Những lưu ý trong dùng thuốc ở bà mẹ cho con bú
Hầu hết các chuyên gia khuyến nghị cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong ít nhất 6 tháng đầu và kéo dài tới 2 năm. Thế nhưng, nhiều bà mẹ có thể cần phải dùng một số loại thuốc để trị các bệnh cấp tính hoặc mạn tính (có thể mắc phải) trong thời gian này.
Thuốc có thể vào sữa mẹ ảnh hưởng tới con. Vậy làm thế nào để dùng thuốc an toàn cho cả mẹ và con?
Lựa chọn thuốc dùng
Nhóm hạ sốt, giảm đau: Khi bị đau, sốt, có thể dùng paracetamol (acetaminophen). Đây là thuốc OTC (không kê đơn) được sử dụng để giảm đau, hạ sốt và nhức đầu… có thể dùng cho người cho con bú. Thuốc này có mặt trong nhiều sản phẩm với nhiều tên gọi khác nhau (theo từng nhà sản xuất). Cần dùng đúng theo liều khuyến cáo của nhà sản xuất trong hướng dẫn sử dụng thuốc.
Thuốc trị ngạt mũi dạng xịt: Ngạt mũi là triệu chứng thường gặp ở phụ nữ nuôi con bú. Nên dùng thuốc xịt mũi co mạch như: oxymetazoline, phenylephrine… Đây cũng là các thuốc không cần đơn (OTC), hấp thu toàn thân hạn chế, được khuyên dùng. Không nên dùng thuốc dạng uống vì có thể ức chế sản xuất sữa ở bà mẹ.
Bà mẹ cho con bú không tùy tiện dùng thuốc.
Thuốc kháng sinh: Khi bị nhiễm khuẩn, nhóm kháng sinh có thể dùng là cephalosporin theo đơn của bác sĩ. Nói chung, chất kháng khuẩn an toàn khi sử dụng cho phụ nữ cho con bú nếu nó an toàn khi dùng cho trẻ sơ sinh. Tuy nhiên khi dùng nhóm thuốc này có thể ảnh hưởng đến vi khuẩn đường ruột ở trẻ sơ sinh dẫn đến tiêu chảy hoặc tưa miệng. Nhóm penicillin (amoxicillin, penicillin G) cũng được chấp nhận dùng ở người cho con bú để điều trị n.hiễm t.rùng do vi khuẩn.
Thuốc chống viêm corticoid: Các thuốc corticoid như prednisolone được sử dụng để điều trị viêm khớp và các bệnh chứng khác. Hiện chưa có tác dụng phụ nào được báo cáo ở trẻ bú mẹ khi mẹ sử dụng bất kỳ corticosteroid nào trong thời gian cho con bú.
Thuốc tránh thai: Ngoài việc kiểm soát sinh sản trong thời gian cho con bú bằng các biện pháp tránh thai tự nhiên (tính ngày rụng trứng đối với những người có vòng kinh đều hay dùng b.ao c.ao s.u…) thì thuốc tránh thai có thể dùng là loại chỉ chứa progestin. Đây được coi là biện pháp tránh thai nội tiết tố được lựa chọn trong thời kỳ cho con bú.
Video đang HOT
Thuốc chống nấm: Miconazole (sử dụng tại chỗ), là thuốc OTC được sử dụng để điều trị n.hiễm t.rùng nấm men, không có khả năng ảnh hưởng đến trẻ sơ sinh bú sữa mẹ, kể cả việc bôi tại chỗ cho núm vú. Fluconazole là thuốc kê đơn, có thể chấp nhận được ở các bà mẹ đang cho con bú vì lượng thuốc vào trong sữa mẹ ít hơn liều của trẻ sơ sinh.
Thuốc huyết áp: Một số thuốc hạ huyết áp có thể dùng như: methyldopa, metoprolol (không cần đề phòng đặc biệt), nifedipin (được sử dụng điều trị tăng huyết áp và hội chứng Raynaud – co thắt mạch núm vú gây đau), hiện dữ liệu hạn chế cho thấy không có hoặc rủi ro tối thiểu cho trẻ sơ sinh…
Cách dùng thuốc an toàn
Để dùng thuốc an toàn, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng bất kỳ loại thuốc nào, thậm chí là thảo dược, thực phẩm chức năng hoặc vitamin. Ngay cả trà thảo mộc cũng có thể không an toàn (ví dụ chứa ma hoàng hoặc các thành phần có hại khác), vì các nhãn sản phẩm ghi “tự nhiên” không phải lúc nào cũng an toàn.
Chỉ dùng thuốc khi thật cần thiết, với liều thấp nhất và trong thời gian ngắn nhất có thể.
Trong trường hợp cần phải dùng thuốc, nên dùng 1 lần mỗi ngày (khi có thể). Thời điểm dùng tốt nhất là ngay sau khi cho con vừa bú xong, bởi thời điểm này trẻ sẽ có thời gian dài nhất mà không cần bú.
Theo dõi em bé để biết các tác dụng phụ như buồn ngủ, khó chịu, các phản ứng tiềm ẩn hoặc đã biết khác của thuốc.
Nên dùng các loại thuốc có tác dụng ngắn hơn (vì sẽ nhanh chóng đào thải khỏi cơ thể) và các loại thuốc đơn lẻ (giúp linh hoạt hơn trong việc dùng thuốc); tránh dùng các thuốc có tác dụng kéo dài (LA), giải phóng kéo dài (ER) và các dạng thuốc kết hợp.
Các biện pháp phòng ngừa đặc biệt có thể cần thiết ở trẻ sinh non (thiếu tháng), do kích thước và hệ thống cơ quan của trẻ còn kém phát triển hơn trẻ sinh đủ tháng.
Nên hỏi bác sĩ (khi kê đơn) về những rủi ro và lợi ích của của thuốc khi bạn đang cho con bú hoặc bất kỳ loại thuốc nào bạn chọn từ các lựa chọn OTC không cần đơn thuốc.
Khi sử dụng nhiều hơn 1 loại thuốc hoặc một loại thuốc kết hợp, hãy làm theo các khuyến nghị cho con bú đối với loại thuốc có vấn đề nhất.
Người bệnh hen thận trọng khi dùng thuốc giảm đau, chống viêm
Khi đau và viêm xảy ra quá mạnh thường dẫn đến phải dùng các thuốc hạ sốt, giảm đau, chống viêm không steroid (NSAID).
Nhưng đối với người bệnh hen phải rất cẩn trọng vì thuốc có thể làm khởi phát cơn hen, đồng thời khiến cơn hen trở nên nặng hơn.
Có khoảng từ 8 - 20% bệnh nhân hen bị co thắt phế quản sau khi uống aspirin và các thuốc giảm đau NSAID, được gọi là hen suyễn do aspirin hay hội chứng AIA (Aspirin Induced Asthma).
Đây là phản ứng khó lường và có khả năng gây t.ử v.ong vì vậy người có t.iền sử bị dị ứng và bệnh nhân hen cần hết sức lưu tâm.
Tại sao các thuốc NSAID làm khởi phát cơn hen?
Hiện nay, NSAID là nhóm thuốc giảm đau chống viêm được dùng rất phổ biến và rộng rãi. NSAID có rất nhiều hoạt chất khác nhau trong đó phổ biến nhất là aspirin, diclofenac, ibuprofen, naproxen... với nhiều dạng khác nhau từ viên uống, sirô, thuốc mỡ để bôi ngoài cho đến viên đặt h.ậu m.ôn hoặc thuốc nhỏ mắt. Các thuốc giảm đau NSAID có thể là thuốc không cần kê đơn như ibuprofen dùng để hạ sốt và giảm đau thông thường như đau đầu, đau răng... nhưng cũng có thể là các thuốc được dùng theo đơn của bác sĩ.
Cảnh giác với hội chúng hen suyễn do aspirin.
Tuy nhiên aspirin có cơ chế ức chế enzym cyclooxygenase gồm 2 loại là COX-1 và COX-2, trong khi COX-1 xúc tác sản xuất prostaglandin tham gia đến chức năng sinh lý của cơ thể thì COX-2 lại đặc hiệu cho phản ứng viêm, gây giãn mạch.
Aspirin là NSAIDs ức chế COX-1 mạnh dẫn đến tăng sản xuất các chất trung gian t.iền viêm, bạch cầu ái toan và tế bào mast. Sau đó, các chất t.iền viêm này có thể gây sản xuất quá mức cysteinyl leukotriene (CysLTs), làm gia tăng thụ thể CysLTs trong cơ phế quản.
Đây chính là nguyên nhân gây co thắt phế quản và làm khởi phát các cơn hen, thậm chí gây ra các cơn hen cấp tính nguy hiểm đến tính mạng. Đặc biệt là ở những người bệnh hen có kết hợp với viêm xoang và polype cuốn mũi, các cơn hen nặng sẽ rõ rệt hơn.
Đồng thời, các thuốc giảm đau cũng có thể là nguyên nhân gây ra bệnh hen cho một số trường hợp không có t.iền sử bệnh hen trước đó nhưng xuất hiện các triệu chứng của hen sau khi dùng thuốc. Nhiều trường hợp người bệnh hen đã được điều trị ổn định nhưng do không biết nên đã dùng thuốc giảm đau chữa đau đầu, bất ngờ lên cơn hen rất nặng phải đưa đi cấp cứu. Nguy cơ phản ứng của các thuốc này phụ thuộc vào loại thuốc, liều lượng dùng và mức độ nhạy cảm của từng cá nhân.
Thận trọng với hội chứng hen suyễn do aspirin (AIA)
Hội chứng bị lên cơn hen suyễn do dùng aspirin hay thuốc NSAID nói chung được gọi là hội chứng AIA (Aspirin Induced Asthma). AIA, còn được gọi là hen suyễn nhạy cảm với aspirin hoặc không dung nạp aspirin, là một bệnh viêm niêm mạc kết hợp với sự xuất hiện của các cơn hen suyễn và viêm mũi sau khi uống aspirin và hầu hết các loại thuốc chống viêm không steroid (NSAID). AIA ảnh hưởng đến khoảng 10% người lớn mắc bệnh hen suyễn, thường là phụ nữ hơn nam giới.
Bệnh nhân biểu hiện ban đầu với một đợt cấp tính với tình trạng khó chịu mơ hồ, hắt hơi, tắc mũi, sổ mũi và thường ho có đờm. Sau đó có thể phát triển viêm mũi dai dẳng và polype mũi. Hen suyễn và nhạy cảm với aspirin có thể xuất hiện trong những tháng tiếp theo.
Trong vòng 20 phút đến 3 giờ sau khi dùng NSAID, bệnh nhân hen nhạy cảm với aspirin có thể xuất hiện các triệu chứng hô hấp (ví dụ như co thắt phế quản, vi khuẩn rhinorrhoea, ngừng hô hấp), mày đay / phù mạch hoặc hiếm khi có sự kết hợp của cả hai. Những phản ứng này có thể rất nguy hiểm. Một liều duy nhất của các thuốc này cũng có thể gây co thắt phế quản nặng, sốc, mất ý thức và ngừng thở. Các phản ứng này ít xảy ra ở người trẻ t.uổi mà thường xuất hiện sau t.uổi 30 - 40, rồi tồn tại đến hết đời.
Lời khuyên của thầy thuốc
Do hội chứng AIA khó lường trước được, nên người có t.iền sử bị dị ứng, người bệnh hen nên cố gắng tránh dùng aspirin cũng như những sản phẩm có có liên quan đến aspirin và các thuốc giảm đau NSAID nào khác ngoại trừ được bác sĩ chỉ định vì sự cần thiết để tránh lên cơn hen.
Nếu phải sử dụng các thuốc giảm đau thì nên chọn sử dụng các thuốc có tác dụng ức chế chọn lọc men cyclooxygenase 2 (COX-2) như rofecoxib, nimesulid. Nếu không còn lựa chọn nào khác mà buộc phải dùng aspirin thì nên dùng thử và theo dõi phản ứng dưới sự giám sát của thầy thuốc và nên thực hiện ở bệnh viện khi bệnh hen đã thuyên giảm.
Sai lầm trong cách sử dụng thuốc của người Việt khiến gan bị tổn thương Ngay cả các loại thuốc giảm đau, hạ sốt thông thường hay thậm chí là thảo dược cũng có thể ảnh hưởng xấu đến lá gan nếu sử dụng sai cách. Theo Hội gan mật Việt Nam, trừ những trường hợp ngoại lệ rất hiếm gặp, những người mắc bệnh gan nhẹ có thể dùng thuốc theo đơn và thuốc không kê đơn...