho quân đội Ukraine trong suốt cuộc chiến với Nga.

Mỹ cung cấp cho Ukraine một số lượng không xác định Hệ thống tên lửa chiến thuật, hay ATACMS. Đây là tên lửa đạn đạo phóng từ mặt đất với tầm bắn khoảng 480km.

Tổng thống Mỹ Joe Biden vào tháng 11 đã bật đèn xanh cho việc sử dụng những vũ khí này để tấn công sâu vào lãnh thổ Nga. Quyết định được đưa ra hơn một năm sau khi Ukraine lần đầu tiên nhận được tên lửa.

Theo các tài liệu của Lầu Năm Góc, Washington cũng gửi hơn 40 hệ thống tên lửa pháo binh cơ động cao, còn gọi là HIMARS, cùng với đạn dược.

Một tổ hợp ATACMS của Mỹ (Ảnh: Reuters).

Ngoài ra, Ukraine đã sử dụng tên lửa Storm Shadow/SCALP do Anh và Pháp cung cấp, có thể phóng từ máy bay F-16 và máy bay phản lực thời Liên Xô của Ukraine sau khi được cải tiến.

Kiev cũng sử dụng nhiều loại vũ khí mới khác trong cuộc chiến, như bom chùm do Mỹ cung cấp, mìn chống bộ binh và bom đường kính nhỏ phóng từ mặt đất.

Công nghệ trong nước

Một số vũ khí mà Ukraine được các đồng minh cung cấp như ATACMS và Storm Shadow phải chịu những hạn chế của nước viện trợ. Vì vậy, Ukraine phải nỗ lực phát triển vũ khí mới trong nước, để tránh bị ràng buộc bởi những hạn chế.

Trong số đó có máy bay không người lái (UAV) tự sát tầm xa. Chúng thường được dùng để nhắm vào các mục tiêu có giá trị cao của Nga cách biên giới hàng trăm km, thậm chí hơn 1.000km. Các căn cứ sân bay, cơ sở hải quân, nhà máy lọc dầu, nhà máy vũ khí và thậm chí cả thủ đô của Moscow đều bị tấn công bởi UAV tự sát do Ukraine phát triển và sản xuất.

Ông Samuel Bendett, thuộc tổ chức phi lợi nhuận nghiên cứu và phân tích CNA, cho biết UAV tầm xa của Ukraine hiện nay tương đối rẻ, khác so với trước xung đột.

Ukraine cũng thiết kế, chế tạo và sau đó nâng cấp hàng loạt UAV tầm ngắn hơn để sử dụng dọc theo tiền tuyến. Chúng được sử dụng để trinh sát, chỉ đạo các cuộc tấn công bằng pháo binh hoặc phá hủy xe bọc thép của Nga.

UAV đóng vai trò quan trọng trong xung đột Nga – Ukraine (Ảnh minh họa: AFP).

Cuộc chạy đua của Moscow và Kiev nhằm phát triển UAV tốt hơn cũng như các biện pháp chống UAV hiệu quả hơn trở thành đòn đẩy cho một quỹ đạo phát triển phương tiện không người lái đáng kinh ngạc.

Từ năm 2023, máy bay không người lái góc nhìn thứ nhất (FPV) đã thống trị cuộc xung đột. Theo ông Bendett, FPV đã trở thành vũ khí chiến thuật với tầm hoạt động liên tục được phát triển xa hơn. Đến năm nay, những máy bay này đã mạnh hơn và có thể thực hiện nhiều nhiệm vụ khác nhau.

Tốc độ phát triển không chỉ giới hạn ở UAV trên không. Ukraine tiên phong trong việc phát triển các phương tiện mặt nước không người lái, với một nhiệm vụ từng được thực hiện là đe dọa Hạm đội Biển Đen của Nga xung quanh bán đảo Crimea. Cơ quan tình báo quân sự GUR của Ukraine vận hành Magura V5, và cơ quan an ninh SBU phát triển xuồng tự sát SeaBaby.

Các phương tiện mặt đất không người lái cũng xuất hiện, đặc biệt là để sơ tán và thực hiện nhiệm vụ logistics ở những vị trí nguy hiểm trên tiền tuyến. Ông Bendett đánh giá Ukraine đang dẫn đầu trong mảng này.

Ông Andrii Ziuz, cựu giám đốc điều hành của Hội đồng An ninh và Quốc phòng Quốc gia Ukraine và hiện là giám đốc công nghệ tại công ty Prevail có trụ sở tại London, nói với Newsweek, việc thiếu đạn dược buộc Ukraine phải phát triển các loại vũ khí khá toàn diện và hiệu quả, như UAV trên không và trên mặt nước, cùng với các thiết bị gây nhiễu và tên lửa tiên tiến.

Theo ông Bendett, Nga và Ukraine đều chuyển từ UAV đắt tiền chỉ dùng một lần sang loại UAV có thể lắp ráp nhanh chóng, triển khai nhanh chóng và phá hủy nhanh chóng. Họ cũng ngay lập tức chuyển sang sử dụng cáp quang để điều khiển UAV đang bay, vì công nghệ điện tử và gây nhiễu đã trở nên phổ biến.

Hạm đội UAV của Nga rất đáng gờm, nhưng Ukraine đã vượt lên trong các mảng như xuồng tự sát, UAV đa cánh quạt hạng nặng và UAV đánh chặn mới được triển khai.

Tên lửa mới

Ukraine cũng đang tăng cường tự sản xuất tên lửa chống hạm Neptune, vũ khí được cho là đã đánh chìm tàu chiến chủ lực của Hạm đội Biển Đen Nga trong giai đoạn đầu của cuộc xung đột.

Vào tháng 8, Tổng thống Volodymir Zelensky tuyên bố Ukraine thử nghiệm thành công tên lửa đạn đạo đầu tiên do nước này sản xuất. Từ sau đó, Kiev hé lộ thêm các cuộc thử nghiệm cho loại vũ khí chưa được đặt tên này.

Ông Jacob Parakilas, trưởng nhóm nghiên cứu về chiến lược, chính sách và năng lực quốc phòng tại chi nhánh châu Âu của Rand Corporation, từng nói với Newsweek, vũ khí đó được đồn đoán là Hrim-2, vốn được phát triển từ lâu và được cho là có tầm bắn ước tính hơn 480km.

Chuyên gia Parakilas cho hay tầm bắn này không đủ để tấn công Moscow, nhưng đủ xa để đe dọa các địa điểm quan trọng của Nga như căn cứ sân bay, kho đạn dược hoặc các cơ sở quân sự khác khi được bắn từ lãnh thổ Ukraine.

Kiev cũng đã phát triển một loại vũ khí được mô tả là “tên lửa không người lái”, được gọi là Palianytsia, và một khẩu pháo được gọi là Bohdana.

Đầu tháng 12, ông Vadym Sukharevskyi, chỉ huy lực lượng UAV của Ukraine, tiết lộ Kiev đã phát triển một vũ khí laser có tên là Tryzub. Ông nói: “Hôm nay, chúng tôi đã có thể bắn hạ máy bay bằng tia laser này ở độ cao hơn 2km”.

Ông Sukharevskyi là người chỉ huy Lực lượng Hệ thống Không người lái của Ukraine, được thành lập theo sắc lệnh của tổng thống vào đầu năm nay. Kiev trở thành quân đội đầu tiên thành lập một nhánh quân đội chuyên về UAV, và Nga sau đó cũng có động thái tương tự.

Phòng không

Phòng không Ukraine đánh chặn một cuộc tấn công của Nga nhằm vào Kiev (Ảnh: Getty).

Kiev liên tục kêu gọi đồng minh viện trợ thêm các hệ thống phòng không và tên lửa đánh chặn.

Kể từ tháng 2/2022, các đồng minh của Ukraine cung cấp một loạt các hệ thống phòng không mới, bao gồm Patriot do Mỹ sản xuất, hệ thống Iris-T tầm ngắn hơn và SAMP/T. Theo các tài liệu của Lầu Năm Góc, riêng Mỹ cung cấp 3 tổ hợp Patriot và 12 tổ hợp NASAM, và hơn 3.000 tên lửa phòng không vác vai Stinger.

Kiev đã sử dụng pháo cao xạ tự hành Gepard do Đức sản xuất để chống lại UAV cảm tử Shahed của Nga một cách hiệu quả. Ukraine cũng tiếp nhận thiết bị được thiết kế để tích hợp nhiều hệ thống phương Tây với cơ sở hạ tầng của mình.

Xe tăng và xe bọc thép

Ukraine nhận được 31 xe tăng chiến đấu chủ lực Abrams của quân đội Mỹ, cùng với 45 xe tăng T-72B. Washington cũng gửi hơn 300 xe chiến đấu bộ binh Bradley kèm 4 xe hỗ trợ cho Bradley.

Vương quốc Anh gửi xe tăng chiến đấu chủ lực Challenger 2, và một số quốc gia cung cấp các phiên bản xe tăng Leopard do Đức sản xuất. Nhiều loại xe bọc thép khác, như khoảng 140 xe chiến đấu bộ binh Marder của Berlin và hàng chục xe trinh sát bọc thép AMX-10 RC của Paris, cũng được quân đội Ukraine đưa vào sử dụng.

Ngoài ra, Mỹ viện trợ nhiều phương tiện khác, như hơn 400 xe bọc thép chở quân Stryker và hơn 1.000 xe thiết giáp kháng mìn.

Học thuyết chiến tranh

Sự xuất hiện của các thiết bị mới dẫn tới các chiến thuật mới của Ukraine. Ông Ziuz nói: “Ukraine đang chuyển hoàn toàn sang các tiêu chuẩn của NATO trong việc lập kế hoạch, vận hành và cung cấp vũ khí cho quân đội”.

Tuy nhiên, một số chuyên gia nghi ngờ liệu phong cách chiến đấu của NATO có thể áp dụng như thế nào đối với quân đội Ukraine trong cuộc đối đầu với một nước Nga có không quân vượt trội.