Những ông chủ Trung Quốc đi bán hàng rong

Với hàng chục nghìn bộ quần áo tồn kho, Huang Weijie hiểu rằng ông phải làm gì đó nếu muốn vượt qua cú trượt dài của nền kinh tế hậu Covid-19.

Cuối cùng, Huang, chủ một nhà máy may mặc, quyết định chất quần áo lên ôtô, lái xe xuống phố và bán rong. Hóa ra, rất nhiều chủ cơ sở sản xuất nhỏ ở Trung Quốc cũng có chung ý tưởng với Huang.

Suốt nhiều năm, các quầy hàng ven đường, những quán hàng rong luôn bị coi là biểu hiện của sự rối loạn và lạc hậu trong mắt chính quyền Trung Quốc. Thành quản, lực lượng quản lý trật tự đô thị, được giao nhiệm vụ dẹp hàng quán bán rong trên đường phố. Cách làm có phần thô bạo, quyết liệt của thành quản đôi khi dẫn tới những cuộc tranh cãi gay gắt giữa người bán rong và nhà chức trách.

Huang Weijie trên một khu phố tập trung nhiều sạp hàng ở Quảng Đông. Ảnh: SCMP.

Nhưng tháng trước, dưới ảnh hưởng nặng nề của Covid-19 với nền kinh tế, chính quyền Trung Quốc dường như đã thay đổi quan điểm. Thủ tướng Lý Khắc Cường ca ngợi thành phố Thành Đô, tỉnh Tứ Xuyên, vì đã tạo ra được 100.000 việc làm nhờ cho phép mở cửa 36.000 quầy hàng trên đường phố.

Tuy nhiên, những đô thị lớn như Bắc Kinh, Thượng Hải, Thâm Quyến vẫn tỏ ra nghi ngại với mô hình kinh tế đó. Chính quyền các địa phương này cho rằng “nền kinh tế hàng rong” không phù hợp với kế hoạch phát triển của họ. Một số nơi còn tuyên bố sẽ đẩy mạnh việc kiểm soát hoạt động bán hàng rong.

Dù vậy, lời động viên từ Thủ tướng Lý đã tiếp động lực cho Huang, 44 tuổi, chủ một nhà máy dệt may đang chật vật tồn tại ở tỉnh Quảng Đông, trung tâm sản xuất và xuất khẩu của Trung Quốc.

Trước đây, những hàng rong ven đường chủ yếu là công cụ kiếm kế sinh nhai của những người có thu nhập thấp hay thất nghiệp. Nhưng khi Covid-19 gây thiệt hại nặng nề cho cả doanh thu trong và ngoài nước, khiến hàng chục triệu lao động rơi vào cảnh bấp bênh, ngay cả những chủ xưởng như Huang cũng phải xuống đường để tồn tại.

“Tôi từng nghĩ đến việc đóng cửa nhà máy, nhưng sự ủng hộ của Thủ tướng Lý Khắc Cường với ‘kinh tế hàng rong’ đã truyền cảm hứng cho tôi”, Huang chia sẻ.

Khác với những người bán hàng rong bình thường chỉ đủ khả năng dựng một quầy hàng nhỏ ven đường, Huang lái một chiếc Toyota màu trắng với một tấm bạt trong cốp và chất đầy quần áo đủ màu trong xe.

Huang trả tiền thuê quầy hàng ở nhiều khu dân cư khác nhau tại thành phố Quảng Châu, thủ phủ tỉnh Quảng Đông. Sau khoảng một tuần, ông chuyển đến Phật Sơn, rồi cứ thế lần lượt đi tới các thành phố khác trong vùng như Đông Quan hay Trung Sơn.

Nhưng Huang thừa nhận rằng rất khó để mở quầy hàng bán rong tại những trung tâm thương mại ở các thành phố lớn của Quảng Đông như Quảng Châu, Đông Quan và Thâm Quyến. Các khu bán hàng rong chủ yếu mọc lên ở những thị trấn, thành phố nhỏ, xung quanh các nhà máy, khu công nghiệp.

Huang đã điều hành nhà máy dệt may của mình hơn 10 năm. Hoạt động kinh doanh từng rất thuận lợi, mang lại nguồn thu nhập ổn định, nhưng nhà máy rơi vào trì trệ kể từ khi Covid-19 bùng phát.

“Tôi còn tới hàng chục nghìn bộ quần áo tồn kho từ cuối năm ngoái”, Huang cho hay.

Ông ban đầu tìm cách đẩy hàng cho các chợ bán buôn và cửa hàng bán lẻ, nhưng không thành công bởi nơi nào cũng đều gặp khó khăn. Sau lời động viên từ Thủ tướng Lý, Huang bắt đầu thử xem thị trường đường phố có thể giúp ông giải quyết chỗ hàng tồn và trở thành một kênh mang đến dòng tiền ổn định, cho phép nhà máy tiếp tục hoạt động ở mức tối thiểu, ít nhất là trong nửa cuối năm nay hay không.

Những hoàn cảnh như của Huang ngày càng trở nên phổ biến ở Trung Quốc. Hàng loạt cơ sở sản xuất nhỏ ở mọi ngành nghề đang phải chịu cú sốc nặng nề do tác động của Covid-19. Họ hiện đối mặt với tình trạng thiếu vốn trầm trọng để có thể tiếp tục hoạt động, trong khi số lượng hàng tồn kho tăng lên không ngừng.

“Mọi người đều kỳ vọng xuất khẩu sẽ phục hồi nhưng với tình hình dịch bệnh như hiện nay, khi số ca nhiễm nCoV vẫn tăng mạnh trên toàn cầu, chúng tôi biết đó chỉ là ước mơ”, Huang nói. “Chúng tôi không thể trả các khoản thanh toán để tiếp tục vận hành nhà máy bởi chúng tôi đã cạn tiền rồi”.

Liang Lu, người điều hành một hiệp hội nhà sản xuất ở Đông Quan, liệt kê một danh sách dài những cơ sở phải đóng cửa vì dịch bệnh.

“Tuần trước, chủ một nhà máy đến nhờ chúng tôi bán giúp 4 triệu đôi tất tồn kho. Tuần này, một xưởng giày dép tìm đến với hàng chục nghìn sản phẩm ế trị giá tới 16 triệu tệ (2,29 triệu USD)”, Liang kể. “Nhiều sản phẩm phục vụ xuất khẩu nay chỉ biết nằm im trong kho”.

Ngày 15/7, nhà máy giày dép Lida ở Quảng Châu thông báo sẽ đóng cửa, khiến 1.200 công nhân thất nghiệp. Công ty cho biết hoạt động xuất khẩu đã bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi Covid-19 và chiến tranh thương mại Mỹ – Trung.

Trong thư gửi nhân viên, ban lãnh đạo công ty cho biết đã tìm mọi cách để tăng đơn hàng và giữ dòng tiền nhưng không thành công. Cuối cùng, công ty phải đóng cửa.

Theo Huang, những chợ bán buôn ở Quảng Châu ngày càng có ít doanh nghiệp hoạt động. Đây từng là trung tâm phân phối hàng hóa lớn nhất Trung Quốc, liên tục xuất đơn hàng đến mọi ngõ ngách của đất nước và trên toàn thế giới.

“Doanh số tại những chợ bán buôn quần áo đang giảm sút và ngày càng có ít khách nước ngoài”, Huang cho biết.

Trước dịch, Quảng Đông thu hút khoảng 40 triệu người nhập cư từ khắp nơi trên đất nước tới làm việc. Hồi tháng 5, Huang từng thử thuê gian hàng tại phố đi bộ mua sắm Thượng Hạ Cửu sầm uất nhất Quảng Châu, với giá 3.500 tệ/tháng (500 USD) để bán hàng tồn kho. Huang tin đây sẽ là mảnh đất màu mỡ giúp anh cứu vãn tình hình kinh doanh, nhưng mọi thứ không diễn ra như kế hoạch.

“Cả tháng trời, tôi bán chưa được 4.000 tệ (hơn 570 USD) tại cửa hàng ở Thượng Hạ Cửu”, Huang nói. “Sức mua của người nhập cư ở Quảng Đông giảm so với trước đây rất nhiều và không ít người đã bỏ đi vì nhà máy đóng cửa”.

Các cửa hàng ở Thượng Hạ Cửu thi nhau giảm giá trong nỗ lực tuyệt vọng để bán hết hàng tồn, theo lời Huang. Nhưng ngay cả vậy, doanh số vẫn rất thấp.

Tháng trước, Huang thuê một căn hộ với giá 350 tệ (50 USD) ở khu dân cư Tiểu Lãm, thành phố Trung Sơn. Từ đây, anh đi tìm các khu bán hàng rong trong bán kính 20 km.

“Tôi lần mò và vẽ bản đồ các khu bán hàng rong gần căn hộ của mình, nơi tập trung đông lao động nhập cư làm việc, sinh sống”, anh kể. “Hầu hết các sạp hàng chỉ rộng khoảng 6 m2, có giá thuê 400-600 tệ/tháng (57-86 USD). Ở một số nơi, tôi kiếm được 500 tệ (71 USD) một đêm, nơi thì 200 tệ (gần 29 USD). Tôi định mở khoảng 20 cửa hàng như vậy và thuê thêm người bán”.

Nhưng triển vọng kinh tế ảm đạm ảnh hưởng khá lớn tới tâm lý của Huang. “Ban đêm tại những khu công nghiệp, nơi công nhân vài năm trước vẫn tấp nập làm tăng ca, giờ đây thật tĩnh mịch”, anh chia sẻ.

Tình hình kinh doanh của các nhà sản xuất nhỏ thậm chí sẽ còn tồi tệ hơn nữa trước khi khởi sắc trở lại.

Simon Zhao, chuyên gia từ Đại học Quốc tế Chu Hải, dự đoán các nhà máy Trung Quốc sẽ tiếp tục phải đóng cửa do nhu cầu cả trong và ngoài nước vẫn yếu trong những tháng sắp tới. “Điều này sẽ tiếp diễn cho đến khi năng lực sản xuất của những người tham gia thị trường cân bằng với nhu cầu thị trường”, Zhao nói.