Những phán đoán ban đầu về mỏ neo gỗ khổng lồ dưới đáy biển

Chiếc mỏ neo bằng gỗ dài 8,1m mà anh Nguyễn Văn Chinh (Thuận An, Phú Vang, TT-Huế) vừa mua lại từ một lão ngư có nhiều điểm rất độc đáo, cần được cơ quan chuyên môn vào cuộc xác minh lai lịch, niên đại.

Mỏ neo gỗ khổng lồ có thể thuộc tàu biển xưa cỡ lớn

Theo nhà nghiên cứu chuyên về cổ vật dưới nước tại Huế là ông Hồ Tấn Phan, khi xét đến mỏ neo bằng gỗ khổng lồ, điều quan tâm nhất là tầm vóc của nó. Với kích thước lớn dài hơn 8 mét, khả năng mỏ neo này thuộc tàu đi đường biển Bắc – Nam của Việt Nam vào thời kỳ chúa Nguyễn và vua Nguyễn. Có thể nghĩ đến là một tàu buồm cỡ lớn của cơ quan nhà nước.

Chiếc mỏ neo dài 8,1 mét

Đây là loại neo có 2 ngạnh.

Tiếp đến, xét về phần gỗ của neo vẫn còn tương đối và phần sắt bọc ở đầu mỏ neo không bị phong hóa quá nhiều, dự đoán nhiều khả năng là thời vua Nguyễn thế kỷ 19.

Vì mỏ neo nằm ngay ở đập Hòa Duân hiện nay – xưa kia là cửa Thuận An cũ, nơi giao thương tàu bè đến kinh đô Huế nên xu hướng đây là 1 tàu có ra vào cửa biển Thuận An chứ không phải tàu đi ngang qua.

Do chưa thể xác định kỹ, nhất là với một bộ phận nhỏ như neo thì khó có thể xác định neo gỗ này thuộc tàu buôn hay tàu chiến. Nhưng hồi đó, tàu phải có cỡ lớn thì mới có neo lớn như chiếc mỏ neo gỗ vừa phát hiện. Nhà nghiên cứu cho biết, khi việc chế tác neo bằng thép, sắt chưa phổ biến, neo bằng gỗ được sử dụng rất nhiều.

“Với 1 cái neo lớn như vậy, theo kinh nghiệm cá nhân của tôi chưa từng thấy. Nếu nói về tàu, thuyền, kỹ thuật đóng tàu dưới thời vua chúa Nguyễn thì có; hay nếu bản vẽ, hình chụp thì cũng chụp tàu thuyền chứ vẽ hay chụp lại cái neo thì ít. Trong sách vở của tôi về tàu thuyền từ xưa cũng ít, mà trong thư tịch còn lại cũng không nhiều. Ngay ở Huế cũng có ít người chuyên nghiên cứu về tàu thuyền cổ.

Đầu ngạnh neo bọc sắt

Chưa xác định được loại gỗ làm neo.

Ở các bảo tàng của Huế chưa có cái neo nào như thế này. Bảo tàng trên cả nước với một cái neo gỗ lớn như vậy cũng rất ít. Tuy nhiên, cần phải khảo sát kỹ để biết chính xác nguồn gốc, niên đại, chất liệu của neo gỗ khổng lồ này” – ông Phan đề xuất.

Dài nhất trong số các mỏ neo tìm thấy tại Việt Nam

Anh Nguyễn Hữu Hoàng, nhà chơi đồ cổ tại Huế nhận xét: “Tôi cũng đã từng thấy cổ vật mỏ neo bằng gỗ từ một số anh em chơi đồ cổ ở trong miền Nam. Các mỏ neo thu mua được từ dân chài lưới trên sông Đồng Nai có xuất xứ từ các thuyền buôn nhà Thanh, thời chúa Nguyễn nhưng cũng chỉ dài 3-4 mét chứ không được hơn 8 mét như mỏ neo ở Huế này. Đây là một hiện tượng đặc biệt cần đáng quan tâm”.

Theo TS. Phan Thanh Hải, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn di tích cố đô Huế, nếu thời gian tới, xác định mỏ neo này thuộc triều Nguyễn thì rất đáng quý, cần phải được lưu giữ. Hiện ở các bảo tàng tại Huế chưa có mỏ neo nào như vậy.

Ông Nguyễn Lưu (cha anh Nguyễn Văn Chinh – người mua neo gỗ khổng lồ) với kinh nghiệm làm nghề biển lâu năm, cho rằng neo gỗ được làm bằng loại gỗ còn tốt và cứng hơn gỗ lim. Phần mỏ neo có 2 ngạnh không được lấy dây thừng buộc, có thể được nối bằng chốt lọng ở trong và được bịt sắt ngoài nên cực kỳ cứng.

Sách sử ghi chép lại rằng, cửa Hòa Duân (xưa kia là cửa Thuận An) vốn là nơi tàu bè của vua chúa Nguyễn tại Huế giao thương đi vào ra hàng trăm năm trước. Có khả năng một tàu lớn bị đắm hay đứt neo ngay tại cửa biển rồi mỏ neo bằng gỗ nằm ở đó cho đến ngày nay.

Được biết cách đây 15 năm, có ông Quách Văn Địch ở Hà Nội đã mua 2 mỏ neo dài hơn 6 mét bằng gỗ với giá 11 cây vàng. Sau đó, các chuyên gia đã xác định niên đại một neo gỗ một ngạnh có từ thế kỷ 13, chiếc neo 2 ngạnh thuộc thế kỷ 15.

Chiếc mỏ neo khổng lồ vừa được tìm thấy có thể coi là mỏ neo lớn nhất từ trước đến nay, rất xứng đang được quan tâm nghiên cứu.

Lỗ trên thân neo được xác định là chỗ để giằng dây.

Đại Dương

Theo Dantri