Những mái nhà rêu có một không hai tại bản người Dao bên sườn Tây Côn Lĩnh.

Dưới bầu trời thu đầy nắng vàng, ngoài những thửa ruộng bậc thang đang mùa lúa chín mê hoặc lòng người, bất kỳ ai lần đầu đến đây cũng phải trầm trồ bởi nét đặc trưng từ những nếp nhà mái phủ rêu xanh biếc – có lẽ không phải bản vùng cao nào cũng có.

Nằm ở độ cao gần 1.000 mét so với mực nước biển, có một bản người Dao sinh sống nằm nép mình dưới đỉnh Tây Côn Lĩnh hùng vĩ, sương mù bao phủ quanh năm, nơi đó chính là thôn Xà Phìn, xã Phương Tiến, huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang.

Với đặc thù địa hình núi cao, nơi đây có khí hậu mát mẻ quanh năm, sương mù và độ ẩm đặc trưng tạo nên những lớp rêu xanh trên mái nhà sàn lợp lá cọ.

Vào mùa nước đổ hoặc lúa chín, du khách có thể chiêm ngưỡng vẻ đẹp của ruộng bậc thang và những ngôi nhà mái rêu xanh mướt mắt. Tất cả tạo nên vẻ cổ kính, thanh bình, một nét đẹp riêng chỉ có ở nơi này.

Theo người dân nơi đây, do độ ẩm cao, mùa đông rất lạnh nên trên mái nhà của người Dao là các lớp lá cọ sẽ có rêu phủ. Thông thường, rêu mọc nhiều từ tháng 10 đến tháng 4 năm sau, cứ sau 15 ngày, rêu lụi rồi mọc lại lớp mới xanh tốt. Nhà lợp lá cọ sẽ ấm hơn về mùa đông và mát về mùa hè.

Có những ngôi nhà đã tồn tại cả mấy thế hệ, cột nhà đã mốc sờn màu của tháng năm, trên mái nhà rêu mọc rất nhiều, những lớp rêu dày đến tận 10cm, một số đoạn có cả cây dương xỉ mọc.

Thôn Xà Phìn có 53 hộ dân thì có tới hơn 40 ngôi nhà lợp lá cọ. Đa số bà con vẫn sống trong nếp nhà sàn truyền thống, được làm bằng các vật liệu tự nhiên.

Với mỗi du khách khi đặt chân tới đây, họ đều ấn tượng về mảnh đất yên bình và thơ mộng, ẩn chứa những nét đặc sắc riêng có lẽ chỉ có ở Xà Phìn.

Thôn Xà Phìn cách Thành phố Hà Giang chừng 20 km. Để đến được nơi này, bạn sẽ phải đi qua những cung đường nhỏ uốn lượn men theo các triền núi, bên cạnh là ruộng bậc thang. Xa xa, cuối con đường, bạn sẽ nhìn thấy những nếp nhà sàn mái cọ rêu phong.

Ngoài ra, đến với Xà Phìn, bạn còn được chiêm ngưỡng những rừng chè Shan tuyết cổ thụ hàng trăm năm tuổi, những thửa ruộng bậc thang kỳ vĩ từ trên cao, khám phá rừng nguyên sinh bên sườn đỉnh Tây Côn Lĩnh với thảm thực vật phong phú, đa dạng cùng những loài hoa rừng không tên mang vẻ đẹp quyến rũ đến nao lòng…